Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.009678">
                <pb pagenum="563" xlink:href="016/01/212.jpg"/>
              gingiuas incrementum accepturas non leue.
                <arrow.to.target n="marg1353"/>
                <lb/>
              Cùm enim aſtringat, lapideum etiam quod
                <lb/>
              circa dentes naſcitur, erodit, quo gingiuæ
                <lb/>
              eliminantur. </s>
              <s id="s.009679">Zethi verò potus vitiat dentes,
                <lb/>
              vt in his qui eo vtuntur eſt manifeſtum. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009680">
                <margin.target id="marg1353"/>
              Panis genera
                <lb/>
              quinque.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009681">Diximus de potuum varietate, pudeat ni­
                <lb/>
              ſi de panibus etiam dicamus: omitto quòd
                <lb/>
              paucæ gentes pane ex piſcibus ſiccatis, &
                <lb/>
              malo tritis, inde ſubactis aqua, vt mos eſt,
                <lb/>
              vtantur. </s>
              <s id="s.009682">Quinque ſunt è quibus panis fieri
                <lb/>
              ſolet: iuxta Boream è ſiligine, in temperatis,
                <lb/>
              ac calidis regionibus è tritico. </s>
              <s id="s.009683">Sed duplex
                <lb/>
              triticum, Aſianum, quod noſtro nigrius, le­
                <lb/>
              uius, ac dulcius exiſtit: nec in ſpicis naſcitur,
                <lb/>
              ſed velut milium in coma: nec tamen adeò
                <lb/>
              molli, cùm eam plures compleant ſpicæ. </s>
              <s id="s.009684">In
                <lb/>
              occidentali verò India Maizo ſemine panem
                <lb/>
              conficiunt, ex quo etiam vinum. </s>
              <s id="s.009685">Herbæ fru­
                <lb/>
              ctus eſt, ſeu ſemen ad vnguem culmo, ſtipi­
                <lb/>
              te, foliis, Sorgum noſtrum, ſeu Milicam (lo­
                <lb/>
              bam Plinius vocat, milij indici genus ru­
                <lb/>
              brum, maiuſque) referentis, & culmus ipſe
                <lb/>
              foliis ambitur, quòd in ſorbo Italico non
                <lb/>
              contingit, verùm hoc accidere ex prouinciæ
                <lb/>
              diuerſitate reor: dulcius eſt & illud, verùm
                <lb/>
              vt ſorgum friabile, nec pingue, aut lentum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009686">Eadem fœcunditate reddit annuam ſortem,
                <lb/>
              eoque ampliorem quò ibi cœlum, & terra
                <lb/>
              magis conſentiunt. </s>
              <s id="s.009687">Audeam tamen iure hîc
                <lb/>
              contemptum Sorgum Maizum vocare recto
                <lb/>
              nomine, aut Maizum Sorgum. </s>
              <s id="s.009688">Æthiopia
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1354"/>
                <lb/>
              ſuum habet taphum, frumento granum prę­
                <lb/>
              ſtantiùs, quòd non corrumpatur. </s>
              <s id="s.009689">Oryza ge­
                <lb/>
              neralis eſt omnibus cibus, cùm vbique pro­
                <lb/>
              ueniat: vbique enim aqua. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009690">
                <margin.target id="marg1354"/>
              Oryza cibus
                <lb/>
              vniuerſo or­
                <lb/>
              bi fermè
                <expan abbr="cõ-munis">con­
                  <lb/>
                munis</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009691">Quintum panis genus ex Hyuca fit radice.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1355"/>
                <lb/>
              Herba ſimilis canabi, radix tamen ipſa caro­
                <lb/>
              tis ſimillima, ſed maior: intus tamen candi­
                <lb/>
              da, exteriùs aſpera, & coloris vinoſi fermè.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009692">Illud in huius ſpecie quadam mirum admo­
                <lb/>
              dum, quòd humanam conditionem referat:
                <lb/>
              nam panis ipſe ſalutaris homini & anno ſer­
                <lb/>
              uatur, qui fit ex radice, expreſſo iam ſucco,
                <lb/>
              ſuccus autem ipſe hauſtus illicò necat, nec
                <lb/>
              vllo fermè auxilio ſanari poteſt. </s>
