Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

Table of contents

< >
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N15C17" level="2" n="3" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N15C22" level="3" n="1" type="other" type-free="tractatus">
              <div xml:id="N15E89" level="4" n="3" type="chapter" type-free="capitulum">
                <pb chead="Primi partis" file="0061" n="61"/>
                <p xml:id="N15F22">
                  <s xml:id="N15F23" xml:space="preserve">Sed pro maiori explanatione predi­
                    <lb/>
                  cte opiniones.
                    <note position="left" xlink:href="note-0061-01a" xlink:label="note-0061-01" xml:id="N15F59" xml:space="preserve">Cõtra ve­
                      <lb/>
                    rã opini­
                      <lb/>
                    onē obii-
                      <lb/>
                    citur.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N15F2D" xml:space="preserve">Cõtra eã arguit̄̄. </s>
                  <s xml:id="N15F30" xml:space="preserve">Primo ſic alique
                    <lb/>
                  due ꝓportiones in caſu ſunt equales / et tamen ve-
                    <lb/>
                  locitates ex eis prouenientes nõ ſunt equales / igr̄
                    <lb/>
                  opinio falſa ꝓbatur antecedens / et volo /  ſit vnū
                    <lb/>
                  pedale terre graue vt .8. / et vnū ſemipedale graue
                    <lb/>
                  vt .4. / et duo aeres quoꝝ vnus ſit duplus ad alterū
                    <lb/>
                  in magnitudine / et maior ſit reſiſtentie vt .4. / et mi-
                    <lb/>
                  nor vt .2. / et moueat̄̄ terra grauitatis vt .4. per
                    <lb/>
                  aerem reſiſtentie vt .2. / quo poſito ſic arguo: iſte ꝓ-
                    <lb/>
                  portiones ſunt equales / vt patet / q2 vtra dupla
                    <lb/>
                  et tamen velocitates ex eis ꝓuniētes ſunt īequa-
                    <lb/>
                  leꝝ / igitur ꝓpoſitū maior eſt nota / et minor ꝓbatur /
                    <lb/>
                  et quero an diuiſio maioris aeris ſit maior diuiſi­
                    <lb/>
                  one minoris aut minor aut equalis: ſed nõ equa-
                    <lb/>
                  les q2 alias ſequeret̄̄ aerē maiorē et minorem eſſe
                    <lb/>
                  equales / vtra em̄ ꝓportio ſuū mediū diuidet to-
                    <lb/>
                  taliter / igitur erit maior aut minor / et per cõſequēs
                    <lb/>
                  tales diuiſiones erunt inequales / qḋ fuit ꝓbandū</s>
                </p>
                <p xml:id="N15F65">
                  <s xml:id="N15F66" xml:space="preserve">Reſpõdeo negãdo añs. </s>
                  <s xml:id="N15F69" xml:space="preserve">Et ad ꝓbati­
                    <lb/>
                  onē admiſſo caſu dico ad punctū argumēti /  ille
                    <lb/>
                  diuiſiões totales erūt inequales / q2 forte vna erit
                    <lb/>
                  diuiſio vniꝰ leuce et alia dimidie leuce et cū infert̄̄ /
                    <lb/>
                  ergo velocitates erūt inequales / nego illã conſe-
                    <lb/>
                  quentiã / ſed bene ſequitur /  velocitates erūt ine-
                    <lb/>
                  quales quãtitatiue. </s>
                  <s xml:id="N15F78" xml:space="preserve">Dupliciter autē cõtingit et ve-
                    <lb/>
                  locitates et reſiſtentias eſſe inequales puta quãti­
                    <lb/>
                  tatiue et qualitatiue. </s>
                  <s xml:id="N15F7F" xml:space="preserve">Tūc em̄ velocitates ſūt equa­
                    <lb/>
                  les qualitatiue quãdo ab equalibus ꝓportionibꝰ
                    <lb/>
                  ꝓueniūt et reſiſtentie / tūc ſunt equales qualitatiue
                    <lb/>
                  quando equalē difficultatē faciūt potētie agenti:
                    <lb/>
                  ſed tūc ſunt equales quãtitatiue quãdo ſunt equa­
                    <lb/>
                  lis quãtitatis. </s>
                  <s xml:id="N15F8C" xml:space="preserve">De hoc latius vide thomã brauar-
                    <lb/>
                  dīnū / qui hoc argumentum format in ſuo tractatu
                    <lb/>
                  proportionum penultimo capite.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15F93">
                  <s xml:id="N15F94" xml:space="preserve">Secūdo contra eandē opinionē ar-
                    <lb/>
                  guitur ſic / magnes eque velociter trahit ad ſe ma­
                    <lb/>
                  gnū ferrū et paruū ferrū et tamen ad magnū et ad
                    <lb/>
                  paruū / nõ habet equales ꝓportiões / igitur ab ine-
                    <lb/>
                  qualibꝰ ꝓportionibus equales effectus ꝓueniunt /
                    <lb/>
                  quod eſt cõtra opinionē antecedēs / ꝓbatur ꝑ expe­
                    <lb/>
                  rientiã nã capto magnete / et poſito prope illū fer-
                    <lb/>
                  ro alicuiꝰ quãtitatis ita  ferrū cõiungatur ei: et
                    <lb/>
                  poſtea moueatur magnes eque cito mouebit̄̄ fer-
                    <lb/>
                  rum ſicut magnes etiã ſi apponatur aliquod fer-
                    <lb/>
                  rum maius illo / quod tunc magnes ſufficiat attra­
                    <lb/>
                  here / et moueatur magnes eque velociter mouebi-
                    <lb/>
                  tur ferrū cum magnete / igitur propoſitū. </s>
                  <s xml:id="N15FAF" xml:space="preserve">Omnia
                    <lb/>
                  iſta ex experientia haurire oportet.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15FB4">
                  <s xml:id="N15FB5" xml:space="preserve">¶ Et confirmatur / quia ſi in horolohio ſolarī .etc̈.
