Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Page concordance

< >
Scan Original
141 lxxxv
142 lxxxvi
143 lxxxvij
144 lxxxviij
145 lxxxix
146 xc
147 xci
148 xcij
149 xciij
150 xciiij
151 xcv
152 xcvi
153 xcvij
154 xcviij
155 xcix
156 c
157 ci
158
159 ciij
160
161 ciiij
162 cv
163
164 cviij
165 cix
166 cx
167 cxi
168 cxij
169 cxiij
170 cxiiij
< >
page |< < (lxxxviij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div135" type="section" level="1" n="22">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3131" xml:space="preserve">
              <pb o="lxxxviij" file="0144" n="144" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            wertigẽ ding/ ſind bey einẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3132" xml:space="preserve">Alſo ſind {der} beſchribenẽ kälte ſchõ drey geſchmack.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s3133" xml:space="preserve">dañ weil diſe in ein grobe ſubſtantz würcket/ wirt ſie vngeſchmack/ in ein ſub
              <lb/>
            teile/ ſaur/ in ein mittelmäſſige härb. </s>
            <s xml:id="echoid-s3134" xml:space="preserve">dañ es mögẽd nitt mehr ſein. </s>
            <s xml:id="echoid-s3135" xml:space="preserve">Es kom
              <lb/>
            met auch kein geſchmack (wie vor gemeldet) võ {der} einigẽ kälte/ wie auch kein
              <lb/>
            geruch võ {der} feüchte. </s>
            <s xml:id="echoid-s3136" xml:space="preserve">Es wirt aber dẽ ſauren etwz ſchörpffe o{der} räſſe von wegẽ
              <lb/>
            der feüle vermiſchet/ die weil von der feüle die ſaure entſthet/ vñ alſo wirt
              <lb/>
            des eſſigs geſchmack. </s>
            <s xml:id="echoid-s3137" xml:space="preserve">Wölcher deßhalbẽ nitt faſt kältet. </s>
            <s xml:id="echoid-s3138" xml:space="preserve">In {der} ampfferẽ aber
              <lb/>
            vñ Limonẽ/ weil die võ natur alſo werden/ findet man einẽ lauteren ſaurẽ
              <lb/>
            geſchmack. </s>
            <s xml:id="echoid-s3139" xml:space="preserve">der gleichẽ weil in dẽ wein ein wermer theil iſt/ machet {der} ſüeß ge-
              <lb/>
            ſchmack/ ſo vn{der} dem herben vermiſchet/ ein reüche. </s>
            <s xml:id="echoid-s3140" xml:space="preserve">Darum̃ kälten die rau-
              <lb/>
            che ding nitt faſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3141" xml:space="preserve">Es hatt auch {der} Galenus diſe nitt dürffen als ein ſtuck des
              <lb/>
            geſchmacks zellẽ/ vñ bezeügt mã finde die allein bey dẽ wein dieweil es doch
              <lb/>
            wunderbar were/ dz man ein theil des geſchmacks allein ſolte in einẽ ding
              <lb/>
            findẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3142" xml:space="preserve">Die ſeüre zeücht die zungẽ zůſam̃en von wegen {der} kelte/ aber die zarte-
              <lb/>
            re theil/ dañ mitt jrer ſubteile kom̃en ſie tieff in die zungẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3143" xml:space="preserve">darũb thůt {der} ſaur
              <lb/>
            geſchmack faſt wehe in dẽ magẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3144" xml:space="preserve">dañ mitt ſeiner ſubteile durchtringet er vnd
              <lb/>
            erkeltet die äderige ſubſtãtz/ ſo kein blůt hatt/ gar faſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3145" xml:space="preserve">Es mag aber die wer
              <lb/>
            me in einer dicken ſubſtantz nitt wircken in einer ſubteilen vñ mäſſigen/ ma
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0144-01" xlink:href="note-0144-01a" xml:space="preserve">
                <gap/>
              </note>
            chet ſie einen ſueſſen geſchmack. </s>
            <s xml:id="echoid-s3146" xml:space="preserve">Diſe feiſte feüchtigkeytt mag nitt bey einer
              <lb/>
            meſſigen werme ſein/ weil ſie von einer zim̃lichen entſtandẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s3147" xml:space="preserve">darũb iſt ſie ſub
              <lb/>
            teil/ wie {der} ſüeß wein/ vñ behalt deßhalben die ſüeſſe küm̃erlich. </s>
            <s xml:id="echoid-s3148" xml:space="preserve">vñd wañ die
              <lb/>
            verſch weinẽ/ ſo wirt die ſüeſſe in ein rauhe verkeert. </s>
            <s xml:id="echoid-s3149" xml:space="preserve">Dañ {der} mehrteil wein ha
              <lb/>
