Alvarus, Thomas, Liber de triplici motu, 1509

List of thumbnails

< >
61
61
62
62
63
63
64
64
65
65
66
66
67
67
68
68
69
69
70
70
< >
page |< < of 290 > >|
    <echo version="1.0">
      <text xml:lang="la">
        <div xml:id="N10132" level="1" n="1" type="body">
          <div xml:id="N15C17" level="2" n="3" type="other" type-free="pars">
            <div xml:id="N15C22" level="3" n="1" type="other" type-free="tractatus">
              <div xml:id="N15E89" level="4" n="3" type="chapter" type-free="capitulum">
                <p xml:id="N160AB">
                  <s xml:id="N160B6" xml:space="preserve">
                    <pb chead="Primi tractatus" file="0062" n="62"/>
                  magnes ſufficiat ſibi ſuppoſitum ferrum altera-
                    <lb/>
                  re / vbi multa de virtute motiua magnetis ſubtili-
                    <lb/>
                  ter et calculatorie inquirit. </s>
                  <s xml:id="N160C6" xml:space="preserve">Non tamen pretereū­
                    <lb/>
                  da cenſeo duo correlaria que thomas brauardi-
                    <lb/>
                  nus in hac materia perpulchre infert.
                    <note position="left" xlink:href="note-0062-01a" xlink:label="note-0062-01" xml:id="N1610A" xml:space="preserve">1. correl.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N160D2" xml:space="preserve">¶ Quorum
                    <lb/>
                  primum eſt /  ſi ſortes habeat in manu magneteꝫ
                    <lb/>
                  que ſufficiat alterare ferrum vnius libre: et eleue-
                    <lb/>
                  tur illud ferrum ad magnetem et coniungatur ei:
                    <lb/>
                  ita  tã magnes ꝙ̄ ferrū pendeat a manu ſortis:
                    <lb/>
                  non plus ponderat magnes ꝙ̄ magnes et ferrum
                    <lb/>
                  ſimul nec econtra. </s>
                  <s xml:id="N160E1" xml:space="preserve">Huius ratio eſt quoniam ma-
                    <lb/>
                  gnes non attrahit ferrū ſed ferrū alteratū ſuapte
                    <lb/>
                  natura magnetem expedit.
                    <note position="left" xlink:href="note-0062-02a" xlink:label="note-0062-02" xml:id="N16110" xml:space="preserve">2. correl.</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N160ED" xml:space="preserve">¶ Secundum correla­
                    <lb/>
                  riū /  ſi in aliqua equilibra ſiue ſtatera ex vno la-
                    <lb/>
                  tere ponatur ſcutum: et ex alio ponatur pondꝰ ſcu­
                    <lb/>
                  ti factum ex magnete: et ſimul cum pondere pona­
                    <lb/>
                  tur aliquod ferrum quod magnes ille ſufficit alte­
                    <lb/>
                  rare / non plus ponderabit ferrum et pondus ſcu-
                    <lb/>
                  ti ꝙ̄ pondus ſcuti preciſe. </s>
                  <s xml:id="N160FC" xml:space="preserve">Cuius ratio eſt quoniaꝫ
                    <lb/>
                  ſtatera non ſuſtinet ferrū ſed magnes. </s>
                  <s xml:id="N16101" xml:space="preserve">Iſta tamen
                    <lb/>
                  correlaria vulgo afferunt admirationem.</s>
                </p>
              </div>
              <div xml:id="N16116" level="4" n="4" type="chapter" type-free="capitulum">
                <head xml:id="N1611B" xml:space="preserve">Quartum capitulum / in quo
                  <lb/>
                ponunt̄̄ ſeptē regule de propor­
                  <lb/>
                tionalitate motus quas ponit
                  <lb/>
                philoſophus ſeptimo phiſico-
                  <lb/>
                rum quas etiam in preſenti ca-
                  <lb/>
                pite examinandas duxi.</head>
                <p xml:id="N16128">
                  <s xml:id="N16129" xml:space="preserve">QUoniam philoſophi regulas
                    <lb/>
                  de comparabilitate motuum facile dã-
                    <lb/>
                  nãt: ideo nõ inconcinue hoc in loco eas
                    <lb/>
                  examinare decreuimus</s>
                </p>
                <p xml:id="N16132">
                  <s xml:id="N16133" xml:space="preserve">Prima regula / ſi aliqua virtus ſiue
                    <lb/>
                  aliqua potentia moueat aliquod mobile per ali-
                    <lb/>
                  quod ſpacium in aliquo tempore: eadem potentia
                    <lb/>
                  mouebit medietatem illius mobilis per duplum
                    <lb/>
                  ſpacium in eodem tempore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N1613E">
                  <s xml:id="N1613F" xml:space="preserve">Secunda regula / ſi aliqua potentia
                    <lb/>
                  moueat aliquod mobile per aliquod ſpaciuꝫ ī ali
                    <lb/>
                  aliquo tempore eadem virtus mouebit medieta-
                    <lb/>
                  tem illius mobilis per idem ſpacium in ſubduplo
                    <lb/>
                  tempore. </s>
