Benedetti, Giovanni Battista de, Io. Baptistae Benedicti ... Diversarvm specvlationvm mathematicarum, et physicarum liber : quarum seriem sequens pagina indicabit ; [annotated and critiqued by Guidobaldo Del Monte]
page |< < (182) of 445 > >|
    <echo version="1.0">
      <text type="book" xml:lang="la">
        <div xml:id="echoid-div7" type="body" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div387" type="chapter" level="2" n="4">
            <div xml:id="echoid-div419" type="section" level="3" n="21">
              <pb o="182" rhead="IO. BAPT. BENED." n="194" file="0194" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/163127KK/pageimg/0194"/>
            </div>
            <div xml:id="echoid-div420" type="section" level="3" n="22">
              <head xml:id="echoid-head285" style="it" xml:space="preserve">Exagitatur ab Ariſtotele adductatemporis definitio.</head>
              <head xml:id="echoid-head286" xml:space="preserve">CAP. XXII.</head>
              <p>
                <s xml:id="echoid-s2163" xml:space="preserve">CVM ſenſerit Ariſtoteles
                  <reg norm="tempus" type="context">tẽpus</reg>
                abſque motu eſſe
                  <reg norm="non" type="context">nõ</reg>
                poſſe, ea tamen ab
                  <reg norm="inui- cem" type="context">inui-
                    <lb/>
                  cẽ</reg>
                ſeparans,
                  <reg norm="volens" type="context">volẽs</reg>
                definire
                  <reg norm="tempus" type="context">tẽpus</reg>
                ait,
                  <reg norm="ipsum" type="context">ipsũ</reg>
                eſſe
                  <reg norm="motus" type="simple">motꝰ</reg>
                  <reg norm="menſuram" type="context">menſurã</reg>
                  <reg norm="numerumque" type="context simple">numerũq́;</reg>
                . </s>
                <s xml:id="echoid-s2164" xml:space="preserve">Quæ
                  <lb/>
                quidem definitio, natura ſua non eſt bona, quia tempus, neque numerus eſt, neque
                  <lb/>
                  <reg norm="etiam" type="context">etiã</reg>
                eſt
                  <reg norm="menſura" type="context">mẽſura</reg>
                motus
                  <reg norm="per" type="simple">ꝑ</reg>
                ſe, ſed
                  <reg norm="tantum" type="wordlist">tm̃</reg>
                  <reg norm="per" type="simple">ꝑ</reg>
                  <reg norm="accidens" type="context">accidẽs</reg>
                , quia nihil eſt,
                  <reg norm="quod" type="wordlist">qđ</reg>
                numeret aut menſuret
                  <lb/>
                aliud, quod non ſit
                  <reg norm="eiuſdem" type="context">eiuſdẽ</reg>
                ſpeciei
                  <reg norm="cum" type="context">cũ</reg>
                illo quod
                  <reg norm="menſuratur" type="context">mẽſuratur</reg>
                , aut numero
                  <reg norm="circunſcribitur" type="simple">circunſcribit̃</reg>
                ,
                  <lb/>
                vt
                  <reg norm="exempli" type="context">exẽpli</reg>
                gratia, nulla
                  <reg norm="vnquam" type="context">vnquã</reg>
                ſuperficies
                  <reg norm="per" type="simple">ꝑ</reg>
                ſe numerabit aut
                  <reg norm="menſurabit" type="context">mẽſurabit</reg>
                  <reg norm="lineam" type="context">lineã</reg>
                , aut cor-
                  <lb/>
                pus; </s>
                <s xml:id="echoid-s2165" xml:space="preserve">neclinea ſuperficiem
                  <reg norm="aliquam" type="context">aliquã</reg>
                , aut corpus: </s>
                <s xml:id="echoid-s2166" xml:space="preserve">nec corpus
                  <reg norm="lineam" type="context">lineã</reg>
                  <reg norm="aliquam" type="context">aliquã</reg>
                aut ſuperfi-
                  <lb/>
                ciem; </s>
                <s xml:id="echoid-s2167" xml:space="preserve">Sed linea lineam menſurabit; </s>
                <s xml:id="echoid-s2168" xml:space="preserve">ſuperficies ſuperficiem; </s>
                <s xml:id="echoid-s2169" xml:space="preserve">& corpus corpus; </s>
                <s xml:id="echoid-s2170" xml:space="preserve">
                  <reg norm="etianſi" type="context">etiãſi</reg>
                  <lb/>
                tam vna ex iis quantitatibus quàm altera ſit continua. </s>
                <s xml:id="echoid-s2171" xml:space="preserve">Cum verò motus non ſit tem
                  <lb/>
                pus, neque tempus ſit motus, ſed inter ſe maximè differant, ſequetur ex iis, alterum
                  <lb/>
                nullo modo per ſe eſſe menſuram alterius, niſi per accidens. </s>
                <s xml:id="echoid-s2172" xml:space="preserve">Et ſi alicui videtur,
                  <reg norm="quod" type="simple">ꝙ</reg>
                  <lb/>
                ad ſignificandam aliquam quantitatem motus, dicere huiuſmodi operationem dua-
