Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
71
71
72
72
73
73
74
74
75
75
76
76
77
77
78
78
79
79
80
80
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003223">
                <pb pagenum="429" xlink:href="016/01/078.jpg"/>
                <arrow.to.target n="marg381"/>
                <lb/>
              ceum interponendus erit. </s>
              <s id="s.003224">Sed cauendum eſt,
                <lb/>
              ne candido multum in picturis vtaris: eſt
                <lb/>
              enim velut illarum venenum: nam ſplendo­
                <lb/>
              re ſua venuſtatem primò, ac grauitatem
                <lb/>
              quandam ab artis opere aufert, colores de­
                <lb/>
              inde reliquos obſcurat, & vmbras rerum
                <lb/>
              vitiat.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg382"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003225">
                <margin.target id="marg380"/>
              Ordo colorum
                <lb/>
              ſibi con­
                <lb/>
              gruentium.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003226">
                <margin.target id="marg381"/>
              Candidus
                <lb/>
              color
                <expan abbr="venenũ">venenum</expan>
                <lb/>
              picturis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003227">
                <margin.target id="marg382"/>
              Colorum no­
                <lb/>
              mina.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003228">Sed poſtquam in colorum mentionem in­
                <lb/>
              cidimus, de illorum generatione ac nomini­
                <lb/>
              bus tum ſpeciebus dicendum eſt: ſed quia
                <lb/>
              res tractare difficile eſt, non intellectis no­
                <lb/>
              minibus, nomina illorum prius exponenda
                <lb/>
              erunt, non equidem nunc antiquorum ex
                <lb/>
              opinione, ſed ita vt quæ tractantur intelli­
                <lb/>
              gantur. </s>
              <s id="s.003229">Velle enim nunc in tanta illorum
                <lb/>
              confuſione de colorum nominibus tractare
                <lb/>
              iuxta antiquorum ſententiam, res eſt præter
                <lb/>
              id quòd difficillima & immenſi negotij, ex­
                <lb/>
              tra propoſitum noſtrum. </s>
              <s id="s.003230">Rem igitur hanc
                <lb/>
              tametſi nouo, non tamen inutili exemplo
                <lb/>
              aggrediemur. </s>
              <s id="s.003231">Ergo quomodo de coloribus
                <lb/>
              agendum ſit, à manifeſtiſſimis ſumens ini­
                <arrow.to.target n="marg383"/>
                <lb/>
              tium, nunc docebo. </s>
              <s id="s.003232">Niueus color qualis ſyn­
                <lb/>
              ceræ niui in cumulum congregatæ, candore
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg384"/>
                <lb/>
              eximio, ac ſplendore non leui. </s>
              <s id="s.003233">Candidus in
                <lb/>
              calce eſt, colore niue non inferior, fed ſplen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg385"/>
                <lb/>
              dore. </s>
              <s id="s.003234">Lacteus in lacte, candore minore,
                <lb/>
              ſplendore fermè nullo: nam nullus candor
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg386"/>
                <lb/>
                <expan abbr="abſq;">abſque</expan>
              ſplendore. </s>
              <s id="s.003235">Hi tres, albi nomine intelli­
                <lb/>
              guntur. </s>
              <s id="s.003236">Huic niger è directo opponitur. </s>
              <s id="s.003237">Hic
                <lb/>
              talis eſt, qualis in carbonibus qui tamen ex
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg387"/>
                <lb/>
              eo ſplendet. </s>
              <s id="s.003238">Prannius à gemma quæ talis vo­
                <lb/>
              catur. </s>
              <s id="s.003239">Argenteus ab argento dictus, multum
                <lb/>
              habet ſplendoris, candoris parum. </s>
              <s id="s.003240">Plumbeus
                <lb/>
              verò minus candido eximius: nam obſcurior
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg388"/>
                <lb/>
              eſt, & minus habet lucis. </s>
              <s id="s.003241">Aqueus aquæ ſi­
                <lb/>
              millimus, non quidem maris, ſed fontium
                <lb/>
              atque fluminum: ſplendoris habet multum,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg389"/>
                <lb/>
              candoris parum: è directo contrarius cine­
                <lb/>
              reo, qui colos eſt cinis, in quo candoris plus,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg390"/>
                <lb/>
              lucis fermè nihil. </s>
              <s id="s.003242">Plumbeo proximus liuidus,