                    <lb/>
                  lari ponatur magnes taliter /  ſi circūgeretur in
                    <lb/>
                  circuitu: horologii eque cito acus ſiue ferrum exi-
                    <lb/>
                  ſtens intus / quo demonſtratur polus articus ſicut
                    <lb/>
                  magnes. </s>
                  <s xml:id="N15FC0" xml:space="preserve">Et ſi maioretur ferrū dū tamen ſufficiet
                    <lb/>
                  moueri a magnete eque velociter mouebitur ſicut
                    <lb/>
                  magnes et ſicut mouebitur minus ferrū / igitur ꝓ-
                    <lb/>
                  poſitum videlicet /  eque velociter magnes mouet
                    <lb/>
                  magnū ferrū et paruū.
                    <note position="left" xlink:href="note-0061-02a" xlink:label="note-0061-02" xml:id="N15FE5" xml:space="preserve">Cõmēta-
                      <lb/>
                    tor ſepti-
                      <lb/>
                    mo phi.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N15FD0" xml:space="preserve">¶ Reſpondet cõmentator
                    <lb/>
                  ſeptimo phiſicorū / cõmento quarto ad punctū ar-
                    <lb/>
                  gumentatiõis /  in argumento falſum ſupponit̄̄
                    <lb/>
                  videlicet /  magnes moueat et attrahat ad ſe fer-
                    <lb/>
                  rum / ſed dicit ferrū mouere ad magnetem ex natu­
                    <lb/>
                  rali inclinatione ſicut mouetur ad locū naturalē /
                    <lb/>
                  hoc tñ ſit mediãte qualitate quadã ꝓducta ab ip̄o
                    <lb/>
                  gnete in iṗo ferro / et ſic negat̄̄ maior argumēti.</s>
                </p>
                <p xml:id="N15FEF">
                  <s xml:id="N15FF0" xml:space="preserve">Sed cõtra hanc ſolutionem replicat
                    <cb chead="Capitulum tertiū."/>
                  brauardinus / quia ſi illud eſſet verum ſequeretur /
                    <lb/>
                   nõ ita velociter moueretur magnum ferrum ad
                    <lb/>
                  magnetem ſicut paruū, quod tamē eſt falſum: ſal-
                    <lb/>
                  tem vt ipſi opinantur. </s>
                  <s xml:id="N15FFC" xml:space="preserve">Sequela tamen probatur /
                    <lb/>
                  quoniam citius valet magnes alterare magnum
                    <lb/>
                  ferrum ꝙ̄ paruum: igitur citius mouebitur fer-
                    <lb/>
                  rum paruum /  magnū ad magnete.
                    <note position="right" xlink:href="note-0061-03a" xlink:label="note-0061-03" xml:id="N16023" xml:space="preserve">Brauar-
                      <lb/>
                    dinus.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N1600A" xml:space="preserve">Huic reſpõ-
                    <lb/>
                  det brauardinus negando conſequentiam ſed ra-
                    <lb/>
                  tionē non aſſignat vel ſi cauſam aſſignat eam nõ
                    <lb/>
                  capio: et ideo reſpõdeo negando ſimiliter ſequelã
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N16014" xml:space="preserve">Et ad probationem nego illud quod aſſumis vide­
                    <lb/>
                  licet /  velocius magnes alterat paruum ferrum:
                    <lb/>
                  ̄ magnum qm̄ in tali alteratione nulla eſt cõtra­
                    <lb/>
                  rietas nec magis reſiſtit magnum ferrum ꝙ̄ par-
                    <lb/>
                  uum / quare eque cito alterantur.</s>
                </p>
                <p xml:id="N1602B">
                  <s xml:id="N1602C" xml:space="preserve">Sed contra / quia ſi ea que dicta ſunt
                    <lb/>
                  eſſent vera / ſequeretur /  quantūcun ferrum mo­
                    <lb/>
                  ueretur ad magnetem. </s>
                  <s xml:id="N16033" xml:space="preserve">Item  maius ferrum al-
                    <lb/>
                  teratū a magnete velocius moueretur paruo fer-
                    <lb/>
                  ro: ſed vtrum iſtorum eſt falſum vt ratio et expe-
                    <lb/>
                  rientia docet igitur ſolutio nulla. </s>
                  <s xml:id="N1603C" xml:space="preserve">Sequela tamē
                    <lb/>
                  quo ad primam partem deducitur quoniã ſi ma-
                    <lb/>
                  gnes non attrahat ferrum: et moueat ferrum: ſed
                    <lb/>
                  ipſum ferrum alteratum ad magnetem mouetur:
                    <lb/>
