Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[111.] Warumb diſe bücher geſchriben/ vnnd von deren nutzbarkeit/ Das c Capittel.
[112.] Von Subtiliteten. Von ſeltzammen ſachen.
[113.] END.
[114.] Ein kurtzer außzug vnd inhalt aller fürnemmen vnd nutzlicher puncten vnd ar@@k/ len/ ſo in des hochgelerten Hieronymi Cardani/ artzet zů Meyland/ ein vnnd zwentzig bücheren von den ſubteylen hendlen begriffen. Allen liebhabern der nateürlichen vnd künſt-lichen ſachen/ gantz luſtig vnnd nutz-lich zůleſen. Verteütſchet vnnd geordnet durch D. Heinricum Pantaleonem/ in der Vniuerſitet zů Baſel ordenli-chen vnd beſtelten Phyſicum. Anno M. D. lix.
[115.] Dem Erſamen vnd Weiſen her ren Lucas Gebhart/ burger vnnd des Rath in der loblichen ſtatt Baſel/ ſeinem günſtigen lieben herren vnd gůten fründ/ gnad vnnd frid von Gott vnſerem Herren.
[116.] Außzug vonn dem erſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von anfen gen/ materi/ geſtalt/ vnnd nateürlichen bewegungen.
[117.] Außzug von dem anderen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Elementen vnd deren bewegung oder wirckungen.
[118.] Außzug vonn dem dritten bůch der Dubtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Himmel.
[119.] Außzug von dem vierdten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem liecht vnnd ſchein.
[120.] Außzug von dem fünfften bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von vermiſchung vnnd vnuollkommenlichen vermiſcheten oder metalliſchen dingen/ etc.
[121.] Außzug von dem ſechſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Hetallen.
[122.] Außzug von dem ſiebendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von edlem geſtein.
[123.] Außzug vonn dem achten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den Plantis vnd erdgewechſen.
[124.] Außzug von dem neünten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den thieren wölliche von feülung wachſend.
[125.] Außzug võ dem zehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den vollkommenen thieren.
[126.] Außzug vonn dem eilffcen bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von notwendigkeit deß menſchen vnnd ſeiner geſtalt.
[127.] Außzug von dem zwölfftẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von des menſchen natur vnd Complexion.
[128.] Außzug vom dreizehenden bůth der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den ſinnen oder entpfindtlichheiten/ vnd dem wolluſt.
[129.] Außzug vom vierzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von der ſehl vnd dem verſtand.
[130.] Außzug von dem fünffzehenden vnd ſechtzehenden büch der Subtiliteten/ Hierony mi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von künſten vnnd weißheiten.
[131.] Außzug vom ſibenzehendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von rechten künſten/ vnd künſtlichen dingen.
[132.] Außzug von dem achtzehenden bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani DoC tors der Artzney zů Meyland/ etc. Von wunderbarlichen dingen/ vnnd vngläublichen ſachen.
[133.] Außzug vom neünzehendẽ bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von dem Teüfel vnnd ſei/ nem geſpenſt.
[134.] Außzug vom zwenzigeſten bůch der Subtiliteten/ Hieronymi Cardani Doctors der Artzney zů Meyland/ etc. Von den höchſten verſtendtnuſſen vnd Englen.
[135.] Außzug vom ein vndzwentzige ſten bůch der Subtiliteten/ Hieron. Cardani Doc/ tors der Artzney zů Meyland/ etc. Von Gott vnd der gantzen welt.
[136.] Getruckt zů Baſel durch Heinrich Petri im Mertzen Anno Domini M. D. Lix.
< >
page |< < (lx) of 997 > >|
116lxVon mancherlei wunderbaren die ſtrenge band ſtarck. Aber in dem feld do die weite groß iſt/ kommet ein
ſolliche
ſtercke/ zům theil von einem nachgelegnen engen orth/ zům theyl
auß
krafft des geſtirns.
dann wo die durch enge örter vnd geſtracks fahret/
behaltet
ſie ſollichen trib lang.
man zweiflet aber warumb die krafft nit für
vnnd
für gange/ vnnd etwan vnderweilen auff höre.
dann das waſſer hatt
für
vnnd für ſeinen gang/ oder aber nit faſt vngleich.
wañ auch deſſen trib
auff
höret/ kommet er nitt bald wider.