                <lb/>
              qualis eſt ad vnguem caro puerorum, qui lo­
                <lb/>
              ris vapularunt: eſt enim veluti plumbeus
                <lb/>
              abſque ſplendore vllo, cùm ſanguis accurrit,
                <lb/>
              nec exit, ſed ſub cute colligitur. </s>
              <s id="s.003243">Palearis,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg391"/>
                <lb/>
              qualis tritici paleæ. </s>
              <s id="s.003244">Splendidior ſolùm eſt
                <lb/>
              colos vrinæ bene valentium corporum.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg392"/>
                <lb/>
              Flauus, qualis maturis aſtris. </s>
              <s id="s.003245">Aureus parum
                <lb/>
              differt à flauo, eſt tamen longè ſplendidior.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003246">Inde luteus, qualis ouorum vitellis, quæ lu­
                <lb/>
              tea etiam ſolemus vocare. </s>
              <s id="s.003247">Splendidior eſt eo
                <lb/>
              croceus, ac paulò rubicondior. </s>
              <s id="s.003248">Quo flam­
                <lb/>
              meus à flamma dictus, vt à croco croceus,
                <lb/>
              longè clarior eſt. </s>
              <s id="s.003249">Eſt purperæ noſtræ color
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg393"/>
                <lb/>
              purpureus, rubeo clarior. </s>
              <s id="s.003250">Nam rubro etiam
                <lb/>
              ſubrubens proximus eſt. </s>
              <s id="s.003251">Hic qualis vino ru­
                <lb/>
              benti clariori. </s>
              <s id="s.003252">Manifeſtum eſt autem, quòd
                <lb/>
              paulò dilutior & clarior aliquantò ſanguinis
                <lb/>
              venalis colore, qui propriè Rubens mere­
                <lb/>
              tur apellari. </s>
              <s id="s.003253">Ex albo, rubróque miſtis roſeus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg394"/>
                <lb/>
              componitur, qui in roſis, tum pueris ac puel­
                <lb/>
              lis effloreſcit, ac etiam inter reliqua in cera­
                <lb/>
              ſiis fructibus. </s>
              <s id="s.003254">Vinoſus qualis amethyſto gem­
                <lb/>
              mæ, non à vino dictus, ſed ab acinis vuarum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg395"/>
                <lb/>
              originem traxit. </s>
              <s id="s.003255">Rubens pallidior, qualis
                <lb/>
              floribus mali punici, puniceus vocatur. </s>
              <s id="s.003256">Viri­
                <lb/>
              dis, qualis in pratis veris tempore antequam
                <lb/>
              floreant: atque ſmaragdus gemma hunc,
                <lb/>
              cùm nobilis fuerit, pulcherrimè exprimit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg396"/>
                <lb/>
              Citreus, à citro ſeu malo medico non valde
                <lb/>
              maturo, ex viridi, & paleati intermiſtus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003257">Praſſius, à praſſio, quod marrubium vocant,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg397"/>
                <lb/>
              deductus, viridi paulò obſcurior. </s>
              <s id="s.003258">Cui ærugi­
                <lb/>
              noſus aduerſatur, tantò viridi clarior, qua­
                <lb/>
              lis in ærugine purgata videri ſolet. </s>
              <s id="s.003259">Luridus,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg398"/>
                <lb/>
              venenis ac ſerpentibus quaſi peculiaris, ex
                <lb/>
              viridi & nigro intermiſtus, addito ſplendo­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.003260">Poſt hos ſunt obſcuriores: Ceruleus, à
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg399"/>
                <lb/>
              cera, ſimilis tranquillo mari, qui etiam Ve­
                <lb/>
              netus ſolet appellari. </s>
              <s id="s.003261">Et cœruleus à cœlo de­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg400"/>
                <lb/>
              ductus, qualis in ſaphiris electis: vocabimus
                <lb/>
              hunc & cœleſtem, & cyaneum. </s>
              <s id="s.003262">Eſt & lapis
                <lb/>
              huius nominis quo vtuntur pictores, ſapphi­
                <lb/>
              ro in totum ſimilis, niſi quòd nec nitet, nec
                <lb/>
              eſt perſpicuus. </s>
              <s id="s.003263">Ferrugineus à ferrò, quod ru­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg401"/>
                <lb/>
              biginem contraxit. </s>
              <s id="s.003264">Et pullus: hic terræ quàm
                <lb/>
              nuper vomere vertit agricola, ſimilis, ferru­
                <lb/>
              gineóque obſcurior: neuter autem eorum
                <lb/>
              nitet. </s>