                  ſequitur /  ita bene mouebitur magnū ferrum ſi-
                    <lb/>
                  cut paruum cum tam paruū ꝙ̄ magnum habeant
                    <lb/>
                  naturales inclinationes: vt moueãtur ad magne-
                    <lb/>
                  tem. </s>
                  <s xml:id="N1604D" xml:space="preserve">Sed ſequelū quo ad ſecundaꝫ partem probo
                    <lb/>
                  quoniã maior virtus eſt motiua in maiori ferro ̄
                    <lb/>
                  in minori: ergo ſequitur /  ceteris paribus velo-
                    <lb/>
                  cius ex natura a propria mouetur vel ſaltem natuꝫ
                    <lb/>
                  eſt moueri ad quēcū locū ad quē naturaliṫ moue­
                    <lb/>
                  t̄̄: ſed ad magnetē mouet̄̄ naturaliṫ / igit̄̄ ꝓpoſitum</s>
                </p>
                <p xml:id="N1605A">
                  <s xml:id="N1605B" xml:space="preserve">Reſpondeo negando ſequelaꝫ quo ad
                    <lb/>
                  vtram partem. </s>
                  <s xml:id="N16060" xml:space="preserve">Et ad probationem dico /  ideo
                    <lb/>
                  quantūcun magnū ferrum non mouetur ad ma­
                    <lb/>
                  gnetem / quia ſemper in tali motu eſt aliqua reſiſtē­
                    <lb/>
                  tia ex parte grauitatis: et hoc dummodo magnes
                    <lb/>
                  non ſit deorſum et ferrum ſurſum: quoniã tunc mo­
                    <lb/>
                  ueret grauitas. </s>
                  <s xml:id="N1606D" xml:space="preserve">Quare in iſto loco tali vtendum
                    <lb/>
                  cenſeo diſtinctione et ſuppoſitione. </s>
                  <s xml:id="N16072" xml:space="preserve">Suppono em̄ /
                    <lb/>
                   ferrum non mouetur ad magnetē niſi mediante
                    <lb/>
                  qualitate producta a magnete inferro: et quanto
                    <lb/>
                  illa eſt intenſior tanto velocius ferrum mouet ſe-
                    <lb/>
                  met ipſum ad magnetem. </s>
                  <s xml:id="N1607D" xml:space="preserve">Deinde ſit talis diſtin-
                    <lb/>
                  ctio: quia vel qualitas producta a magnete eſt e-
                    <lb/>
                  qualis in intenſione ipſi grauitati ipſius ferri:
                    <lb/>
                  aut eſt maioris intentionis aut minoris. </s>
                  <s xml:id="N16086" xml:space="preserve">Si mino­
                    <lb/>
                  ris vel equalis: cum grauitas reſiſtat / vt dictuꝫ eſt
                    <lb/>
                  nulla tenus fiet motus cum equalitatis vel mino-
                    <lb/>
                  ris inequalitatis obſtet proportio: ſi vero eſt ma-
                    <lb/>
                  ioris intenſiõis ipſa qualitas qua a magnete fer­
                    <lb/>
                  rum alteratur ꝙ̄ ipſa grauitas ferri: impune fa-
                    <lb/>
                  tendum eſt ferrum ad magnetem moueri a ſeipſo</s>
                </p>
                <p xml:id="N16095">
                  <s xml:id="N16096" xml:space="preserve">Sed contra quoniam iam ex hoc ſe-
                    <lb/>
                  quitur ferrum paruum / quod minoris grauitatis
                    <lb/>
                  eſt velocius ad magnetem moueri maiori ferro ce­
                    <lb/>
                  teris eque libratis / qnoniam proportio actiuita-
                    <lb/>
                  tis ad reſiſtentiam minoris ferri erit maior ꝓpor­
                    <lb/>
                  tione eiuſdem actiuitatis ad maiorem reſiſtentiã
                    <lb/>
                  eiuſdam ferri / ſed hoc eſt falſum igitur.</s>
                </p>
                <note position="right" xml:id="N160A5" xml:space="preserve">Cõtra cõ­
                  <lb/>
                mēta.</note>
                <p xml:id="N160AB">
                  <s xml:id="N160AC" xml:space="preserve">Rñdeo ↄ̨̨cedēdo / qḋ infert̄̄ q̇cq̇d dicat
                    <lb/>
                  mentator et alii </s>
                  <s xml:id="N160B1" xml:space="preserve">Non enim occurit mihi aliꝰ ſol-
                    <lb/>
                  uendi modus. </s>
                  <s xml:id="N160B6" xml:space="preserve">De hac materia vide brauardinuꝫ
                    <lb/>
                  preallegato loco et auctoreꝫ .6. inconuenientium
                    <lb/>
                  queſtione .3. in illo articulo / in quo dubitat nunq̇d </s>
                </p>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>