Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

Page concordance

< >
Scan Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N1194D" level="2" n="2" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N11960" level="3" n="1" type="chapter" type-free="capitulum">
              <p xml:id="N11B85">
                <s xml:id="N11B9D" xml:space="preserve">
                  <pb chead="Prime partis" file="0021" n="21"/>
                continuo ꝓportionabiles geometrice: vt ꝓportio
                  <lb/>
                dupla, q̈drupla, ſexdecupla, cētecupla vicecupla,
                  <lb/>
                octupla / et ſic ↄ̨ñter: quoue reperiūtur in his ṫmīs</s>
              </p>
              <xhtml:table xml:id="N11BBF">
                <xhtml:tr xml:id="N11BC0">
                  <xhtml:td xml:id="N11BC1" xml:space="preserve"/>
                </xhtml:tr>
              </xhtml:table>
              <p xml:id="N11BC3">
                <s xml:id="N11BC4" xml:space="preserve">¶ Hoc correlariū magis liquide patebit ex ſequē­
                  <lb/>
                tibus. </s>
                <s xml:id="N11BC9" xml:space="preserve">Proprietates huiꝰ medietas in ſequēti ca­
                  <lb/>
                pite ponētur.
                  <note position="left" xlink:href="note-0021-01a" xlink:label="note-0021-01" xml:id="N11DE6" xml:space="preserve">Muſica
                    <lb/>
                  medietaſ</note>
                </s>
                <s xml:id="N11BD3" xml:space="preserve">¶ Harmonica autē muſicave medie­
                  <lb/>
                tas ſiue ꝓportionalitas eſt quotienſcū diſpoſi-
                  <lb/>
                tis tribus termīs vel pluribus inter ipſos nec ſūt
                  <lb/>
                eedē ꝓportiones: nec differentie: ſed ſicut ſe habet
                  <lb/>
                maximꝰ terminꝰ ad minimū. </s>
                <s xml:id="N11BDE" xml:space="preserve">ita ſe hꝫ differentia
                  <lb/>
                maiorū ad differentiã minoꝝ vt diſpoſitis his tri­
                  <lb/>
                bus terminis .6.4.3. inter eos non reperiunt̄̄ eedē
                  <lb/>
                ꝓportiões: nec eedē differētie: ſed ſicut ſe hꝫ maxi-
                  <lb/>
                mus eoꝝ ad minimū: ita differētie maximi ad me­
                  <lb/>
                diū et medii ad minimū ſeſe habēt: vt cõſtat. </s>
                <s xml:id="N11BEB" xml:space="preserve">Aliq̄
                  <lb/>
                ꝓprietates ſignantur huic hermonice medietati:
                  <lb/>
                ſed ille in poſterū oſtendent̄̄
                  <note position="left" xlink:href="note-0021-02a" xlink:label="note-0021-02" xml:id="N11DEE" xml:space="preserve">Nicho-
                    <lb/>
                  machus.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11BF7" xml:space="preserve">¶ Addit nichomachꝰ
                  <lb/>
                his tribus antiquis et famatis medietatibus ſiue
                  <lb/>
                ꝓportionalitatibus .7. recentiores proportiona-
                  <lb/>
                litates: vt cõpleretur numerus denariꝰ: qui apud
                  <lb/>
                antiquos pluris habebat̄̄:
                  <note position="left" xlink:href="note-0021-03a" xlink:label="note-0021-03" xml:id="N11DF6" xml:space="preserve">phūs .5.
                    <lb/>
                  ꝑti: ꝓble­
                    <lb/>
                  matum.</note>
                vt patꝫ ꝑ philoſophū
                  <lb/>
                decima quīta particula ꝓblematū: ſed has videre
                  <lb/>
                poteris apud Seuerinū boetiū in calce ſue arith­
                  <lb/>
                metice: et apud alios recentes mathematicos: </s>
                <s xml:id="N11C0D" xml:space="preserve">Nõ
                  <lb/>
                em̄ huic operi ſunt interſerēde. </s>
                <s xml:id="N11C12" xml:space="preserve">qm̄ philoſophan-
                  <lb/>
                tes nequa̄ eis in ſuis phiſicis calculationibꝰ vtū­
                  <lb/>
                tur.
