1
ſed quę in hac methodo adhuc ignota ſint, neque fortaſſe ex motus, mutationisúe ratione ducta,
neque nomine ipſo manifeſta, & aliunde petita, ac penitus aliena ab vtriuſque notione, qualia
requiruntur, dum in explicanda motus definitione verſamur. Cur enim motui non accidat, ſi
eius intimam rationem perſpicias, vt ſit in eo corpore, quod eſt perpetuum? Proinde notio il
la mutationis quæ contradicentia comprehendit, valde arridet & in ortu maximam vim habet,
quippe qui ſit mutatio inter contradicentia ens & non ens, nec obſeruetur inter formas contra
rias, quia requirat ſubiectum quod eſt poteſtate & non ens, & cùm ſit productio ſubſtantiæ cui
nil præcedere monſtret prima noſtræ mentis informatio ab alio genere, & prędicamento naſcens,
iure optimo, vt inter contradicentia mutatio ponatur. Quod verò dicitur in generatione ſub
ſtantiæ nil eſſe factum, ſi id intelligatur, quia non ſuperſit id quod fiebat, cum actu eſſet: verùm
ſanè eſt, ſed generationis proprium, vt diximus, non mutationis. Si factum vt gradus, ſeu pars,
id negare ſimpliciter errorem puto, præſertim, ſi in tempore & ſucceſsiuè generatio fiat, idemque.
euenire nos docet Ariſtoteles in generatione & aliis motibus. Sed ita licebit eam tueri ſenten
tiam, quòd in aliis motibus facta eſſe formæ tribuuntur, in generatione verò materiæ, & ea quæ
facta ſunt, non fruuntur eius appellatione, quo tendit natura, ſed aliud nomen obtinent (neque
enim corde producto protinus homo eſt) contrà verò in accidentibus; itaque mouent philoſo
phos ad negandum in generatione aliquid eſſe quod genitum ſit. Illud autem prorſus habeo
falſum quod profeſſus eſt Calaber qui contraria ponens in ſubſtantia, plus & minus, etiam mo
tum ſubſtantiæ tribuerit. Nanque oppoſitio neque inter ſubſtantias compoſitas intercedit, ne
que ita inter formas, vt intendantur & remittantur, quia maneant in indiuiduo: eas verò intendi
& remitti oportebat, ſi motus erat in ſubſtantia futurus. Nam ſic fieri potuiſſet, vt aliquid actu
præcederet eius quod fieret, vt in accidente.
ſed quę in hac methodo adhuc ignota ſint, neque fortaſſe ex motus, mutationisúe ratione ducta,
neque nomine ipſo manifeſta, & aliunde petita, ac penitus aliena ab vtriuſque notione, qualia
requiruntur, dum in explicanda motus definitione verſamur. Cur enim motui non accidat, ſi
eius intimam rationem perſpicias, vt ſit in eo corpore, quod eſt perpetuum? Proinde notio il
la mutationis quæ contradicentia comprehendit, valde arridet & in ortu maximam vim habet,
quippe qui ſit mutatio inter contradicentia ens & non ens, nec obſeruetur inter formas contra
rias, quia requirat ſubiectum quod eſt poteſtate & non ens, & cùm ſit productio ſubſtantiæ cui
nil præcedere monſtret prima noſtræ mentis informatio ab alio genere, & prędicamento naſcens,
iure optimo, vt inter contradicentia mutatio ponatur. Quod verò dicitur in generatione ſub
ſtantiæ nil eſſe factum, ſi id intelligatur, quia non ſuperſit id quod fiebat, cum actu eſſet: verùm
ſanè eſt, ſed generationis proprium, vt diximus, non mutationis. Si factum vt gradus, ſeu pars,
id negare ſimpliciter errorem puto, præſertim, ſi in tempore & ſucceſsiuè generatio fiat, idemque.
euenire nos docet Ariſtoteles in generatione & aliis motibus. Sed ita licebit eam tueri ſenten
tiam, quòd in aliis motibus facta eſſe formæ tribuuntur, in generatione verò materiæ, & ea quæ
facta ſunt, non fruuntur eius appellatione, quo tendit natura, ſed aliud nomen obtinent (neque
enim corde producto protinus homo eſt) contrà verò in accidentibus; itaque mouent philoſo
phos ad negandum in generatione aliquid eſſe quod genitum ſit. Illud autem prorſus habeo
falſum quod profeſſus eſt Calaber qui contraria ponens in ſubſtantia, plus & minus, etiam mo
tum ſubſtantiæ tribuerit. Nanque oppoſitio neque inter ſubſtantias compoſitas intercedit, ne
que ita inter formas, vt intendantur & remittantur, quia maneant in indiuiduo: eas verò intendi
& remitti oportebat, ſi motus erat in ſubſtantia futurus. Nam ſic fieri potuiſſet, vt aliquid actu
præcederet eius quod fieret, vt in accidente.
