Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen
page |< < (xliiij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div89" type="section" level="1" n="14">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1742" xml:space="preserve">
              <pb o="xliiij" file="0100" n="100" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            es iſt auch der brauch noch beſſer/ dañ ſolliche beſcherden.</s>
            <s xml:id="echoid-s1743" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1744" xml:space="preserve">Das ander aber nützet nicht/ als wañ die waſſer in dem Augſtmonat vn-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0100-01" xlink:href="note-0100-01a" xml:space="preserve">Waſſer im
                <lb/>
              Augſten vn
                <lb/>
              geſund.</note>
            geſünder werden/ eintweders das der menſchen leib blöder ſeind/ oder
              <lb/>
            das erterich aller werme entſetzet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1745" xml:space="preserve">Solliches zeiget an/ das man zů der ſelbi
              <lb/>
            ge zeytt nicht nützlichen ſäyet/ die bletter dürr werden an krüteren vñ beü
              <lb/>
            men. </s>
            <s xml:id="echoid-s1746" xml:space="preserve">es fallend auch die regen wañ die brunnen gar erſigen ſeind. </s>
            <s xml:id="echoid-s1747" xml:space="preserve">das regen
              <lb/>
            waſſer aber iſt halb faul. </s>
            <s xml:id="echoid-s1748" xml:space="preserve">weil auch die hitz des ſommers die fiſch tödet vnnd
              <lb/>
            das waſſer verzeeret/ verderbet ſie auch ſolliches. </s>
            <s xml:id="echoid-s1749" xml:space="preserve">zů dẽ verderbt die waſſer
              <lb/>
            die krafft des hunds ſtern. </s>
            <s xml:id="echoid-s1750" xml:space="preserve">vnnd ob wol der lauff vnd bewegũg des waſſers
              <lb/>
            mitt gewüſſen reglen begriffen/ vnnd mã vermeinet es lige wenig doran/
              <lb/>
            iſt doch ein treffenliche kunſt darhinder/ vñ wañ man es erkennet/ ein groſ
              <lb/>
            ſer gewün darbey. </s>
            <s xml:id="echoid-s1751" xml:space="preserve">dañ weil das erterich durch das waſſer fruchtbar/ vnnd
              <lb/>
            aber nitt allenthalben waſſer iſt/ füeret man diſes mitt den känelen dohin/
              <lb/>
            wölche ſolliches auß den bechen dohin leytten. </s>
            <s xml:id="echoid-s1752" xml:space="preserve">Deßhalben ligt dem gemei-
              <lb/>
            nen gůt etwas daran.</s>
            <s xml:id="echoid-s1753" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1754" xml:space="preserve">Weil aber vyl hie zů bedencken/ begibt ſich offt das auß einem kleinen fä
              <lb/>
            ler einem ein groſſer ſchaden entſthet/ dem anderẽ ein groſſer nutz. </s>
            <s xml:id="echoid-s1755" xml:space="preserve">Deßhal-
              <lb/>
            ben iſt der oberkeytt vnnd dem vnderthonen vyl hieran gelegen.</s>
            <s xml:id="echoid-s1756" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1757" xml:space="preserve">Damitt wir aber ſolliches beſchriben/ müeſſen wir vorhin zwey ſtück ſetzẽ.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s1758" xml:space="preserve">
              <note position="left" xlink:label="note-0100-02" xlink:href="note-0100-02a" xml:space="preserve">Des waſſers
                <lb/>
              lauff.</note>
            zum erſten daß das waſſer außhin laufft/ noch dem das loch groß iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1759" xml:space="preserve">das an
              <lb/>
            der/ noch dẽ es ſtarck getriben wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1760" xml:space="preserve">dañ ob wol die andere ding geleich/ iſt
              <lb/>
            doch des waſſers minder/ ſo durch ein eng loch allgemach dohar lauffet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1761" xml:space="preserve">Her