                  <note position="left" xlink:href="note-0021-04a" xlink:label="note-0021-04" xml:id="N11E00" xml:space="preserve">Alia di-
                    <lb/>
                  uſio me-
                    <lb/>
                  dietatuꝫ.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11C1E" xml:space="preserve">¶ Hic tamē aduertendū eſt /  duplex eſt ꝓpor-
                  <lb/>
                tionalitas quedã cõiuncta: quedã vero diſiiuncta.
                  <lb/>
                  <note position="left" xlink:href="note-0021-05a" xlink:label="note-0021-05" xml:id="N11E0A" xml:space="preserve">Cõiūcta
                    <lb/>
                  medietaſ</note>
                </s>
                <s xml:id="N11C2A" xml:space="preserve">¶ Cõiuncta ꝓportionalitas eſt illa / q̄ in tribus vel
                  <lb/>
                pluribus termīs cõſiſtit cõtinue: vt ꝓportiõalitas
                  <lb/>
                reꝑta in his tribus termīs .3.6.12. </s>
                <s xml:id="N11C31" xml:space="preserve">Et huic medie­
                  <lb/>
                tati ꝓpriū eſt eſſe duarū ꝓportionū inter tres ter­
                  <lb/>
                minos ad minꝰ. </s>
                <s xml:id="N11C38" xml:space="preserve">Inter tres terminos vti ſolum
                  <lb/>
                due ꝓportiones reperiuntur: nec poſſunt reperiri
                  <lb/>
                plures vtendo illis terminis et nõ aliis niſi cõpa-
                  <lb/>
                retur primus ad vltimum. </s>
                <s xml:id="N11C41" xml:space="preserve">Sed tunc omnes termi­
                  <lb/>
                ni bis capiuntur. </s>
                <s xml:id="N11C46" xml:space="preserve">Quare notandum eſt /  quando
                  <lb/>
                dicimus /  inter tres terminos reperiuntur dum­
                  <lb/>
                taxat due ꝓportiões vel ad ſummū tres: ſi vltimꝰ
                  <lb/>
                comparetur ad primū ītelligendū eſt dūmodo nõ
                  <lb/>
                vtamur niſi illis tribꝰ termīs: et nõ aliquibꝰ aliis
                  <lb/>
                virtualiter intermediis. </s>
                <s xml:id="N11C53" xml:space="preserve">Inter .6. em̄ et .12. multe
                  <lb/>
                reperiuntur ꝓportiones dūmodo vtamur termīs
                  <lb/>
                intermediis puta octonario, nouenario, denario
                  <lb/>
                et vndenario.
                  <note position="left" xlink:href="note-0021-06a" xlink:label="note-0021-06" xml:id="N11E12" xml:space="preserve">Propor­
                    <lb/>
                  tiõalitas
                    <lb/>
                  diuiſa.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11C61" xml:space="preserve">¶ Sed proportionalitas diuiſa ſiue
                  <lb/>
                diſiūcta eſt illa que cõſiſtit in .4. terminis aut plu­
                  <lb/>
                ribus diſcõtinue: vt ꝓportionalitas que eſt in his
                  <lb/>
                quattuor termīs: 1.2.6.12. eſt ꝓportiõalitas diſiū­
                  <lb/>
                ta </s>
                <s xml:id="N11C6C" xml:space="preserve">Et huic ꝓpriū eſt ī quattuor termīs ad mininꝰ
                  <lb/>
                cõſiſtere diſcõtinue ꝓportionabilibus: ita  non
                  <lb/>
                eadem ſit proportio primi ad ſecundum et ſecundi
                  <lb/>
                ad tertium. </s>
                <s xml:id="N11C75" xml:space="preserve">Hoc patet in exemplo dato.