              <s id="s.003265">Melongeneus, qualis ad vnguem car­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg402"/>
                <lb/>
              cinomatibus, à fructu herbæ qui eius coloris
                <lb/>
              eſt, ſic appellatus. </s>
              <s id="s.003266">Sunt igitur colores princi­
                <lb/>
              pales quatuor, albus, rubens, viridis, & obſ­
                <lb/>
              curus. </s>
              <s id="s.003267">Statuemus autem & ſeptem pòſt, iux­
                <lb/>
              ta Ariſtotelis ſententiam. </s>
              <s id="s.003268">Sed iam de illo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg403"/>
                <lb/>
              rum cauſis dicendum eſt. </s>
              <s id="s.003269">Generantur colo­
                <lb/>
              res omnes ex tribus: primùm quidem ſub­
                <lb/>
              iecta materia: inde luce, ſeu potius lumine,
                <lb/>
              quod ei miſcetur, & medio. </s>
              <s id="s.003270">Nam viſa per vi­
                <lb/>
              ride vitrum, aut in vmbra arborum, viridia
                <lb/>
              perſæpè videntur, cùm tamen non ſint. </s>
              <s id="s.003271">Alia
                <lb/>
              etiam eſt rei ſpecies per aquam aut cryſtal­
                <lb/>
              lum viſa, quàm per aërem. </s>
              <s id="s.003272">Lumen quoque
                <lb/>
              colorem mutat pro ſui magnitudine, vt co­
                <lb/>
              lumbæ collo, quod diuerſis coloribus pro lu­
                <lb/>
              cis varietate nitet. </s>
              <s id="s.003273">Res etiam etiam per ſe
                <lb/>
              ſubiecta colorem à propria miſtione expoſ­
                <lb/>
              cit: quoniam neque calx nigra vllam ob lu­
                <lb/>
              cem fiet, neque carbones albi. </s>
              <s id="s.003274">Hoc autem
                <lb/>
              quaſi contingit, quoniam potentia aut actu
                <lb/>
              lucem quandam retinent. </s>
              <s id="s.003275">Potentia quidem,
                <lb/>
              vt viridis: actu autem, vt niueus. </s>
              <s id="s.003276">Sunt autem
                <lb/>
              colores qui multum luminis retinent, niueus,
                <lb/>
              argenteus, aureus, candidus, viridis, puni­
                <lb/>
              ceus, purpureus, & vinoſus: qui omnes fer­
                <lb/>
              mè in ipſa iride, ſi rectè eam conſideremus,
                <lb/>
                <expan abbr="ſpectãtur">ſpectantur</expan>
              . </s>
              <s id="s.003277">Facilè
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              eſt ſingulos colores, qui
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg404"/>
                <lb/>
              multum lucis continent, explorare. </s>
              <s id="s.003278">Vrceum
                <lb/>
              aqua plenum Soli expone, & quotquot ge­
                <lb/>
              nerantur colores, omnes hi multum lucis
                <lb/>
              continent. </s>
              <s id="s.003279">Rurſus, qui in rebus nitidis ſpe­
                <lb/>
              ctantur, vt auro, argento, & aqua, qui colos
                <lb/>
              communis etiam eſt cryſtallo, vitro ac ſpe­
                <lb/>
              culis. </s>
              <s id="s.003280">Ergo argenteus fit ex cinereo, cùm
                <lb/>
              multum lucis exceperit: ſicut niueus ex al­
                <lb/>
              bo multo lumini miſto: & puniceus ex ni­
                <lb/>
              gro multa luce pleno, vt in pruna. </s>
              <s id="s.003281">Purpureus,
                <lb/>
              cùm album obſcurum radiis miſcetur Solis,
                <lb/>
              velut in aurora. </s>
              <s id="s.003282">Vinoſus è puro, nec diluto
                <lb/>
              nigro aëri ac ſplendori immiſto. </s>
              <s id="s.003283">Hic tamen
                <lb/>
              inter lucidos colores minus retinet lucis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003284">Aureus è flauo multa pura luce referto con­
                <lb/>
              ſtat. </s>
              <s id="s.003285">Viridis fit duobus modis, aut humido
                <lb/>
              multo ſenſim excocto, vt in arborem foliis:
                <lb/>
              vel cùm humidum nigrum vlterius coqui­
                <lb/>
              tur, vt cùm aquarum ſtantium nigra ſuper­
                <lb/>
              ficies, aut terra ſub impluuiis nigra facta
                <lb/>
              vireſcunt. </s>
              <s id="s.003286">Cùm verò vireſcit aliquid, maio­
                <lb/>
              re calore aër & lumen admiſcentur. </s>
              <s id="s.003287">Can­
                <lb/>
              didus ex albo fit puro mediocri luce con­
                <lb/>
              ſperſo. </s>
              <s id="s.003288">Aqueus ex mediocri luce perſpicui-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>