              <lb/>
            gegen iſt deſſen mehr/ ſo durch gröſſere vnnd weyttere örther ſtarck dohar
              <lb/>
            faret. </s>
            <s xml:id="echoid-s1762" xml:space="preserve">Das loch ſoll zů oberſt vnnd zů niderſt ein proportz haben vnd gleich
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0100-01" xlink:href="fig-0100-01a" number="4">
                <variables xml:id="echoid-variables2" xml:space="preserve">c a b d e f</variables>
              </figure>
            ſein. </s>
            <s xml:id="echoid-s1763" xml:space="preserve">deßhalben iſt es auch gantz einfaltig. </s>
            <s xml:id="echoid-s1764" xml:space="preserve">Dañ laſſe ſein das a
              <lb/>
            b noch der höhe ſtande/ a c nach der viereckechte/ alſo dz a b zů
              <lb/>
            niderſt ſeye/ vnd das orth durch wölche dz waſſer laufft/ zwey
              <lb/>
            lot waſſer außlaſſe. </s>
            <s xml:id="echoid-s1765" xml:space="preserve">Ich ſag wañ die gelegenheyt nitt geendert
              <lb/>
            wirt/ wañ b d/ de/ ef/ geleich ſeind dem a b/ dz noch einer höhe
              <lb/>
            an einem yeden orth zwey lot werden aus flieſſen/ alſo das durch das a d fier
              <lb/>
            lot/ durch das a e ſechs ſechs lot/ durch das a f acht lot/ alſo auch von den ü-
              <lb/>
            brigẽbe/ derẽ ſeyend wie vyl es wölle. </s>
            <s xml:id="echoid-s1766" xml:space="preserve">dañ ſonſt auß dẽ vorgendẽ/ luffe durch
              <lb/>
            b d zwey lot/ vnnd durch d e/ vnnd durch e f/ wañ die ſeytten vnnd die hö-
              <lb/>
            he ſo groß werend als a c.</s>
            <s xml:id="echoid-s1767" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1768" xml:space="preserve">Das waſſer aber ſo da lauffet durch a b/ verhinderet vnnd fürderet das
              <lb/>
            nitt/ ſo durch b d fleüſſet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1769" xml:space="preserve">auch das durch b d kommet/ das nitt/ ſo durch d
              <lb/>
            e. </s>
            <s xml:id="echoid-s1770" xml:space="preserve">alſo verſtand auch von den anderen. </s>
            <s xml:id="echoid-s1771" xml:space="preserve">deßhalben iſt offenbar wie vyl faltig
              <lb/>
            ſein/ oder waß für ein proportz a f haben wirt gegen a b/ oder a d/ oder ei-
              <lb/>
            nen anderen/ alſo wirt auch das flieſſend waſſer ein proportz haben/ nach {der}
              <lb/>
            breitte a f/ oder a d. </s>
            <s xml:id="echoid-s1772" xml:space="preserve">nach der höche aber a c gegen zweyen loten.</s>
            <s xml:id="echoid-s1773" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1774" xml:space="preserve">Es entſthat aber der ſtarck lauff des waſſers/ das es eintweders hoch hi-
              <lb/>
            nab fallet oder das es getriben wirt/ o{der} dz es angãgẽ iſt/ o{der} dz daß orth eng
              <lb/>
            iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1775" xml:space="preserve">Deßhalben ſehend wir in den weinfaſſen/ dz die geſchirr ehe erfüllet wer
              <lb/>
            den durch die rören trächter/ ſo in der mitte vnnd zů niderſt geleich ſeind/
              <lb/>
            dann die ſo zů oberſt ſtond.</s>
            <s xml:id="echoid-s1776" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1777" xml:space="preserve">Darumb můß man ſehen warumb diſes in den faſſen beſchicht/ vnnd a-
              <lb/>
            ber in den weytten waſſeren das gegentheil geſpüret wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s1778" xml:space="preserve">Dann ye tieffer
              <lb/>
            das waſſer iſt/ wie auch in den flüſſen/ ye langſamer er lauffet. </s>
            <s xml:id="echoid-s1779" xml:space="preserve">Deßhalben
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>