            bẽd ſchon von inẽ ſelbs etwz bitterkeytt/ aber doch geminderet/ ſo wir ein a-
              <lb/>
            ſtrictiõ o{der} zůſam̃en ziechũg neñend. </s>
            <s xml:id="echoid-s3150" xml:space="preserve">deßhalbẽ ſind ſie einer mittlẽ ſubſtantz
              <lb/>
            zwiſchẽ {der} ſeüre vñ zůſam̃enziechung. </s>
            <s xml:id="echoid-s3151" xml:space="preserve">Dañ wañ der dick iſt/ in wölchẽ die käl-
              <lb/>
            te nicht wirckẽ mag/ werdẽ wir in zů hinderſt ſetzen. </s>
            <s xml:id="echoid-s3152" xml:space="preserve">Den dickẽ herbẽ aber/ in
              <lb/>
            wölche die kälte nitt würcket/ zů auſſereſt/ vñ dẽ ſubteilẽ in dz ander auſſerſt
              <lb/>
            theil/ vñ dẽ ſaurẽ in die mitte. </s>
            <s xml:id="echoid-s3153" xml:space="preserve">es ſol auch nach ein an{der} zeil beſtim̃et werdẽ/ {der}
              <lb/>
            mittelmäſſigẽ ſubſtãtz/ in wölche die kelte wircket. </s>
            <s xml:id="echoid-s3154" xml:space="preserve">vñ wirt ein aſtringieren-
              <lb/>
            der o{der} zůſam̃en ziehender geſchmack ſin. </s>
            <s xml:id="echoid-s3155" xml:space="preserve">Darũb wirt {der} ſüeß/ ſo zwiſchen di-
              <lb/>
            ſen iſt/ wañ die werme überhãd nim̃et/ verſaltzẽ/ wz ſubteil iſt/ (wie geſagt)
              <lb/>
            ſaur. </s>
            <s xml:id="echoid-s3156" xml:space="preserve">Wañ aber die kälte überhand nim̃et/ werden die beid. </s>
            <s xml:id="echoid-s3157" xml:space="preserve">ſaur. </s>
            <s xml:id="echoid-s3158" xml:space="preserve">Verſaltzen
              <lb/>
            aber/ allein võ {der} werme/ ſo einer zim̃lichẽ ſubſtantz iſt/ vñ nit gar feücht. </s>
            <s xml:id="echoid-s3159" xml:space="preserve">da
              <lb/>
            rũb wirt weder die milch noch der wein alſo/ wañ mã die ſchon ein jar kochet.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s3160" xml:space="preserve">Alſo wirt dz mittelmäſſig mitt einer zim̃lichẽ werme verſaltzẽ/ dz außgetro-
              <lb/>
            cknet bitter/ dz feücht aber feiſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3161" xml:space="preserve">wölches bitter allein võ wegẽ des geſchma-
              <lb/>
            cks/ iſt dz aller böſt/ vñ dẽ ſüeſſen zů wi{der}. </s>
            <s xml:id="echoid-s3162" xml:space="preserve">Das feiſt iſt auch vnlieblich/ als {der}
              <lb/>
            feiſte/ vñd am mehrſtẽ des vnſchlet/ vñ marcks.</s>
            <s xml:id="echoid-s3163" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s3164" xml:space="preserve">Darũb wz einer zim̃lichẽ werme/ hatt dreyerley geſchmack/ nam̃lich ein
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0144-02" xlink:href="note-0144-02a" xml:space="preserve">Bitter.</note>
            feiſte/ verſaltzene/ vñ bittere. </s>
            <s xml:id="echoid-s3165" xml:space="preserve">Der kälte (wie geſagt) vier/ der zim̃lichen wer
              <lb/>
            me eine/ der vnzim̃lichen zwo. </s>
            <s xml:id="echoid-s3166" xml:space="preserve">alſo ſeind mit einanderẽ neün/ vñ mögẽd nit
              <lb/>
            mehr ſein/ ſo du es recht bedẽckeſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s3167" xml:space="preserve">Ich neñe ein zim̃liche werme die groß iſt/
              <lb/>
            die mã aber doch küm̃lich erleidẽ mag. </s>
            <s xml:id="echoid-s3168" xml:space="preserve">mäſſiglich aber/ ſo klein iſt/ vñ faſt ge
              <lb/>
            temperiert. </s>
            <s xml:id="echoid-s3169" xml:space="preserve">vnmäſſig aber die man nitt erleyden mag. </s>
            <s xml:id="echoid-s3170" xml:space="preserve">deßhalben wirt auß
              <lb/>
            dem verſaltzenen/ wañ es außkochet/ ein bitterkeytt/ ſo die feüchte daruon
              <lb/>
            kom̃et. </s>
            <s xml:id="echoid-s3171" xml:space="preserve">Auß dem feiſten aber vñ auß dem ſüeſſen ſo einer zim̃lichen ſubſtãtz/
              <lb/>
            das verſaltzen. </s>
            <s xml:id="echoid-s3172" xml:space="preserve">auß dem ſůſſen von wegen der gemeinen ſubſtantz. </s>
            <s xml:id="echoid-s3173" xml:space="preserve">auß dem
              <lb/>
            feiſten/ von wägen gleich fermigkeyt der werme. </s>
            <s xml:id="echoid-s3174" xml:space="preserve">Vnnd alſo auß widerwer-
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>