Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="8"/>
              alia tentare non datum eſt cuique; ad cœlum non peruenit ſenſus, aut vnus viſus, atque ille qui­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg79"/>
                <lb/>
              dem valde infirmus; ita ratio gubernabitur, vt nihil oppugnet ea, quæ verè ſentiuntur & veluti
                <lb/>
              notiſsima poſita iam fuerunt. </s>
              <s>Et id ſi placuit Hyppocrati, ipſum quoque commendabimus, &
                <lb/>
              rationi, non ſenſui confidendum eſſe eo tempore decernemus. </s>
              <s>Tum verò optimè nobiſcum
                <lb/>
              agetur, ſi ſenſuum fidem cum ratione,
                <expan abbr="rationemq́">rationemque</expan>
              . </s>
              <s>cum ſenſibus habeamus. </s>
              <s>Denique ſenſus ſit
                <lb/>
              totius phyſicæ principale
                <expan abbr="firmamentũ">firmamentum</expan>
              , quo etiam nitantur cętera pronunciata, quę adſcribentur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Ex eo qui iudicio ſenſus ſtandum eſt efficitur, vt accidentium cuiuſque rei ſpeculatio, valde ad­
                <lb/>
              modum conferat ad rerum eſſentias pernoſcendas
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſiquidem tales oporteat eſſe cauſſas, quales
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg80"/>
                <lb/>
              propagare poſsint ea quæ inſunt. </s>
              <s>Quanquam alio modo nos in ſubſtantiæ notitiam accidentia
                <lb/>
              perducunt. </s>
              <s>quandò tota ſpecies indiuidui recipitur à ſenſibus externis,
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>ponitur in phan­
                <lb/>
              taſia & phantaſma efficitur, cuius partes ſunt accidens & ſubſtantia, quæ poſtmodò mentis effi­
                <lb/>
              cientis opere diſcernuntur. </s>
              <s>Itaque etſi certus eſt progreſſus, à definitione ad accidentia, nem­
                <lb/>
              pe demonſtratiuus: etiam methodus conuerſa multum iuuat ad cognoſcendum quid eſt. </s>
              <s>Nam
                <lb/>
              definitio dare quidem ſolet occaſionem adipiſcendi notitiam cauſſarum, ex quibus accidentia
                <lb/>
              rei naſcuntur. </s>
              <s>
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>Ariſtoteles quęrebat quid eſſet locus,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              vt eorum .ſ. </s>
              <s>quæ in loco ſunt, cauſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg81"/>
                <lb/>
              ſas inueniret;
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>ordo tenetur in mathematicis, quæ demonſtrationis perſpicuitate reliquas
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg82"/>
                <lb/>
              omnes excellunt. </s>
              <s>ipſæ enim accidentia quanto per definitiones inueniunt, & cognito quid ſit
                <lb/>
              triangulus, aut rectum nobis aperiunt triangulum habere tres angulos æquos duobus rectis, at­
                <lb/>
              que omnino vbi definitio non præſtet eorum notitiam, quæ inſunt rei, pro dialectica communi
                <lb/>
              & inani habenda eſt. </s>
              <s>Sed etiam cognitio rudis, &, vt Gręci dicunt,
                <foreign lang="grc">κατὰ φαντασίαν</foreign>
              ipſorum
                <lb/>
              accidentium aut omnium, aut plurium, nobis ſuppeditat, quæ de rerum eſſentia dicamus: non
                <lb/>
              ſanè, quia demonſtratiuam cognitionem efficiat; quippe qui omnis demonſtrationis principium
                <lb/>
              ſit definitio, ſed tamen eiuſmodi vt aditum patefaciat ad conſtituendam rei propoſitæ defini­
                <lb/>
              tionem. </s>
              <s>Propterea de loco diſſerens Ariſtoteles accidentia quædam definitioni loci præpoſuit,
                <lb/>
              è quibus poſtea collegit quid eſſet locus. </s>
              <s>eandem quoque viam tenuit, dum incrementi eſſen­
                <lb/>
              tiam exquireret. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              eandem item in deſceptatione de animo voluit obſeruare, ſiquidem ex motu
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg83"/>
                <lb/>
              & cognitione vires animi vniuerſas inuenerit & explanarit, vnde, quaſi retrocedens accidentium
                <lb/>
              illorum vim multò certius expoſuit; &, cùm ante definitionem rudi quodam modo nob. notuiſ­
                <lb/>
              ſent; poſtquàm definitio comperta eſt, accuratiſsimè euoluit, nimirùm demonſtratione, qua via
                <lb/>
              philoſopho naturali plurimum inſiſtendum eſt, cui ſæpius effectus quàm cauſſa ſunt notiores.
