Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
61
61 		62
62
63
63 		64
64
65
65 		66
66
67
67 		68
68
69
69 		70
70
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002790">
                <pb pagenum="417" xlink:href="016/01/066.jpg"/>
              partem vnius aſſume, quas addes diſtantiæ
                <lb/>
              a Fortunatis loci tabularum Alphonſi, ſi lo­
                <lb/>
              cus Lunæ inſtrumento inuentus poſterior
                <lb/>
              fuerit, id eſt, magis ab initio Arietis de­
                <lb/>
              ſtiterit loco inuento per tabulas: aut mi­
                <lb/>
              nues ab eodem, vbilocus tabularum partes
                <lb/>
              & minuta, eo qui per inſtrumentum inuen­
                <lb/>
              tus eſt, plura obtineat, & quod relinquitur
                <lb/>
              aut cogitur, eſt longitudo a Fortunatis loci
                <lb/>
              incogniti, quàm in ſphæra regionum ſimul
                <lb/>
              cum latitudine quæres, noſcéſque vbi lo­
                <lb/>
              corum ſis, quibúſque ventis in patriam re­
                <lb/>
              gredi liceat: quod cùm ignorent, qui hiſto­
                <lb/>
              riam Indicarum rerum ſcribunt, latitudine
                <lb/>
              appoſita longitudines locorum omittunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002791">Nam quòd declinatione curſus Solis, qui­
                <lb/>
              cunque Indiam vtramque petunt, multùm
                <lb/>
              adiuuentur, nec non & ſtellarum, omnibus
                <lb/>
              qui cum Luſitanis ac Hiſpanis verſantur eius
                <lb/>
              nauigationis gnaris, compertum eſt. </s>
              <s id="s.002792">Iam ve­
                <lb/>
              rò an vnus ſit mundus, an plures, an infini­
                <lb/>
              ti, an infinitus vnus, & an aliquid extra ip­
                <lb/>
              ſum, & an æternus, vel genitus, dictum
                <lb/>
              eſt in libris de Æternitatis arcanis: nunc
                <lb/>
              verò de Luce & Lumine, quæ ab aſtris pro­
                <lb/>
              fluunt, dicemus. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002793">
                <margin.target id="marg307"/>
              Regiones in­
                <lb/>
              cognitæ, diſ­
                <lb/>
              perſæque
                <expan abbr="tẽ-peſtatibus">tem­
                  <lb/>
                peſtatibus</expan>
                <lb/>
              naues, quo
                <lb/>
              pacto vbi
                <lb/>
              ſint, dignoſci
                <lb/>
              poſſint.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.066.1.jpg" xlink:href="016/01/066/1.jpg" number="42"/>
            <p type="main">
              <s id="s.002794">
                <emph type="center"/>
              LIBER QVARTVS,
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002795">
                <emph type="center"/>
              De Luce & Lumine.
                <emph.end type="center"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg308"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002796">
                <margin.target id="marg308"/>
              Aſtra omnia
                <lb/>
              habere
                <expan abbr="lumẽ">lumen</expan>
              ,
                <lb/>
              & vmbram.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002797">HABENT omnia ſydera lumen,
                <lb/>
              motum, ac magnitudinem
                <lb/>
              propriam: & vt lumen minùs
                <lb/>
              à maiore tegitur, ſic vmbra
                <lb/>
              latet. </s>
              <s id="s.002798">Luna in die vmbram
                <lb/>
              non facit, noctu fecit. </s>
              <s id="s.002799">Si Luna luceat,
                <lb/>
              aſtrorum reliquorum vmbras non videbis:
                <lb/>
              vbi illa delituerit, quorundam quandoque
                <lb/>
              adeò vmbram videbis exquiſitam, vt Ve­
                <lb/>
              neris ego lumen per feneſtram ingrediens,
                <lb/>
              Lunæ eſſe arbitrarer. </s>
              <s id="s.002800">Vnaquæque igitur
                <lb/>
              ſtella proprium habet lumen, cùm propriam
                <arrow.to.target n="marg309"/>
                <lb/>
              habeat lucem: quo ſit vt ex frequentibus
                <lb/>
              ſyderibus lumen miſcentibus, lacteus cir­
                <lb/>
              culus ab oculo æſtimetur. </s>
              <s id="s.002801">Adiuuat hoc cœ­
                <lb/>
              li ſubſtantia denſa, & ſyderum rara, velut
                <lb/>
              in Cometa, qui caudam, aut crines habet:
                <lb/>
              nam cùm nunquam mutetur, conſtat ipſum
                <lb/>
              in cœlo eſſe, non infra. </s>
              <s id="s.002802">Sed quomodo radij
                <lb/>
              per inane tranſeuntes refracti videntur,
                <lb/>
              cùm Solis radij in aëre viſui
                <expan abbr="nõ">non</expan>
              ſubiiciantur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg310"/>
                <lb/>
              Hæc eadem eſt cauſa, cur etiam vbi refle­
                <lb/>
              xio radiorum in terra eſt, vt in vallibus,
                <lb/>
              longè maior ſit calor: nam ſi radius pene­
                <lb/>
              trat, vnus tantùm eſt: cùm reflectitur, duo:
                <lb/>
              cùm iterùm reflectitur, tres radij in eodem
                <lb/>
              ſunt loco, quare calor magnus hîc procrea­