                  <note position="left" xlink:href="note-0021-07a" xlink:label="note-0021-07" xml:id="N11E1C" xml:space="preserve">maxima
                    <lb/>
                  medietaſ</note>
                </s>
                <s xml:id="N11C7D" xml:space="preserve">¶ His
                  <lb/>
                tribus medietatibus addenda eſt quedam medie-
                  <lb/>
                tas ſiue ꝓportionalitas que a mathematicis ma­
                  <lb/>
                xima et perfectiſſima dicitur. </s>
                <s xml:id="N11C86" xml:space="preserve">Unde medietas per­
                  <lb/>
                fectiſſima eſt illa que in quattuor terminis et tribꝰ
                  <lb/>
                interuallis cõſiſtit: in qua alie famate ꝓportiona­
                  <lb/>
                litates reperiri poſſunt: vt in iſtis quatuor termīs
                  <lb/>
                6.8.9.12.
                  <note position="left" xlink:href="note-0021-08a" xlink:label="note-0021-08" xml:id="N11E24" xml:space="preserve">ꝓp̄etateſ
                    <lb/>
                  medietaſ­
                    <lb/>
                  tis perfe­
                    <lb/>
                  ctiſſime.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11C96" xml:space="preserve">Ibi em̄ eſt maxima et perfectiſſima pro-
                  <lb/>
                portionalitas. </s>
                <s xml:id="N11C9B" xml:space="preserve">Per interuallū intellige propor-
                  <lb/>
                tionē que eſt inter duos terminos īmediatos. </s>
                <s xml:id="N11CA0" xml:space="preserve">Et
                  <lb/>
                ſic intelligēdo reperies dumtaxat inter quattuor
                  <lb/>
                terminos tria interualla: hoc eſt tres ꝓportiones
                  <lb/>
                ſereatim ſe habētes: vt in datis terminis reperies
                  <lb/>
                ꝓportiones .6. ad .8. et 8. ad .9. et .9. ad .12. </s>
                <s xml:id="N11CAB" xml:space="preserve">¶ Iſta
                  <lb/>
                medietas multas habet proprietates. </s>
                <s xml:id="N11CB0" xml:space="preserve">¶ Prima
                  <cb chead="Capitulum primū."/>
                proprietas eſt /  ſi cõparetur tertius ad primū, et
                  <lb/>
                quartus ad tertium: reperitur proportionalitas
                  <lb/>
                arithmetica: quoniã reperiūtur eedem differentie
                  <lb/>
                et nõ eedem proportiones. </s>
                <s xml:id="N11CBC" xml:space="preserve">¶ Secūda proprietas
                  <lb/>
                </s>
                <s xml:id="N11CC0" xml:space="preserve">Si comparetur quartus ad ſecūduꝫ, et tertius ad
                  <lb/>
                primū, reperietur proportionalitas geometrica /
                  <lb/>
                qm̄ vtrobi eſt ibi ſexq̇altera ꝓportio: differētie
                  <lb/>
                vero nõ vtrobi eedē: qm̄ vna differētia eſt nūerꝰ
                  <lb/>
                quaternariꝰ: alia vero ternariꝰ: igitur ibi eſt geo­
                  <lb/>
                metrice medietas. </s>
                <s xml:id="N11CCD" xml:space="preserve">Patet ↄ̨ña ex diffinitione geo-
                  <lb/>
                metrica medietatis. </s>
                <s xml:id="N11CD2" xml:space="preserve">¶ Tertia proprietas. </s>
                <s xml:id="N11CD5" xml:space="preserve">Si cū-
                  <lb/>
                paretur numerus quartus ad ſcḋm, et ſecūdus ad
                  <lb/>
                primū, reperies harmonicam, ꝓportionalitatem
                  <lb/>
                </s>
                <s xml:id="N11CDD" xml:space="preserve">¶ Quarta ꝓprietas. </s>
                <s xml:id="N11CE0" xml:space="preserve">In iſta medietate perfectiſſi­
                  <lb/>
                ma oēs cõſonantie ſimplices compariūtur.