                <lb/>
              </s>
              <s>Neque illud obſtat quod Ariſtoteles aliquando reiecerit accidentia,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              tanquam inutilia ad defini­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg84"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg85"/>
                <lb/>
              tionem comparandam. </s>
              <s>Aut etiam prædicarit ſubſtantiam accidenti & natura & cognitione
                <lb/>
              præcedere. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              Nanque in Analyticis agebat Ariſtoteles de prædicatis illis, quæ ſunt partes ipſius
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg86"/>
                <lb/>
              quid eſt. </s>
              <s>atqui accidentia non ſunt huiuſmodi. </s>
              <s>verùm nob. </s>
              <s>indicant ſolùm partes ipſius quid
                <lb/>
              eſt, & ſubſtantia cognitione procedit, vt poſteà narrabitur, quia nulla notio poteſt eſſe acciden­
                <lb/>
              tis, quin includat ſubſtantiam; ſed ea notio confuſa eſt & imperfecta, quod philoſophi quidam
                <lb/>
              non videntes à vera item ratione pronuntiati præſentis aberrarunt. </s>
              <s>Nam lego apud nonnullos
                <lb/>
              talem poni ordinem inter ſubſtantiam & accidens. </s>
              <s>quod ita cognitio ſubſtantiæ præcedat acci­
                <lb/>
              denti, quia ſit eius cognitio perfectior. </s>
              <s>tunc enim quanque rem cognoſcere videmur, cum eius
                <lb/>
              ſubſtantiam nouimus; vt vbi nouimus quid homo ſit, non autem cuiuſmodi ſit. </s>
              <s>ſic etiam me­
                <lb/>
              lius cognoſcimus album, quando nouimus quid ſit album, quæ videtur eſſe cognitio ſubſtantię
                <lb/>
              & eſſentiæ, cuiuſmodi ſit albi eſſentia, quàm ſi ipſum ſub alicuius attributi ratione noſcamus.
                <lb/>
              </s>
              <s>At verò prior eſt origine accidentis notitia quàm ſubſtantiæ: quandoquidem nihil in mente ſit,
                <lb/>
              quin prius attigerit ſenſum. </s>
              <s>Atqui ſenſus non eſt ſubſtantię iudex, ſed vnius accidentis. </s>
              <s>Quam­
                <lb/>
              obrem ſenſilia quę ſunt accidentia, prius à nobis quàm ſubſtantiæ cognoſcuntur. </s>
              <s>Et planè quod
                <lb/>
              ſubſtantiæ notitia ſit perfectior, inficiari non licet, attamen aliqua de primo capite dubitari poſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg87"/>
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s>Quandoquidem mihi videtur ille qui hæc effatur, dare accidens ſine ſubſtantia percipi à
                <lb/>
              ſenſu. </s>
              <s>atqui ideſt abſtrahere, abſtractio verò non eſt opus ſenſus, ſed mentis. </s>
              <s>Inſuper indiuiduum
                <lb/>
              per ſe ſenſile eſt, at ſenſilium iudex eſt ſenſus; ergo & indiuidui. </s>
              <s>Quare, cùm ſit indiuiduum
                <lb/>
              è genere ſubſtantiæ, & illius igitur erit ſenſus. </s>
              <s>Cùm ergo ab illo non ſegregentur accidentia ſen­
                <lb/>
              ſilia, proinde efficitur, vt neque origine accidentium notitia pręcedat cognitioni ſubſtantiæ.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quinimmo ſic coniuncta eſt accidentis notitia cum cognitione ſubſtantiæ, vt beſtię quoque ſub­
                <lb/>
              ſtantiam noſcant. </s>
              <s>Etenim optimè D. Thomas. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              Niſi beſtiæ noſcerent ſubſtantiam, in eius per­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg88"/>
                <lb/>
              ceptione non deciperentur, vt liquet in alimentis. </s>
              <s>Neque enim quicquam in eo decipi poteſt,
                <lb/>
              quod prorſus ignorat. </s>
              <s>Itaque totum indiuiduum, quod eſt veluti maſſa quædam omnium prę­
                <lb/>
              dicamentorum accipitur à ſenſu, & de vniuerſo fert iudicium. </s>
              <s>Nanque vbi poſteà ſubſtantia
                <lb/>
              cognoſcenda ſit ſub ratione ſola ſubſtantiæ, quia ſeparatur ab accidentibus, à quibus efficieba­
                <lb/>
              tur ſingularis, non permanet amplius indiuidua, ſed fit vniuerſalis. </s>
              <s>Nec refert, vtrùm hoc iudi­
                <lb/>
              cium ſit ſenſus interni, vt nonnulli arbitrantur, an externi: quandò nullum eſt officium ſenſus, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>