Deßhalb můß ein beſondere vrſach
ſein
/ vnnd ein ſelbs eigne bewegnng/ die ſich bald endere.
dann weil {der} wind
nit
faſt dick/ hindert ein bewegũg die andere nit.
er hatt aber ſolliche krafft
nit
allein auß der vngeſtüme/ ſonder das er durchdringet/ vnnd durch ſein
durchdringung
beleydiget.
Alſo ſeind drey vrſachen/ die bewegung/ der ein
gang
/ vnd die qualitat vnd eigenſchafft.
diſes mag man ſehen inn der jnſel
Diomedea
/ da das eiſen von dem wind verzeeret wirt.
Noch iſt ein ander wunderwerck inn dem lufft/ das der mehr auß verbor
11Hauptwee. gner krafft wütet.
dann etwan tödtet diſer oder bringt kranckheit. als in di
ſem
jar von dem zehenden tag Meyens biß auff den 22.
iſt inn der gantzen
Meylendiſchen
herrſchafft/ ein fluß des haupts vnnd hůſten entſtanden/
vnd
iſt doch niemand an der kranckheit geſtorben.
wann diſe kranckheit töd
lich
geweſen/ wäre kümmerlich der zehend theyl menſchen überblibẽ.
diſes
mag
man dem geſtirn zůlegen/ von wölchem wir anderer zeit geſagt ha
ben
.
dann vnder anderem/ ſtůnd der Iupiter gegen dem Saturno inn der
Iunckfrauwen
/ vnd Mercurius kam ſchnůr ſchlecht dem Iupiter inn der
Wag
entgegen.
auß dem beſchahe/ das ſie das hertz betrübten mit einẽ zim
lichen
fluß.
Es zeiget auch Petrus Cieza der Hiſpanier an/ dz in Panama/
wölchs
an einer pfützen ligt/ vnd gar geſtracks von Auffgang gegẽ Nider-
gang
/ vyl leüt/ ſo der Sonnen krafft nit meyden/ bald ſterben.
Vnnd wie-
wol
man diſes möchte der Sonnen legen/ iſt doch die nächſte vrſach der
lufft
vnd nit die Soñ.
Es ligt aber Panama zwiſchen zweien meeren an ei-
nem
engen orth/ wölche Peru mit dem neüwen Hiſpanien vereinbaret/ an
der
ſeiten gegen Nidergang ſo an Indien ſtoßt/ acht grad diſſeyds dem Ae
quinoctialiſchen
circkel.
Als die Hiſpanier an Braſiliẽ hin ſchiffetẽ/ entſtůnd ſo ein groſſer wind/
an
dem anfang des Heüwmonats/ das die ſeyler vnnd ſegelbäum ein groß
getüß
machtend.
ſie mochtend auch die ſägel nit auffrichten/ ob ſie das wol
dem fünfften malen vnderſtůnden.
das meer erhůb ſich etwan über die
maßen
hoch/ etwan fiel es gar hinab in die tieffe würbel.
das waſſer hat im
tag
ein bechfarb/ zůnacht eines feüwrs.
vier ſchiff ſeind eylends vn{der} gan-
gen
/ die an{der}en ſeind hin wider geworffen zerſtröuwet.
ſolliches ma-
chet
/ das die matery des winds vnd des waſſers ſubſtãtz dick vnd bächech-
tig
von dem bitumen iſt.
Weil ich diſe ding beſchribẽ an dem 23. tag Heüwmonat/ hatt ſich ein
derbarer
handel zůgetragen/ das ich auch bey vnd mit geweſen.
Vor einem
monat
hatt Iacob Philippus Chermuſcus vn{der} der erden laſſen ein ſcheiß-
hauß
graben vnd wölben/ vnd darzů befolhen die bögen auff richten.
Wie
22wundebare
hiſtori
.
es nun außgemachet/ dz man das gewölb vollendet/ heißt er ſolliches be-
ſchlieſſen
.
Nach xx. tagen thůt er diſes auff/ vnd befilcht man ſol die höltze
ne
bogen wider härauß ziehen/ vnd ſteigt alſo diſer ſo darzů beſtellet/ auff
einer
leytern hinab.
Wie er auff die halb ſtegen hinab kommen/ iſt er tod

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index