Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

Table of contents

< >
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N15C17" level="2" n="3" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N15C22" level="3" n="1" type="other" type-free="tractatus">
              <div xml:id="N15C2F" level="4" n="1" type="chapter" type-free="capitulum">
                <pb chead="Primi partis" file="0059" n="59"/>
                <head xml:id="N15C38" xml:space="preserve">Capitulum primum / in quo ponitur
                  <lb/>
                et improbatur vna opinio: de cauſa
                  <lb/>
                velocitatis motus.</head>
                <p xml:id="N15C3F">
                  <s xml:id="N15C40" xml:space="preserve">QUoniã errores elimi-
                    <lb/>
                  nãdi et extirpandi ſunt antea
                    <lb/>
                  ̄ veritas inferatur: ideo pre-
                    <lb/>
                  mittūtur et improbantur falſe
                    <lb/>
                  opiniones more communiter
                    <lb/>
                  hanc tractantium materiam.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15C4D">
                  <s xml:id="N15C4E" xml:space="preserve">Prima opinio de velo­
                    <lb/>
                  citate motuum penes cauſam fuit aliquorum phi­
                    <lb/>
                  loſophorū dicentium velocitatem in motu atten-
                    <lb/>
                  di debere penes proportionem exceſſus potentia-
                    <lb/>
                  rum ſupra ſuas reſiſtētias: ita  ſi exceſſus vnius
                    <lb/>
                  potentie ſupra ſuam reſiſtentiaꝫ fuerit duplus ad
                    <lb/>
                  exceſſum alterius potentie ſupra ſuam reſiſtentiã
                    <lb/>
                  motus / ille erit duple velocitatis ad alium motuꝫ /
                    <lb/>
                  vt ſi .6. moueant .3 / et .4. moueant .2. / hoc eſt actiui-
                    <lb/>
                  tas vt .4. / quia exceſſus .6. ad .3. eſt ſexquialterus
                    <lb/>
                  ad exceſſum .4. ad .2. in ſexquialtero velocius .6.
                    <lb/>
                  mouebunt .3. ꝙ̄ .4.2. </s>
                  <s xml:id="N15C67" xml:space="preserve">Et ſic conſequenter dicas in
                    <lb/>
                  aliis. </s>
                  <s xml:id="N15C6C" xml:space="preserve">Hanc opinionem fundant eius factores in
                    <lb/>
                  verbo philoſophi primo celi et mundi capitulo de
                    <lb/>
                  infinito. </s>
                  <s xml:id="N15C73" xml:space="preserve">inferentis velocitatem motuum penes ex­
                    <lb/>
                  cellentiã exceſſus: et in verbo commentatoris quar­
                    <lb/>
                  to phiſicorum cõmento .35. et .39. in quibus locis vi-
                    <lb/>
                  detur huic opinioni ſatis applaudere.</s>
                </p>
                <note position="left" xml:id="N15C7C" xml:space="preserve">Contra
                  <lb/>
                primam
                  <lb/>
                opinio-
                  <lb/>
                nē inſtat̄̄</note>
                <p xml:id="N15C86">
                  <s xml:id="N15C87" xml:space="preserve">Sed cõtra iſtam opinionē arguitur /
                    <lb/>
                  qui ſi illa eſſet vera / ſequeretur /  motus proueni-
                    <lb/>
                  tes ab equalibus proportionibus eſſent inequa-
                    <lb/>
                  les: ſed conſequens eſt falſum / igitur illud ex quo
                    <lb/>
                  ſequitur. </s>
                  <s xml:id="N15C92" xml:space="preserve">Sequela probatur et volo /  potentia vt
                    <lb/>
                  8. moueat reſiſtentiam vt .4. et potentia vt .4. mo-
                    <lb/>
                  reſiſtentiaꝫ vt .2. / quo poſito arguitur ſic. </s>
                  <s xml:id="N15C99" xml:space="preserve">Ille due
                    <lb/>
                  proportiones potentiarum ad reſiſtentias ſunt
                    <lb/>
                  equales cum vtra ſit dupla: et tamen vna illarū
                    <lb/>
                  puta .8. ad .4. velocius mouet ꝙ̄ altera igitur pro­
                    <lb/>
                  poſitum. </s>
                  <s xml:id="N15CA4" xml:space="preserve">Minor probatur / quia exceſſus eſt maior /
                    <lb/>
                  igitur ſecundum opinionem velocitas eſt maior.