                  <lb/>
                rum horarum, aut duorum dierum, aut duorum annorum ſpatio completam eſſe, ſit
                  <lb/>
                ponere tantum tempus: </s>
                <s xml:id="echoid-s2173" xml:space="preserve">animaduertere debet hoc ſimpliciter non eſſe verum, quia
                  <lb/>
                horarum, dierum. </s>
                <s xml:id="echoid-s2174" xml:space="preserve">& annorum interualla, imaginatione
                  <reg norm="concipiuntur" type="context">concipiũtur</reg>
                vt motus corpo-
                  <lb/>
                rum cęleſtium, ſine quibus, neque anni, neque dies, neque horę exiſterent,
                  <reg norm="etiam" type="context">etiã</reg>
                ſi om
                  <lb/>
                nis motus ſit (vt ita dicam) locatus in tempore, ut corpus in loco, vnde motus motu,
                  <lb/>
                & tempus tempore, non autem aliud ab alio menſuratur. </s>
                <s xml:id="echoid-s2175" xml:space="preserve">Tempus ex neceſſita-
                  <lb/>
                te (phyloſophicè tamen loquendo) res eſt æterna, motus non item, quia diuerſis mo
                  <lb/>
                dis terminari poteſt & ceſſare, & interim dum ceſſabit quieſcet corpus, quod
                  <lb/>
                primo mouebatur. </s>
                <s xml:id="echoid-s2176" xml:space="preserve">nihilominus tamen, tempus continuabit curſum ſuum. </s>
                <s xml:id="echoid-s2177" xml:space="preserve">Tempus
                  <lb/>
                igitur potius locus motus erit dicendum, quàm numerus aut menſura eius, & tale eſt,
                  <lb/>
                vt conſumatum uideatur à continuò quodam fluxu vnius inſtantis, quemadmodum
                  <lb/>
                iam dixi in .38. capite meę gnomonicæ, & cum dico ab vno inſtanti, vnum in ſpecie,
                  <lb/>
                & non in numero intelligo, quod à ſenſibus noſtris percipi non poteſt,
                  <reg norm="neque" type="simple">neq;</reg>
                etiam
                  <lb/>
                notari, quia nouum ſemper inſtans nobis occurrit. </s>
                <s xml:id="echoid-s2178" xml:space="preserve">& ſi aliquis aliquod
                  <reg norm="exemplum" type="context">exemplũ</reg>
                (lar
                  <lb/>
                go modo) incompræhenſibilitatis ipſius inſtantis deſideraret, imaginetur rotam ali
                  <lb/>
                quam albam, in qua ſit nigrum aliquod punctum ſenſibile, aut è contra rotam
                  <reg norm="nigram" type="context">nigrã</reg>
                  <lb/>
                imaginetur, in qua ſit punctum album, quæ rota velociſſimè moueatur; </s>
                <s xml:id="echoid-s2179" xml:space="preserve">huiuſmodi
                  <lb/>
                punctum, nullo modo aſſignari poterit, magis ab una parte quàm ab altera; </s>
                <s xml:id="echoid-s2180" xml:space="preserve">immo ſe
                  <lb/>
                ſe nobis offeret ſemper in forma lineæ circularis. </s>
                <s xml:id="echoid-s2181" xml:space="preserve">poſſumus aliquo modo etiam ſu-
                  <lb/>
                mere exemplum à ſono, quia omnis chorda cuiuſlibet inſtrumenti muſici, dum ſo-
                  <lb/>
                nus editur, tremit, unde huiuſmodi ſonus, appellari poteſt aggregatum aliquod ex
                  <lb/>
                innumerabilibus ſonis. </s>
                <s xml:id="echoid-s2182" xml:space="preserve">eodem modo ſe habet ſonus, quem ędunt campanę, & omnia
                  <lb/>
                inſtrumenta tam naturalia, quàm artificialia, quæ quantò velocius
                  <reg norm="tremunt" type="context">tremũt</reg>
                , tanto acu
                  <lb/>
                  <reg norm="tiorem" type="context">tiorẽ</reg>
                generant ſonum, & quantò tardius, tantò grauiorem. </s>
                <s xml:id="echoid-s2183" xml:space="preserve">Neque eſt quòd in ad-
                  <lb/>
                mirationem ducamur, quòd ſenſui unum aliquod continuum appareat id, quod di-
                  <lb/>
                ſcretorum eſt multitudo ( non putet tamen aliquis me negare continuitatem ſucceſ
                  <lb/>
                ſiuam ipſius temporis) quod clare cognoſci poteſt à niue, aut à chryſtallo, aut à vi-
                  <lb/>
                tro, aut à ſaccaro in minutiſſimas partes redacto, quæ continuam aliquam
                  <reg norm="albedinem" type="context">albedinẽ</reg>
                  <lb/>
                nobis ad inſpiciendum offerunt, quod nihil aliud eſt, quàm innumerabilis quædam
                  <lb/>
                multitudo minutorum reflexorum. </s>
                <s xml:id="echoid-s2184" xml:space="preserve">
                  <reg norm="Idem" type="context">Idẽ</reg>
                dico de ſputo, & qualibet ſpuma, & quan- </s>
              </p>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>