F
G
a 9. Met.
H
A
a 5. Phyſ.
T. 9.
T. 9.
B
C
b 1. Phyſ.
c 1. Phyſ.
T. 63.
T. 63.
d lib. d mo
tu an.
tu an.
D
E
a 5. Phyſ.
T. 9.
T. 9.
F
G
H
b 8. Phyſ.
A
B
De oppoſitione formarum quæ eſſentiam complent, quæ cęteri ſenſerint.
Cap. XIX.
Cap. XIX.
ACCEDO nunc ad illud caput quo nobis de oppoſitione formarum ſubſtantiæ diſputan
dum eſt. Sed quoniam ſubſtantia ſimplex eſt, vel compoſita, nequid deſideretur in hac
noſtra diſceptatione de ſubſtantia, generatim quæſtio proponetur à nobis. Præſefert verò mi
randum aliquid in ſubſtantia ponere contrariorum repugnantium. Primùm quoniam falſa il
la omnia forent quæ profeſſus eſt Ariſtoteles Prędic. negans ſubſtantiæ quicquam eſſe contrarium.
Deinde illud acrius, ſi in ſubſtantia forent contraria, ex eo futurum, vt motus ſit in ſubſtantia,
non autem mutatio. Coniunctum verò approbant Ariſtotelis ſententiæ concludentis in ſub
ſtantia non eſſe motum, quòd in ea nulla ſit oppoſitio, ex quo licet nobis ita concludere. Aut enim
cauſſa cum effectu remeat, & reciprocatur, aut non. Non eſt autem veriſimile Ariſtotelem vbi
cauſſam cuiuſpiam rei, non quidem per tranſennam, ſed ex propoſito monſtret, non propriam, ne
que primam afferre: tunc enim ſcientia non eſſet, neque demonſtratio ex cauſſa, ſed rem tantum
conuenire doceret. Si igitur propria & prima cauſſa, commeat ergo cum effectu. In his autem
quæ commeant, ſi negatio cauſſa negationis eſt, affirmatio item cauſſa erit affirmationis, & vtroque
modo progredi licebit, cùm ab effectu ad cauſſam, tùm contrà à cauſſa ad effectum & aiendo &
inficiendo. Sic ſi vbi oppoſitio non eſt, nec ibi eſt motus: ac contra: cùm ibi ſit oppoſitio, erit
neceſſariò motus. Vrget & id quoque. vbi ſunt contraria, ibi intentio & remiſsio, nam plus &
minus, vel Ariſtotelis teſtimonio, a ſunt ex mixtura contrariorum. Si ergo in ſubſtantia foret
repugnantia, vtique etiam eſſet in ea plus & minus. ab hac verò conditione immunem eſſe ſub
ſtantiam docuit Ariſtoteles. Hæc obiiciunt aduerſarij contra ponentes in eo prædicamento re
pugnantiam. At ex altera parte nos hæc mouebant. Primùm quod Flaminius Nobilius exi
mius philoſophus olim collega meus, ac perpetuò amiciſsimus non ſine cauſſa magnifecit. Is au
tem omnium primus è noſtris in hanc ſententiam ſcripſit. Inſtrumenta ſemper dirigi à formis
quarum ſunt inſtrumenta; ideoque. pro portione eiſdem potiri premiis & muneribus quibus for
mę primò potiuntur. Cùm ergo formarum inſtrumenta contraria ſint, ſequitur etiam, vt oppo
ſitio inſit in formis. eſſe verò inſtrumenta formarum calorem & frigus quę ſunt contraria, liquet
ex iis quæ diſputat Ariſtoteles aduerſus Democritum. b Munire etiam licet auctoritatem il
lius effati. nimirùm quòd ordine quodam oppoſitio primò ſit in ſubſtantia, deinde in conſequen
tibus ſubſtantiam. Nam primò Phyſ. c poſtquam concluſiſſet Ariſtoteles numerum principio
rum ex eorundem oppoſitione, eumque. ternarium ſtatuiſſet: quoniam in vno quoque genere pri
ma quædam eſt oppoſitio: genera verò ſint decem, non modò tria, ſed multò plura ipſa fore con
ſequens eſſet: ob id inquit Ariſtoteles ſufficere tria tantùm principia quæ ordine quodammo
dò ſunt principia ſubſtantiæ, aliàs reliquorum prędicamentorum: eadem enim eſt materia quæ
primùm eſt poteſtate ſubſtantia, deinde quantum, tertiò quale, & quæ ſequuntur deinceps. ſic
dum eſt. Sed quoniam ſubſtantia ſimplex eſt, vel compoſita, nequid deſideretur in hac
noſtra diſceptatione de ſubſtantia, generatim quæſtio proponetur à nobis. Præſefert verò mi
randum aliquid in ſubſtantia ponere contrariorum repugnantium. Primùm quoniam falſa il
la omnia forent quæ profeſſus eſt Ariſtoteles Prędic. negans ſubſtantiæ quicquam eſſe contrarium.