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N15CAA" xml:space="preserve">¶ Dices concedendo ſequelam: et negando falſi-
                    <lb/>
                  tatem conſequentis.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15CAF">
                  <s xml:id="N15CB0" xml:space="preserve">Sed contra / quia tunc ſequeretur 
                    <lb/>
                  aliquam duo mobilia mouerentur ab equalibꝰ pro­
                    <lb/>
                  portionibus: tamen vnum in duplo velocius mo-
                    <lb/>
                  ueretur altero / ſed conſequens eſt falſum / ergo il-
                    <lb/>
                  lud ex quo ſequitur. </s>
                  <s xml:id="N15CBB" xml:space="preserve">Sequela probatur retento ſu­
                    <lb/>
                  periori caſu. </s>
                  <s xml:id="N15CC0" xml:space="preserve">Nam potentia vt .8. mouebit reſiſtē-
                    <lb/>
                  tiam vt quatuor in duplo velocius ꝙ̄ potentia vt
                    <lb/>
                  quatuor moueat reſiſtentiaꝫ vt .2. quoniã exceſſus
                    <lb/>
                  eſt duplus / et tamen ille proportiões ſunt equales
                    <lb/>
                  igitur propoſitum.
                    <note position="left" xlink:href="note-0059-01a" xlink:label="note-0059-01" xml:id="N15CDB" xml:space="preserve">Dicitur</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N15CD0" xml:space="preserve">¶ Dices concedendo qnod in-
                    <lb/>
                  fertur: nec illud habes pro inconuenienti: īmo pro
                    <lb/>
                  ſequela opinionis.</s>
                </p>
                <note position="left" xml:id="N15CE1" xml:space="preserve">Replica</note>
                <p xml:id="N15CE5">
                  <s xml:id="N15CE6" xml:space="preserve">Sed contra / quia tunc ſequeretur 
                    <lb/>
                  ſi aliqua potentia moueret aliquam reſiſtentiam
                    <lb/>
                  aliquali velocitate: medietas potentie non moue-
                    <lb/>
                  ret medietatē reſiſtentie tanta velocitate cõſequēs
                    <lb/>
                  eſt falſum: et contra philoſophum ſeptimo phiſi-
                    <lb/>
                  corum expreſſe ponentem oppoſitum / igitur illud
                    <lb/>
                  ex quo / ſequitur ſequela probatur et volo /  poten­
                    <lb/>
                  tia vt .8. moueat reſiſtentiam vt quatuor: deinde
                    <lb/>
                  medietas potentie vt octo puta .4. moueat medie-
                    <lb/>
                  tatē reſiſtentie puta duo quo poſito arguo ſic / po­
                    <lb/>
                  tentia vt octo in duplo plus excedit ſuam reſiſten­
                    <cb chead="Capitulum primū."/>
                  tiam ꝙ̄ medietas eius / que eſt vt quatuor excedat
                    <lb/>
                  medietatem ſue reſiſtentie / que eſt vt .2. cum vna ex-
                    <lb/>
                  cedat per quatuor et alia per .2. / igitur non tanta
                    <lb/>
                  velocitate medietas potentie mouet medietatem
                    <lb/>
                  reſiſtentie / quanta tota potentia mouet totam re-
                    <lb/>
                  ſiſtentiam / quod fuit inferendum.</s>
                </p>
                <note position="right" xml:id="N15D0A" xml:space="preserve">Cõfirma­
                  <lb/>
                tio.</note>
                <p xml:id="N15D10">
                  <s xml:id="N15D11" xml:space="preserve">¶ Et confirmatur / quia ſi opinio eſſet vera / ſeque-
                    <lb/>
                  retur /  ſi duo equi traherent duas nauas diuiſim
                    <lb/>
                  per vnã horam:  illi equi coniūcti traherent illas
                    <lb/>
                  duas naues coniūctim in duplo velocius: ſed con­
                    <lb/>
                  ſequens eſt contra experientiã / igitur illud ex quo
                    <lb/>
                  ſequitur. </s>
                  <s xml:id="N15D1E" xml:space="preserve">Sequela ꝓbatur / quoniã ipſis coniūctis
                    <lb/>
                  exceſſus eſſet duplus ad exceſſum vtriuſ diuiſim /
                    <lb/>
                  igitur velocitas eſſet dupla: conſequentia patet ex
                    <lb/>
                  opinione. </s>
                  <s xml:id="N15D27" xml:space="preserve">Sed antecedēs probatur / quia quando­
                    <lb/>
                  cun ſunt due proportiones equales: ſi minores
                    <lb/>
                  numeri vniantur et maiores ſimiliter / et fiat vna ꝓ­
                    <lb/>
                  portio: exceſſus in tali proportiõe eſſet duplus ad
                    <lb/>
                  exceſſum cuiuſlibet alterius. </s>
                  <s xml:id="N15D32" xml:space="preserve">Exemplum / vt capta
                    <lb/>
                  proportiõe .4. ad .2. / et vna alia ſibi equali in eiſdē
                    <lb/>