                  <note position="right" xlink:href="note-0021-09a" xlink:label="note-0021-09" xml:id="N11E30" xml:space="preserve">quatuor
                    <lb/>
                  muſice cõ­
                    <lb/>
                  ſonãtie.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11CEA" xml:space="preserve">Qua­
                  <lb/>
                tuor em̄ ſunt muſice cõſonãtie ſimplices: videlicet
                  <lb/>
                tonus, diapente, diateſſeron, et diapaſon </s>
                <s xml:id="N11CF1" xml:space="preserve">¶ Unde
                  <lb/>
                tonus eſt duarū vocū quarum vna eleuatur ſuper
                  <lb/>
                alterã in ꝓportione ſexquioctaua vniꝰ ad alteran
                  <lb/>
                harmonica ↄ̨ſonãtia. </s>
                <s xml:id="N11CFA" xml:space="preserve">vt inṫ duas voces quaꝝ vna
                  <lb/>
                ſe habet vt .8. et alia vt nouē: vel quaꝝ vna ſe ha-
                  <lb/>
                bet vt .16. et alia vt .18.
                  <note position="right" xlink:href="note-0021-10a" xlink:label="note-0021-10" xml:id="N11E3A" xml:space="preserve">Diateſſe­
                    <lb/>
                  ron.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11D06" xml:space="preserve">¶ Sed diateſſero eſt duarū
                  <lb/>
                vocum: quarum vna eleuatur ſuper alteram in ꝓ-
                  <lb/>
                portione ſexquitertia muſica conſonantia: vt in-
                  <lb/>
                ter duas voces ſe habentes vt .4. et .3.
                  <note position="right" xlink:href="note-0021-11a" xlink:label="note-0021-11" xml:id="N11E42" xml:space="preserve">Diapēte</note>
                </s>
                <s xml:id="N11D14" xml:space="preserve">¶ Diapente
                  <lb/>
                vero eſt hermonica cõſonãtia duarū vocum: qua-
                  <lb/>
                rum vna eleuatur ſuper alterã in ꝓportõe ſexqui­
                  <lb/>
                altera. </s>
                <s xml:id="N11D1D" xml:space="preserve">vt inter duas voces ſe habentes vt .12. et .8
                  <lb/>
                vt .3. et .2.
                  <note position="right" xlink:href="note-0021-12a" xlink:label="note-0021-12" xml:id="N11E48" xml:space="preserve">diapaſõ</note>
                </s>
                <s xml:id="N11D27" xml:space="preserve">¶ Diapaſon vero eſt conſonãtia harmo­
                  <lb/>
                nica duarum vocum vel ſonorum (quod in preſen­
                  <lb/>
                tiarum pro eodem capio) quarū vna eleuatur ſu-
                  <lb/>
                pra alteram in ꝓportione dupla. / vt conſonatia
                  <lb/>
                illa harmonica que eſt inter duas voces ſe haben­
                  <lb/>
                tes ſicut .12. ad .6. eſt muſica conſonantia: que dia­
                  <lb/>
                paſon vocitatur.