              <s id="s.009693">Ita (vt dixi)
                <lb/>
              mors ipſa cum ſalute coniuncta eſt, & per­
                <lb/>
              petuò cubat. </s>
              <s id="s.009694">Ea propter dum panem confi­
                <lb/>
              ciunt, diligenter omnem exprimunt ſuccum,
                <lb/>
              quem è genere ſucci cicutæ, ſed validiorem
                <lb/>
              eſſe conſtat: nam qui ibi voluntariam oppe­
                <lb/>
              tunt mortem, potu illius ſemet occidunt:
                <lb/>
              quaſi lene exitium afferat. </s>
              <s id="s.009695">In locis quibus
                <lb/>
              frumento vtimur, ſiligo vades eſt: ſi illud de­
                <lb/>
              ficiat, præs eſt milium pro vtroque. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009696">
                <margin.target id="marg1355"/>
              Hyuca mor­
                <lb/>
              tiferum ve­
                <lb/>
              nenum &
                <lb/>
              ſalutaris. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009697">Vt verò ratio panis generaliter habeatur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1356"/>
                <lb/>
              eaque habita, ex quot, quibuſque conſtare
                <lb/>
              poſſit, intelligamus, neceſſarium exiſtimo
                <lb/>
              ſcire, quæ propria ſint illius. </s>
              <s id="s.009698">Sunt
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              quin­
                <lb/>
              que: vt benè nutriat, vt ſolidum exhibeat
                <lb/>
              alimentum, vt guſtu iucundus ſit, atque
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              non facilè corrumpatur, inuentu verò facilis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009699">Non ergo ſemina, aut fructus, aut olera, ra­
                <lb/>
              diceſve, aut caro panis eſſe poſſunt, caro
                <lb/>
              enim corrumpitur, & ſalita iniucunda eſt:
                <lb/>
              radices & olera non benè alunt: fructus ſic­
                <lb/>
              cantur, & ſemina guſtui ſunt ingrata, ple­
                <lb/>
              raque verò ex his tempore fiunt dete­
                <lb/>
              riora: </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009700">
                <margin.target id="marg1356"/>
              Panis condi­
                <lb/>
              tiones quin­
                <lb/>
              quę.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009701">Manifeſtum eſt igitur, igne omnem pa­
                <lb/>
              nem oportere elaborari, aliter nec iucundiſ­
                <lb/>
              ſimus guſtu, nec alimenti poterit eſſe præ­
                <lb/>
              ſtantiſſimi. </s>
              <s id="s.009702">Videntur autem hæc duo ple­
                <lb/>
              runque ſimul iungi: etenim apud Germa­
                <lb/>
              nos edi ex ſiligine, ac frumento panem pu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1357"/>
                <lb/>
              ro, autopyroque meliorem: tantum poteſt
                <lb/>
              præparatio: pinſitur enim bene, & mollior
                <lb/>
              fit paſta, miſceturque ſal, & lupi ſalictarij,
                <lb/>
              vt dicunt, decoctum pro aqua: atque hic pa­
                <lb/>
              nis ſi ex tritico fuerit, in deliciis eſt etiam
                <lb/>
              apud Gallos, & Italos. </s>
              <s id="s.009703">Verùm apud occiden­
                <lb/>
              tis Indos deliciarum loco, præter alias ſupe­
                <lb/>
              riùs narratas plantas, ſunt arboris Mamey
                <lb/>
              fructus, magnitudine ingentis Perſici, cor­
                <lb/>
              tice aſperiore quam pyro, duriore, denſiore­
                <lb/>
              que colore ferrugineo, forma rotunda ad­
                <lb/>
              modum: caro ipſa, digiti profunditate, cor­
                <lb/>
              tici colore non abſimilis, ſapore quaſi coto­
                <lb/>
              nei: in medio nucleus oſſe, & ſuper os mem­
                <lb/>
              brana tenui circumdatus, ſapore amariſſi­
                <lb/>
              mo, ſed ſubſtantia caſtaneæ omninò ſimilis:
                <lb/>
              atque hic bifidus modò eſt, modò etiam tri­
                <lb/>
