Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

List of thumbnails

< >
91
91 (85)
92
92 (86)
93
93 (87)
94
94 (88)
95
95 (89)
96
96 (90)
97
97 (91)
98
98 (92)
99
99 (93)
100
100 (94)
< >
page |< < (89) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div156" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4763" xml:space="preserve">
              <pb o="89" file="0095" n="95" rhead="OPTICAE LIBER III."/>
            nem proportionatum, quàm ad eius declinationem.</s>
            <s xml:id="echoid-s4764" xml:space="preserve"> Similiter erit maius ſecundum propinquita-
              <lb/>
            tem corporis ab axe, quàm elongationem.</s>
            <s xml:id="echoid-s4765" xml:space="preserve"> Eodem modo maior eſt temperamenti longitudinis la-
              <lb/>
            titudo in fortiluce, quàm in debili.</s>
            <s xml:id="echoid-s4766" xml:space="preserve"> Et maior, ſi corpus uiſum fuerit magnum, quàm ſi paruum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4767" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Similiter corpus multùm ſolidum à maiore longitudine percipitur, quàm minus ſolidum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4768" xml:space="preserve"> Vnde
              <lb/>
            ſoliditati corporis proportionatur longitudinis temperamentum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4769" xml:space="preserve"> Ad qualitatem aeris propor-
              <lb/>
            tionatur temperamentum longitudinis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4770" xml:space="preserve"> quoniam ſpiſsitu do aeris ab aliqua longitudine corpora
              <lb/>
            uiſui abſcondit, quæ ab eadem, uel à maiore longitudine, claritas exponit.</s>
            <s xml:id="echoid-s4771" xml:space="preserve"> Temporis quantita-
              <lb/>
            ti proportionatur temperamentum longitudinis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4772" xml:space="preserve"> Quoniam in tempore aliquo motus corporis
              <lb/>
            percipitur ab aliqua longitudine, & à maiore percipietur in maiore tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s4773" xml:space="preserve"> Pari modo in aliquo
              <lb/>
            ſtatu ſanitatis uiſus, in maiore longitudine uidebitur corpus, quàm in minore.</s>
            <s xml:id="echoid-s4774" xml:space="preserve"> Similiter menſura-
              <lb/>
            tur temperamentum ſitus, ſecundum proportionem factam ad longitudinem, ad colorem, ad mi-
              <lb/>
            nutias corporis, ad lucem, & ad alia, quæ enumerauimus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4775" xml:space="preserve"> Et tu conſidera, & ſingulis adapta, & ui-
              <lb/>
            dere poteris facile:</s>
            <s xml:id="echoid-s4776" xml:space="preserve"> & eodem modo proportionabis temperamentum cuiuslibet iſtorum ad omnia
              <lb/>
            alia, & uidebis, quod dictum eſt per ſingula.</s>
            <s xml:id="echoid-s4777" xml:space="preserve"> Quando ergo ſingula eorum, quæ enumerata ſunt,
              <lb/>
            fuerint in latitudine temperamenti ſui:</s>
            <s xml:id="echoid-s4778" xml:space="preserve"> apparebit ueritas formæ rei uiſæ, ſicut eſt in re:</s>
            <s xml:id="echoid-s4779" xml:space="preserve"> quando au-
              <lb/>
            tem non apparet forma, ſicut eſt in ueritate, egreſſum eſt uel aliquod prædictorum à temperamen-
              <lb/>
            to, aut plura eorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4780" xml:space="preserve"> Igitur cauſſa, quare erret uiſus in comprehenſione formarum, nõ eſt, niſi egreſ-
              <lb/>
            ſus alicuius prædictorum à temperamento, aut plurium.</s>
            <s xml:id="echoid-s4781" xml:space="preserve"> Et hæc dicenda in hac erant parte.</s>
            <s xml:id="echoid-s4782" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div157" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head182" xml:space="preserve">DE DISTINGVENDIS ERRORIBVS VI-
            <lb/>
          ſus. Cap. IIII.</head>
          <head xml:id="echoid-head183" xml:space="preserve" style="it">19. In uiſione erratur aut ſolo uiſu: aut anticipata notione: aut ſyllogiſmo.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4783" xml:space="preserve">PLanum eſt ex libro ſecundo [10 n] quòd comprehenſio rerum fit per ſenſum, ſcientiam, ſyl-
              <lb/>
            logiſmum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4784" xml:space="preserve"> Cum autem accidit error ιn his, quorum fit comprehenſio perſolum ſenſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4785" xml:space="preserve"> ſci-
              <lb/>
            mus quòd eſt error ſenſus tantùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s4786" xml:space="preserve"> Cum uerò in ijs, quæ per ſcientiam comprehendit, quis
              <lb/>
            errauerit:</s>
            <s xml:id="echoid-s4787" xml:space="preserve"> in ſcientia tantùm erit error.</s>
            <s xml:id="echoid-s4788" xml:space="preserve"> Si uerò in his, quæ per ſyllogiſmum comprehenduntur, er
              <lb/>
            ret quis:</s>
            <s xml:id="echoid-s4789" xml:space="preserve"> erit error in ſyllogiſmo tantùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s4790" xml:space="preserve"> Senſus acquirit lucem & colorem tantùm, ſicut dictum
              <lb/>
            eſt [17 n 2.</s>
            <s xml:id="echoid-s4791" xml:space="preserve">] Scientia uero prætendit ea, quæ prius ſunt uiſa & in uiſu habita, ut lux ſolis cogno-
              <lb/>
            ſcitur, quòd plurimùm uiſa ſit, & inter lucem ſolis & lunæ diſcernitur:</s>
            <s xml:id="echoid-s4792" xml:space="preserve"> & licet, fiat comprehenſio