                <lb/>
              tur: in lactea autem via non his, aut ter,
                <lb/>
              ſed tum ob propinquitatem ſtellarum, tum
                <lb/>
              ob denſitatem millies reflectuntur, cùm
                <lb/>
              etiam plurimæ ſint: igitur in medio cando­
                <lb/>
              rem, vt lactis fieri neceſſe eſt, quod ego
                <lb/>
              etiam multis cum candelis caſu imitari pul­
                <lb/>
              cherrimè vidi, vt euidenti rationi etiam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg311"/>
                <lb/>
              experimentum ſubſcribat. </s>
              <s id="s.002803">Atque eadem ra­
                <lb/>
              tione ignis in cauis ſpeculis accenditur,
                <lb/>
              quoniam in paruum ſpatium radij plurimi
                <lb/>
              coëunt, non tamen in candida materia,
                <lb/>
              quia rationem tollit, qua accendere poſſunt:
                <lb/>
              poſſunt enim, quia coëunt, ac candidum
                <lb/>
              diſſipat, & ſeparat. </s>
              <s id="s.002804">Ob hoc ab igne candi­
                <lb/>
              da tela facilè vritur, imò à ſcintilla, à ſpe­
                <lb/>
              culi concaui ſolaribus radiis non vritur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002805">Eadem ratio ad vnguem eſt in ſphærula
                <lb/>
              cryſtalli, & rotunda amphora vitrea aqua
                <lb/>
              plena. </s>
              <s id="s.002806">Sed vt in his radij ex aduerſo coëunt,
                <lb/>
              ita in cauis ſpeculis antè: verùm vrendi, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg312"/>
                <lb/>
              non vrendi par ratio in vtriſque. </s>
              <s id="s.002807">Cùm enim
                <lb/>
              rem candidam ſubieceris, conus ille mani­
                <lb/>
              feſtè dilatatur, & ideò vrere non poteſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002808">Hoc autem quòd dilatetur, oculo etiam de­
                <lb/>
              præhenditur. </s>
              <s id="s.002809">Sed cur lumen coactum hæc
                <lb/>
              inferiora maximè Solis calefacit, cùm Sol
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg313"/>
                <lb/>
              calidus non exiſtimetur? </s>
              <s id="s.002810">Verùm ego cali­
                <lb/>
              dum eſſe Solem ponere non vererer, cùm
                <lb/>
              nihil calidum aliud eo caloris genere exi­
                <lb/>
              ſtimem: hoc enim ſuperiùs oſtenſum eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002811">Nam putridus calor, & igneus non gene­
                <lb/>
              rat, ſed corrumpit: Solis calor, & ſyde­
                <lb/>
              rum generat. </s>
              <s id="s.002812">Calor autem rerum, quæ vita
                <lb/>
              carent nullus actu eſt, nec ſenſu tactus per­
                <lb/>
              cipi poteſt. </s>
              <s id="s.002813">Solis calor tactui ſubiicitur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002814">Sed nec animantium calor talis eſt, cùm
                <lb/>
              pabulo indigeat, ſyderum calor minimè.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002815">Sed ſi velis placita Ariſtotelis tueri, dices
                <lb/>
              quòd aër & aqua dum lumen illud excipe­
                <lb/>
              re conantur naturali quadam facultate, qua
                <lb/>
              grauia deſcendunt, leuia aſcendunt, mo­
                <lb/>
              uentur ac diſſipantur. </s>
              <s id="s.002816">Calor quoque, qui
                <lb/>
              in eis iam potentia erat, ſuſcitatur, & ad
                <lb/>
              actum perducitur. </s>
              <s id="s.002817">Aqua verò ab aëre inca­
                <lb/>
              leſcit, qui eſt ſeipſa calorem non habet:
                <lb/>
              proptereà ſuperficies ſumma, aut ſolùm
                <lb/>
              calida eſt, aut maximè. </s>
              <s id="s.002818">Motum hunc ra­
                <lb/>
              ritas conſequitur, raritatem calor: hoc enim
                <lb/>
              ſuperiùs, quomodo fiat, oſtenſum eſt. </s>
              <s id="s.002819">Ca­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg314"/>
                <lb/>
              lor enim, motus, ac tenuitas circulo quo­
                <lb/>
              dam mutuò ſibi cauſæ ſunt: nam ſubtilitas,
                <lb/>
              caloris cauſa eſt: calor dum depaſcitur, mo­
                <lb/>
              tus: at motus ipſe ſubtilitatis rurſus cauſa
                <lb/>
              eſt: motus enim collidendo partes attenuat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002820">Subſtantia tenuis, quia magnam vim exci­
                <lb/>
              pit radij, calida euadit, calidum verò at­
                <lb/>
              trahendo, & diſcutiendo motum cit: quæ
                <lb/>
              viciſſitudo in animalibus vitam præbet,
                <lb/>
              & manifeſtiſſima eſt. </s>
              <s id="s.002821">Suprà enim docuimus,
                <lb/>
              frigidum nihil aliud eſſe, quàm quòd calo­
                <lb/>
              re caret, nec recipit: rarum igitur admo­
                <lb/>
              dum frigidum eſſe, eſt impoſſibile, videtur
                <lb/>
              igitur ipſe radius, ſeu lumen caloris ſubſtan­
                <lb/>
              tia, hocque nobis ſufficeret, qui eatenùs ſo­
                <lb/>
              lùm rationes ſectamur rerum, quatenus iu-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>
Impressum