                  terminis puta .4. ad .2. / deinde vniendo minores
                    <lb/>
                  numeros puta binarium cum binario et maiores
                    <lb/>
                  puta quaternarium cum quaternario: reſultabit
                    <lb/>
                  proportio dupla .8. ad .4. / et ibi numerus maior ex­
                    <lb/>
                  cedet minorem numerum duplo exceſſu ad exceſſū
                    <lb/>
                  aliarum proportionum / vt patet ad ſenſum. </s>
                  <s xml:id="N15D43" xml:space="preserve">Aliud
                    <lb/>
                  exemplum: capiantur due proportiones ſexquial­
                    <lb/>
                  tere in eiſdem terminis: puta .6. ad .4. et .6. ad .4. / et
                    <lb/>
                  manifeſtum eſt /  exceſſus in talibus proportioni­
                    <lb/>
                  bus eſt binarius. </s>
                  <s xml:id="N15D4E" xml:space="preserve">Et ſi vniantur numeri mino-
                    <lb/>
                  res et maiores reſultabit proportio .12. ad .8. / que
                    <lb/>
                  erit ſexquialtera: in qua maior numerꝰ excedit mi­
                    <lb/>
                  norē quaternario: et per cõſequens duplo exceſſus
                    <lb/>
                  ad aliū exceſſū et ſic infallibiliter īuenies in omni
                    <lb/>
                  ſpecie proportiones cuiuſcun generis fuerit: vt
                    <lb/>
                  patet abunde ex ſecūda parte in tertio correlario
                    <lb/>
                  tertie concluſionis quarti capitis.</s>
                </p>
                <note position="right" xml:id="N15D5F" xml:space="preserve">Cõfirma­
                  <lb/>
                tio ſcḋa.</note>
                <p xml:id="N15D65">
                  <s xml:id="N15D66" xml:space="preserve">¶ Confirmatur ſecundo / quoniam ſi poſitio eſſet
                    <lb/>
                  vera: ſequeretur /  capta vna libra plumbi ele-
                    <lb/>
                  uantis in rota mediam libram ex oppoſito per
                    <lb/>
                  aliquod ſpacium in aliquo tempore:  due libre
                    <lb/>
                  eleuarent vnam libram ex oppoſito in duplo mi-
                    <lb/>
                  nori tempore: et per conſequens in duplo velocius /
                    <lb/>
                  ſed hoc eſt manifeſte falſum: et contra experientiã
                    <lb/>
                  que ſatis facile haberi poteſt: igitur illud ex quo
                    <lb/>
                  ſequitur. </s>
                  <s xml:id="N15D79" xml:space="preserve">Sequela probatur / quia exceſſus eſſet du­
                    <lb/>
                  plus ad priorem exceſſum: puta exceſſus quo due
                    <lb/>
                  libre excedunt vnam libram / ad exceſſum quo vna
                    <lb/>
                  libra excedit mediam libram: vt in priori ↄ̨firma-
                    <lb/>
                  tione probatum eſt. </s>
                  <s xml:id="N15D84" xml:space="preserve">¶ Et propter hoc relinquitur
                    <lb/>
                  hec opinio contraria experimento et rationi et ſen­
                    <lb/>
                  tentie paripatheticorum.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15D8B">
                  <s xml:id="N15D8C" xml:space="preserve">Ad fulcimentum autem predicte opi­
                    <lb/>
                  nionis que innititur auctoritatibus philoſophi
                    <lb/>
                  et cõmentatoris. </s>
                  <s xml:id="N15D93" xml:space="preserve">Dicitur cõcedendo predictas au-
                    <lb/>
                  ctoritates: et negando conſequentiam: et ratio eſt:
                    <lb/>
                  quia cum philoſophus aut cõmentator dicunt ve-
                    <lb/>
                  locitatem motus ſequi exceſſum aut excellentiam
                    <lb/>
                  potentie motoris ſupra ſuam reſiſtentiam: intelli­
                    <lb/>
                  gitur per excellentiam ſiue exceſſum potentie mo-
                    <lb/>
                  toris ſupra ſuam reſiſtentiam exceſſus vnius pro-
                    <lb/>
                  portionis ſupra alteram ita  ſit ſenſus: quanto
                    <lb/>
                  vna ꝓportio excedit alteram tanto velocitas mo-
                    <lb/>
                  tus proueniens ab illa excedit velocitatem motus
                    <lb/>
                  prouenientem ab alia. </s>
                  <s xml:id="N15DAA" xml:space="preserve">Et  iſta ſit intentio philo­
                    <lb/>
                  ſophi patet ex regula / quam ponit in ſeptimo phi­
                    <lb/>
                  ſicorū ſuperius allegata que (vt latius poſtea di-
                    <lb/>
                  citur) ſic intelligi debet. </s>
                  <s xml:id="N15DB3" xml:space="preserve">Si aliqua virtus moueat </s>
                </p>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>