              <lb/>
            lucis per ſenſum tantùm:</s>
            <s xml:id="echoid-s4793" xml:space="preserve"> tamen per ſcientiam accidit diſtinctio lucis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4794" xml:space="preserve"> Similiter accidit per ſcien-
              <lb/>
            tiam notitia figurarum, ut trianguli, quadrati, circuli, & aliarum ſimilium.</s>
            <s xml:id="echoid-s4795" xml:space="preserve"> Similiter notitia aſperi-
              <lb/>
            tatis, læuitatis, umbræ, decoris, & ſimilium.</s>
            <s xml:id="echoid-s4796" xml:space="preserve"> Per ſyllogiſmum fit comprehenſio eorum, quæ ſu-
              <lb/>
            prà explanauimus, licet ea non plurimùm nouerit ſenſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4797" xml:space="preserve"> Omnis autem comprehenſio rerum con
              <lb/>
            tinetur ſub aliquo horum trium modorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4798" xml:space="preserve"> & cum error accidit in comprehenſione formarum,
              <lb/>
            non accidit, niſi in aliquo iſtorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4799" xml:space="preserve"> Accidit error ſenſui, ſi corpus, in quo ſit multa colorum parti-
              <lb/>
            cularium diuerſitas, occurrat uiſui ſub luce multùm debili, ut ueſtis aliqua diuerſis coloribus & mi
              <lb/>
            nutis picturata, apparebit unius coloris.</s>
            <s xml:id="echoid-s4800" xml:space="preserve"> Et erit error in ſenſu propter lucem à temperamento ſuo
              <lb/>
            egreſſam, cæteris a temperantia non egreſsis.</s>
            <s xml:id="echoid-s4801" xml:space="preserve"> In ſcientia error accidit, cum in magna longitudine
              <lb/>
            uidetur aliquando homo notus, æſtimatur eſſe alius, ſimiliter cognitus:</s>
            <s xml:id="echoid-s4802" xml:space="preserve"> unde ab aliqua longitu-
              <lb/>
            dine uidens fratrem, putat ſe uidere patrem, uel aliquem in hunc modum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4803" xml:space="preserve"> Et eſt error in ſcientia,
              <lb/>
            propter egreſſum ſolius longitudinis à temperamento.</s>
            <s xml:id="echoid-s4804" xml:space="preserve"> In ſyllogiſmo accidit error, ut quando mo-
              <lb/>
            tis nubibus, æſtimatur eſſe lunæ motus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4805" xml:space="preserve"> Et accidit error iſte ex intemperata longitudine.</s>
            <s xml:id="echoid-s4806" xml:space="preserve"> Quo-
              <lb/>
            niam quando uiſilongitudinis eſt temperantia, non euenit ita:</s>
            <s xml:id="echoid-s4807" xml:space="preserve"> ut baculum fundoaquæ infixum,
              <lb/>
            & aquam ſupereminentem, in motu etiam immotum uidemus, & motum tranſeuntis aquæ per-
              <lb/>
            cipimus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4808" xml:space="preserve"> Accidit autem error prædictus in motu lunæ, cum nubes fuerint multæ & continuæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s4809" xml:space="preserve"> Et
              <lb/>
            cauſſa eius eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s4810" xml:space="preserve"> quoniam ſicut patuit ſuperius, [49 n 2] non comprehenditur motus, niſi per ac-
              <lb/>
            ceſſum alicuius ad aliquid, uel receſſum conſideratum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4811" xml:space="preserve"> Cum ergo paucitas fuerit nubium:</s>
            <s xml:id="echoid-s4812" xml:space="preserve"> poſſu-
              <lb/>
            mus diſcernere motus earum propter uniuſcuiuſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s4813" xml:space="preserve"> ad ſtellam aliquam acceſſum apparentem, aut
              <lb/>
            receſſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s4814" xml:space="preserve"> cum uerò cœlum nubibus fuerit coopertum, propter continuitatem earum non diſcer-
              <lb/>
            nimus motum, ueruntamen lunam modò in una parte uidemus, modò in alia:</s>
            <s xml:id="echoid-s4815" xml:space="preserve"> unde ipſam mo-
              <lb/>
            tu celerrimo moueri concludimus.</s>
            <s xml:id="echoid-s4816" xml:space="preserve"> Eodem modo erit error per ſitum à temperamento egreſſum,
              <lb/>
            & per unum quodque octo ſuprà dictorum in comprehenſione per ſenſum, per ſcientiam, & per
              <lb/>
            ſyllogiſmum.</s>
            <s xml:id="echoid-s4817" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div158" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head184" xml:space="preserve">DE QVALITATIBVS DECEPTIONVM VISVS, QVAE
            <lb/>
          fiunt ſolo ſenſu. Cap. v.</head>
          <head xml:id="echoid-head185" xml:space="preserve" style="it">20. Erratur ſolo uiſu in luce & colore, propter ſingulorum uiſionem perficientium aſymme-
            <lb/>
          triam. 156 p 4.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s4818" xml:space="preserve">EX prædictis palàm, quòd non fit comprehenſio per ſenſum, niſi lucis & coloris tantùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s4819" xml:space="preserve"> Non
              <lb/>
            ergo error accidit ſenſui, niſi in luce & coloretãtùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s4820" xml:space="preserve"> Nec accidit perlucem aut colorem, ni-
              <lb/>
            ſi propter intemperatam debilitatẽ eius aut fortitudinem:</s>
            <s xml:id="echoid-s4821" xml:space="preserve"> uel propter colorum minutorũ &
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>