Deinde illud acrius, ſi in ſubſtantia forent contraria, ex eo futurum, vt motus ſit in ſubſtantia,
non autem mutatio. Coniunctum verò approbant Ariſtotelis ſententiæ concludentis in ſub
ſtantia non eſſe motum, quòd in ea nulla ſit oppoſitio, ex quo licet nobis ita concludere. Aut enim
cauſſa cum effectu remeat, & reciprocatur, aut non. Non eſt autem veriſimile Ariſtotelem vbi
cauſſam cuiuſpiam rei, non quidem per tranſennam, ſed ex propoſito monſtret, non propriam, ne
que primam afferre: tunc enim ſcientia non eſſet, neque demonſtratio ex cauſſa, ſed rem tantum
conuenire doceret. Si igitur propria & prima cauſſa, commeat ergo cum effectu. In his autem
quæ commeant, ſi negatio cauſſa negationis eſt, affirmatio item cauſſa erit affirmationis, & vtroque
modo progredi licebit, cùm ab effectu ad cauſſam, tùm contrà à cauſſa ad effectum & aiendo &
inficiendo. Sic ſi vbi oppoſitio non eſt, nec ibi eſt motus: ac contra: cùm ibi ſit oppoſitio, erit
neceſſariò motus. Vrget & id quoque. vbi ſunt contraria, ibi intentio & remiſsio, nam plus &
minus, vel Ariſtotelis teſtimonio, a ſunt ex mixtura contrariorum. Si ergo in ſubſtantia foret
repugnantia, vtique etiam eſſet in ea plus & minus. ab hac verò conditione immunem eſſe ſub
ſtantiam docuit Ariſtoteles. Hæc obiiciunt aduerſarij contra ponentes in eo prædicamento re
pugnantiam. At ex altera parte nos hæc mouebant. Primùm quod Flaminius Nobilius exi
mius philoſophus olim collega meus, ac perpetuò amiciſsimus non ſine cauſſa magnifecit. Is au
tem omnium primus è noſtris in hanc ſententiam ſcripſit. Inſtrumenta ſemper dirigi à formis
quarum ſunt inſtrumenta; ideoque. pro portione eiſdem potiri premiis & muneribus quibus for
mę primò potiuntur. Cùm ergo formarum inſtrumenta contraria ſint, ſequitur etiam, vt oppo
ſitio inſit in formis. eſſe verò inſtrumenta formarum calorem & frigus quę ſunt contraria, liquet
ex iis quæ diſputat Ariſtoteles aduerſus Democritum. b Munire etiam licet auctoritatem il
lius effati. nimirùm quòd ordine quodam oppoſitio primò ſit in ſubſtantia, deinde in conſequen
tibus ſubſtantiam. Nam primò Phyſ. c poſtquam concluſiſſet Ariſtoteles numerum principio
rum ex eorundem oppoſitione, eumque. ternarium ſtatuiſſet: quoniam in vno quoque genere pri
ma quædam eſt oppoſitio: genera verò ſint decem, non modò tria, ſed multò plura ipſa fore con
ſequens eſſet: ob id inquit Ariſtoteles ſufficere tria tantùm principia quæ ordine quodammo
dò ſunt principia ſubſtantiæ, aliàs reliquorum prędicamentorum: eadem enim eſt materia quæ
primùm eſt poteſtate ſubſtantia, deinde quantum, tertiò quale, & quæ ſequuntur deinceps. ſic
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib