Caverni, Raffaello, Storia del metodo sperimentale in Italia, 1891-1900

Table of figures

< >
< >
page |< < of 3504 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb xlink:href="020/01/2103.jpg" pagenum="346"/>
              e a un'altra corda qualunque. </s>
              <s>Ora se GP, GQ sono uguali, e similmente
                <lb/>
              inclinate alle DF, DO, i moti per queste è evidente dover essere i mede­
                <lb/>
              simi dei moti per quelle, cosicchè insomma si riduce l'accennato Corollario
                <lb/>
              a dire che in qualunque corda si conduca dall'estremità D o dalla sommità
                <lb/>
              C del diametro a un punto della circonferenza, si spedisce il moto nel me­
                <lb/>
              desimo tempo come se cadesse il mobile per tutta la lunghezza verticale del
                <lb/>
              diametro stesso. </s>
              <s>Le quali cose così ben predisposte conducono Galileo a di­
                <lb/>
              mostrar la seguente proposizione fondamentale. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>PROPOSITIO VI. — “ Sit planum horizontis secundum lineam ABC (fig. </s>
              <s>167)
                <lb/>
              ad quam sint duo plana inclinata secundum lineas DB, DA. </s>
              <s>Dico idem mo­
                <lb/>
                <figure id="id.020.01.2103.1.jpg" xlink:href="020/01/2103/1.jpg" number="358"/>
              </s>
            </p>
            <p type="caption">
              <s>Figura 167.
                <lb/>
              bile tardius moveri per DA, quam per
                <lb/>
              DB, secundum rationem longitudinis
                <lb/>
              DA ad longitudinem DB. ” </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Erigatur enim ex B perpendicu­
                <lb/>
              laris ad horizontem, quae sit BE: ex D
                <lb/>
              vero, ipsi BD perpendicularis, DE oc­
                <lb/>
              curcens BE in E, et circa BDE trian­
                <lb/>
              gulum circulus describatur, qui tanget
                <lb/>
              AC in puncto B, ex quo, ipsi AD pa­
                <lb/>
              rallela, ducatur BF, et connectatur FD. </s>
              <s>
                <lb/>
              Patet tarditatem per FB esse consimilem tarditati per DA. </s>
              <s>Quia vero tempore
                <lb/>
              eodem movetur mobile per DB et FB, patet velocitates per BD, ad velocita­
                <lb/>
              tes per BF, esse ut DB ad FB, ita ut semper iisdem temporibus duo mo­
                <lb/>
              bilia, ex punctis D, F venientia, linearum DB, FB partes, integris lineis DB,
                <lb/>
              FB proportione respondentes, peregerint. </s>
              <s>” </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Cum vero angulus BFD, in portione, angulo DBA ad tangentem sit
                <lb/>
              aequalis, angulus vero DBF alterno BDA; aequiangula erunt triangula BFD,
                <lb/>
              ABD, et, ut BD ad BF, ita AD ad DB. </s>
              <s>Ergo ut AD ad DB, ita velocitas
                <lb/>
              per DB ad velocitatem per DA, et ex opposito tarditas per DA, ad tardita­
                <lb/>
              tem per BD. ” </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>“ Si hoc ponatur, reliqua demonstrari possunt. </s>
              <s>Ponatur igitur augeri
                <lb/>
              et imminui motus velocitatem secundum proportionem, qua augentur et
                <lb/>
              minuuntur gravitatis momenta, et cum constet eiusdem mobilis momenta
                <lb/>
              gravitatis super plano DB, ad momenta super plano DA, esse ut longitudo
                <lb/>
              DA ad longitudinem DB; idcirco velocitatem per DB, ad velocitatem per DA,
                <lb/>
              esse ut AD ad DB ” (ibid., fol. </s>
              <s>34). </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Il linguaggio stesso accenna, come si disse, essere stata delle prime a
                <lb/>
              dimostrarsi questa proposizione, nella quale
                <emph type="italics"/>
              tardità,
                <emph.end type="italics"/>
              o
                <emph type="italics"/>
              diuturnità,
                <emph.end type="italics"/>
              come ad
                <lb/>
              altri piacque dir meglio, si chiama quello, che poi Galileo, nel perfezionato
                <lb/>
              esercizio della sua scienza, chiamerà sempre col nome di
                <emph type="italics"/>
              tempo.
                <emph.end type="italics"/>
              A questo
                <lb/>
              ultimamente trascritto. </s>
              <s>come a teorema antecedentemente dimostrato, accenna
                <lb/>
              il discorso pubblicatosi dall'Albèri (Tomo XI, pag. </s>
              <s>61, 62), da cui si con­
                <lb/>
              ferma che, posto essere i tempi come le lunghezze delle oblique ugualmente
                <lb/>
              elevate,
                <emph type="italics"/>
              reliqua demonstrari possunt.
                <emph.end type="italics"/>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>