              fidus, quo à Perſico cotoneo, cui ſecus ſimil­
                <lb/>
              limus eſt, differt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009704">
                <margin.target id="marg1357"/>
              Mamey.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009705">Eſt & Guanabanus fructus arboris pinei
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1358"/>
                <lb/>
              forma, peponis magnitudine, cortice craſſi­
                <lb/>
              tudine digiti, intus liquamen pro medulla
                <lb/>
              iucundi, gratique ſaporis, cùm ſeminibus,
                <lb/>
              ſiliquæ inde magnitudine, forma, colore haud
                <lb/>
              abſimilibus: ipſa arbor ampla, foliis oblon­
                <lb/>
              gis magniſque: ſaluberrimus hic fructus
                <lb/>
              qui facillimè concoquitur, & nullo tempore
                <lb/>
              putreſcit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009706">
                <margin.target id="marg1358"/>
              Guanaba­
                <lb/>
              nus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009707">Iam verò ſingula, ac propria quædam
                <lb/>
              ſunt vniuerſis gentibus, in communi tamen
                <lb/>
              ratione conueniunt, non ſolùm in his, quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1359"/>
                <lb/>
              ad naturam pertinent, ſed etiam in moribus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009708">Pane omnes vtuntur, materia tamen ex qua
                <lb/>
              conficitur, varia eſt: omnes potu quodam
                <lb/>
              vtuntur ſalutari, iucundoque: hic alius ta­
                <lb/>
              men, atque alius eſt pro regione. </s>
              <s id="s.009709">Ita omnes
                <lb/>
              fermè dum coniuncti, ac neceſſarij moriun­
                <lb/>
              tur, dolorem oſtendunt, mutantque conſue­
                <lb/>
              tam viuendi, & cultus rationem: quo fit vt
                <lb/>
              alij barbam nutrant, qui non nutrire ſole­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1360"/>
                <lb/>
              bant: alij capillos, qui tonſi erant: alij ton­
                <lb/>
              dent capillos, qui nutriebant, vt mulieres:
                <lb/>
              alij barbam ponunt, qui nutrire ſolebant:
                <lb/>
              quibus pulla in vſu eſt, his funebris eſt can­
                <lb/>
              dida: quibus ſplendida, his atra. </s>
              <s id="s.009710">Ita vidimus
                <lb/>
              luctus eandem eſſe rationem omnibus, di­
                <lb/>
              uerſas tamen eſſe luctus conſuetudines. </s>
              <s id="s.009711">Le­
                <lb/>
              niunt luctum lachrymæ, & ſuſpiria: ſuſpiria
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1361"/>
                <lb/>
              educunt fuliginem ex corde dolore reten­
                <lb/>
              tam, vt cor perfrigeretur: lachrymæ verò
                <lb/>
              quòd ſupercalefactum eſt ſanguineæ aquæ
                <lb/>
              exprimunt, vnde ſpiritus liberè permeare
                <lb/>
              poteſt. </s>
              <s id="s.009712">Itaque cùm à luctu dolor, & vigilia
                <lb/>
              inuadere ſoleant, ſuſpiriis, lachrymis & ine­
                <lb/>
              dia à periculo nos vindicabimur. </s>
              <s id="s.009713">Sum enim
                <lb/>
              meorum plus quàm par eſt, amans natura:
                <lb/>
              vnde ſoror matris meæ Tomaxina, cùm con­
                <lb/>
              iugem, & duos filios ac filias totidem peſte
                <lb/>
              amiſiſſet, & neque flere, aut lamentari ex
                <lb/>
              more voluiſſet, verecundia ſorori patris
                <lb/>
              mei viri grauis & aſperi, repentè magno
                <lb/>
              edito crepitu diſrupta intus mortua cecidit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009714">Alios ſcio qui febre pernicioſa, ob luctum
                <lb/>
              fratris diſſimulatum correpti, breui interie­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.009715">Et vt res optimè cedat, nec mors ſequa­
                <lb/>
              tur, cohibiti luctus certum præmium canities </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>