                  <s xml:id="N1614A" xml:space="preserve">¶ Ex quibus regulis infertur talis regu­
                    <lb/>
                  la. </s>
                  <s xml:id="N1614F" xml:space="preserve">Si aliqua potentia moueat aliquod mobile ꝑ
                    <lb/>
                  aliquod ſpacium in aliquo tempore: dupla virtꝰ
                    <lb/>
                  mouebit idem mobile per duplum ſpacium in eo­
                    <lb/>
                  dem tempore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16158">
                  <s xml:id="N16159" xml:space="preserve">Tertia regula / ſi aliqua potentia mo­
                    <lb/>
                  ueat aliquod mobile per aliquod ſpacium in ali-
                    <lb/>
                  quo tempore: eadem potentia mouebit idem mo-
                    <lb/>
                  bile per medietatem illius ſpacii in ſubduplo tem­
                    <lb/>
                  pore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16164">
                  <s xml:id="N16165" xml:space="preserve">Quarta regula / ſi aliqua potētia mo­
                    <lb/>
                  ueat aliquod mobile per aliquod ſpacium in ali-
                    <lb/>
                  quo tempore: medietas talis potētie mouebit me­
                    <lb/>
                  dtetatem mobilis per idem ſpacium in eodem tē-
                    <lb/>
                  pore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16170">
                  <s xml:id="N16171" xml:space="preserve">Quinta regula / ſi aliqua potētia mo­
                    <lb/>
                  ueat aliquod mobile per aliquod ſpacium in ali-
                    <lb/>
                  quo tempore: non eſt neceſſe eandem potentiã mo­
                    <lb/>
                  uere duplum mobile per idem ſpacium in duplo
                    <lb/>
                  tempore.</s>
                </p>
                <p xml:id="N1617C">
                  <s xml:id="N1617D" xml:space="preserve">Sexta regula / ſi aliqua potētia mo-
                    <lb/>
                  ueat aliquod mobile per aliquod ſpacium in ali-
                    <lb/>
                  quo tempore: non eſt neceſſe medietatem talis vir­
                    <lb/>
                  tutis mouere idem mobile in duplo tempore.</s>
                </p>
                <cb chead="Capitulum quartum"/>
                <p xml:id="N16188">
                  <s xml:id="N16189" xml:space="preserve">Septima regule / ſi aliqua potentie
                    <lb/>
                  moueant aliqua mobilia per aliquod ſpacium in
                    <lb/>
                  aliquo tempore diuiſim: et eedem potentie coniun­
                    <lb/>
                  ctim mouebunt illa mobilia coniuncta per idem
                    <lb/>
                  ſpacium in aliquo eodem tempore. </s>
                  <s xml:id="N16194" xml:space="preserve">¶ Sed ꝓ cla-
                    <lb/>
                  riori intelligentia harum regularum.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16199">
                  <s xml:id="N1619A" xml:space="preserve">Contra primã arguitur / ſi b. moueat
                    <lb/>
                  reſiſtentiam / vt quatuor medietas talis reſiſten-
                    <lb/>
                  tie non mouebitur a tali virtute per duplū ſpaciū
                    <lb/>
                  in eodem tempore: igitur. </s>
                  <s xml:id="N161A3" xml:space="preserve">Añs probatur / quoniaꝫ
                    <lb/>
                  virtus vt ſex mouebit reſiſtentiam vt duo magis ̄
                    <lb/>
                  ī duplo velocius / igitur nõ mouebit in eodē tēpore
                    <lb/>
                  per duplū ſpaciū adequate. </s>
                  <s xml:id="N161AC" xml:space="preserve">Probatur ãtecedēs /
                    <lb/>
                  qm̄ ꝓportio .6. ad duo que eſt tripla excedit ꝓpor­
                    <lb/>
                  tionē ſexquialterã que eſt .6. ad .4. pluſ̄ in duplo /
                    <lb/>
                  igitur velocitas ab ea ꝓueniens eſt maior ꝙ̄ du-
                    <lb/>
                  pla reſpectu velocitatis ꝓuenientis a ꝓportione
                    <lb/>
                  ſexquialtera. </s>
                  <s xml:id="N161B9" xml:space="preserve">Patet cõſequētia ex opinione quar­
                    <lb/>
                  ta quã ſuſtentamus. </s>
                  <s xml:id="N161BE" xml:space="preserve">Sed antecedens ꝓbatur / quia
                    <lb/>
                  ꝓportio tripla adequate ex proportione dupla / et
                    <lb/>
                  ꝓportione ſexquialtera cõponitur / vt ptꝫ ex quar-
                    <lb/>
                  to capite ſecūde partis / et ille due ſunt inequales /
                    <lb/>
                  vt ptꝫ ex eodē quarto capite / ergo ad minorē illaꝝ
                    <lb/>
                  que eſt ſexquialtera ipſa proportio tripla eſt ma-
                    <lb/>
                  ior ꝙ̄ dupla / patet hec conſequentia ex ſexta ſup-
                    <lb/>
                  poſitione quarti capitis ſecunde partis.