                  <note position="right" xlink:href="note-0021-13a" xlink:label="note-0021-13" xml:id="N11E4E" xml:space="preserve">Correla­
                    <lb/>
                  riū ṗmū.</note>
                </s>
                <s xml:id="N11D3B" xml:space="preserve">¶ Ex quo ſequitur /  inter omēs
                  <lb/>
                harmonicas ſimplices cõſonantias diapaſon eſt
                  <lb/>
                maxima. </s>
                <s xml:id="N11D42" xml:space="preserve">Probatur / quia alie ſunt partes eius:
                  <lb/>
                igit̄̄ ſūt ea minores: </s>
                <s xml:id="N11D47" xml:space="preserve">Arguitur añs / q2 componitur
                  <lb/>
                diapaſon ex tono, diateſſeron, et diapente, igitur
                  <lb/>
                </s>
                <s xml:id="N11D4D" xml:space="preserve">Probatur antecedens / qm̄ .12. ad .6. eſt diapaſon
                  <lb/>
                conſonantia: et talis conſonantia componitur ex
                  <lb/>
                cõſonantia .8. ad .6. que eſt diateſſeron: et ex conſo­
                  <lb/>
                nantia .9. ad .8. que eſt tonus: et ex conſonantia .12
                  <lb/>
                ad .8. que eſt diapēte: igitur diapaſon ex aliis tri­
                  <lb/>
                bus ſimplicibus concentibus conſtruitur ſiue con­
                  <lb/>
                ponitur. </s>
                <s xml:id="N11D5C" xml:space="preserve">Quare ſequitur diapaſon eſſe maximã
                  <lb/>
                muſicã cõſonantiã inter ſimplices.
                  <note position="right" xlink:href="note-0021-14a" xlink:label="note-0021-14" xml:id="N11E56" xml:space="preserve">cõpoſite.
                    <lb/>
                  ↄ̨ſonãtie</note>
                </s>
                <s xml:id="N11D66" xml:space="preserve">Dico inter ſim­
                  <lb/>
                plices / qm̄ multe ſunt cõpoſite conſonantie: vt di-
                  <lb/>
                tonus, ſemitonus, tritonus, bis diateſſeron, bis
                  <lb/>
                diapēte, bis diapaſon, et ter, et quater diapaſon /
                  <lb/>
                et ſic conſequenter.
                  <note position="right" xlink:href="note-0021-15a" xlink:label="note-0021-15" xml:id="N11E5E" xml:space="preserve">Stentoꝝ</note>
                </s>
                <s xml:id="N11D76" xml:space="preserve">Sed cum difficultate maior cõ­
                  <lb/>
                ſonantia bis diapaſon reperitur in voce humana
                  <lb/>
                niſi ſtētor ab inferis rediret cuiꝰ mire vocis et ho-
                  <lb/>
                merus et philoſophus ſeptimo politicorū capite
                  <lb/>
                quarto meminit. </s>
                <s xml:id="N11D81" xml:space="preserve">Si tamen vox humana in aſcen­
                  <lb/>
                dendo in infinitū augmētaretur ſiue intenderetur
                  <lb/>
                vel aliquod inſtrumentū harmonicū: in infinitum
                  <lb/>
                duplicarentur harmonice conſonantie: et ſemper
                  <lb/>
                harmonicam ꝓportionalitatem ſeruarent </s>
                <s xml:id="N11D8C" xml:space="preserve">¶ Sed
                  <lb/>
                de his hactenus. </s>
                <s xml:id="N11D91" xml:space="preserve">Parum em̄ philoſophie deſer-
                  <lb/>
                uiūt: ſed introducuntur omnia iſta vt clare inſpi-
                  <lb/>
                ciat phiſicus rerum naturalium indagator velo-
                  <lb/>
                citatem motuū non penes harmonicas conſonan­
                  <lb/>
                tias: aut muſicas equalitates ſiue proportionali-
                  <lb/>
                tates attendi debere: que vti concluſio niſi ter-
                  <lb/>
                minos predictos intelligeret ei perſpicua nõ eſſet
                  <lb/>
                  <note position="right" xlink:href="note-0021-16a" xlink:label="note-0021-16" xml:id="N11E64" xml:space="preserve">Correla-
                    <lb/>
                  riū ſcḋm</note>
                </s>
                <s xml:id="N11DA7" xml:space="preserve">¶ Patet ſecundo ex dictis hanc medietatem / quã </s>
              </p>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>