                    <note position="right" xlink:href="note-0062-03a" xlink:label="note-0062-03" xml:id="N1621D" xml:space="preserve">Dicitur</note>
                  </s>
                  <s xml:id="N161D4" xml:space="preserve">¶ Dices
                    <lb/>
                  forte /  argumentū nõ concludit contra regulam.
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N161DA" xml:space="preserve">quoniã in regula non ponitur /  preciſe illa potē-
                    <lb/>
                  tia mouebit medietatem in duplo velocius: ſed di­
                    <lb/>
                  cit /  mouebit in duplo velociꝰ. </s>
                  <s xml:id="N161E1" xml:space="preserve">Sed hoc nichil eſt
                    <lb/>
                  dicere quoniam eodē modo dixiſſet in ſexquialte-
                    <lb/>
                  ro velocius vel in ſexquitertio. </s>
                  <s xml:id="N161E8" xml:space="preserve">Et ideo non ſatiſ-
                    <lb/>
                  cit. </s>
                  <s xml:id="N161ED" xml:space="preserve">Item nec ſic intellecta regula eſt vera quoniaꝫ
                    <lb/>
                  ſi virtus / vt .12. moueat reſiſtentiaꝫ / vt quatuor ali­
                    <lb/>
                  qua velocitate eadeꝫ potentia non poterit medie­
                    <lb/>
                  tatem reſiſtentie / que eſt vt duo dupla velocitate
                    <lb/>
                  immo mouebit minus ꝙ̄ dupla velocitate / igit̄̄ re-
                    <lb/>
                  gula ſic intellecta falſa. </s>
                  <s xml:id="N161FA" xml:space="preserve">Probatur antecedens /
                    <lb/>
                  quoniã virtus / vt .12. mouet reſiſtentiam / vt quatu-
                    <lb/>
                  or a proportione tripla et reſiſtentiam / vt duo a ꝓ­
                    <lb/>
                  pprtione ſextupla modo proportio ſextupla ē mi­
                    <lb/>
                  nor ꝙ̄ dupla reſpectu triple / igitur non mouet ī du­
                    <lb/>
                  plo velocius. </s>
                  <s xml:id="N16207" xml:space="preserve">Patet conſequentia ex opinione / et
                    <lb/>
                  arguitur antecedens quoniã ſextupla cõponitur
                    <lb/>
                  ex tripla et dupla adequate / vt patet ex quarto ca­
                    <lb/>
                  pite preallegato / et tripla eſt maior dupla: vt pa-
                    <lb/>
                  tet ex eodem capite / igitur ipſa ſextupla eſt minor
                    <lb/>
                  ̄ dupla reſpectu triple. </s>
                  <s xml:id="N16214" xml:space="preserve">patet conſequentia ex ſex­
                    <lb/>
                  ta ſuppoſitione eiuſdem capitis</s>
                </p>
                <p xml:id="N16223">
                  <s xml:id="N16224" xml:space="preserve">Sed contra illam regulam quam in­
                    <lb/>
                  tuli ex duabus primis arguitur ſic. </s>
                  <s xml:id="N16229" xml:space="preserve">Aliqua poten­
                    <lb/>
                  tia mouet aliquam reſiſtentiam aliquanta velo-
                    <lb/>
                  citate: et tamen ipſa duplicata non mouet in du-
                    <lb/>
                  plo velocius eandem reſiſtentiam: igit̄̄ regula fal­
                    <lb/>
                  ſa. </s>
                  <s xml:id="N16234" xml:space="preserve">Probatur antedens et volo /  aliqua poten-
                    <lb/>
                  tia moueat reſiſtentiam a proportione ſexquial-
                    <lb/>
                  tera qualis eſt .6. ad .4. aliquanta velocitate. </s>
                  <s xml:id="N1623B" xml:space="preserve">quo
                    <lb/>
                  poſito ipſa potentia duplata / que erit vt .12. mo-
                    <lb/>
                  uebit reſiſtentiam vt .4. pluſ̄ in duplo velocius.
                    <lb/>
                  </s>
                  <s xml:id="N16243" xml:space="preserve">igitur aſſumptum verum. </s>
                  <s xml:id="N16246" xml:space="preserve">Probatur antecendens /
                    <lb/>
                  quoniã .12. ad .4. eſt proportio tripla modo tripla
                    <lb/>
                  maior ꝙ̄ dupla eſt ad ſexquialteram / vt probatuꝫ
                    <lb/>
                  eſt in primo argumento / igitur velocitas ab ea ꝓ-
                    <lb/>
                  ueniens maior ꝙ̄ dupla eſt ad proportionem ſex-
                    <lb/>
                  quialteram.</s>
                </p>
                <p xml:id="N16253">
                  <s xml:id="N16254" xml:space="preserve">Tertio arguitur contra quintam re­
                    <lb/>
                  gulam / quoniã ſi potentia vt octo moueat reſiſten­ </s>
                </p>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>