1ἁπαν ἀεὶ συν́θετόν, καὶ ἐστι μὲντοι τὲ γινόμενον, ἐστι δέ τι ὃ τοῦτο γὶνεται, καὶ τοῦτο διττ̂ὸν ἢ γὰρ τὸ
ὑποκείμενον ῆ̀ το ἀντικείμενον. “Quare patet ex dictis, quòd omne fiens ſemper eſt compoſi
tum, & eſt ſanè fiens & eſt aliquid quod hoc (ſcilicet fiens) fit & hoc (ideſt fiens) duplex, aut
enim ſubiectum, oppoſitum.” eſt autem oppoſitum, vt mox docet Ariſtoteles, ipſa priuatio.
Vides igitur, vt optimè ſecum congruant dicta Ariſtotelis. Obiectionis autem ex dictis ita diluun
tur, cùm enim dicitur: Materiam eſſe ingenitam intelligitur de generatione propriè dicta, & de
prædicatione formali, non de generatione communiter, cùm ſucceſsiuè capit formas oppoſitas,
nec de prędicatione cauſſali. Deinde cùm opponitur, vbi compoſitum eſt, ibi terminum eſſe ge
nerationis, terminus autem non generatur. ineſt in argumento fallacia à ſecundùm quid ad ſim
pliciter: aſſumitur enim compoſitum eſſe iam, & terminum generationis, ac quod eſt non gene
rari, quod ſanè verum eſt, poſtquàm eſt, & inde ſimpliciter efficitur nullo pacto generari, quod
falſum eſt: nanque tum generatur, quando non eſt, & compoſitum & terminus ita generantur,
licet etiam dicere, in argumento contineri fallaciam per accidens, ſiquidem eodem inſtanti ſit ter
minus & compoſitum, terminus autem ſit forma quæ non generatur. Ita quoque cùm argu
mentantur: fieri & factum eſſe diſtingui, compoſitum verò eſſe factum; & concludunt ſimpli
citer ipſum non fieri, decipiuntur in hoc; nam compoſitum, & factum eſt, & fit interdum, & tunc
eſt, cùm factum eſt, nec amplius generatur, generatur verò tùm, dum non eſt, & cùm materia pro
mouetur ad formam. Sed opinor, hos fallit ea vox, compoſitum, quæ videtur ſignificare actum
qui ſanè tunc eſt, cùm generatio completa eſt: neque vident dici compoſitum quod propriè ſi
gnificat actum, ob penuriam nominis poteſtatem ſignificantis: quare felicius apud Gręcos am
biguo exprimitur σύνθετον, quod tranſumi poteſt ad ſignificandum poteſtatem & actum.
ὑποκείμενον ῆ̀ το ἀντικείμενον. “Quare patet ex dictis, quòd omne fiens ſemper eſt compoſi
tum, & eſt ſanè fiens & eſt aliquid quod hoc (ſcilicet fiens) fit & hoc (ideſt fiens) duplex, aut
enim ſubiectum, oppoſitum.” eſt autem oppoſitum, vt mox docet Ariſtoteles, ipſa priuatio.
Vides igitur, vt optimè ſecum congruant dicta Ariſtotelis. Obiectionis autem ex dictis ita diluun
tur, cùm enim dicitur: Materiam eſſe ingenitam intelligitur de generatione propriè dicta, & de
prædicatione formali, non de generatione communiter, cùm ſucceſsiuè capit formas oppoſitas,
nec de prędicatione cauſſali. Deinde cùm opponitur, vbi compoſitum eſt, ibi terminum eſſe ge
nerationis, terminus autem non generatur. ineſt in argumento fallacia à ſecundùm quid ad ſim
pliciter: aſſumitur enim compoſitum eſſe iam, & terminum generationis, ac quod eſt non gene
rari, quod ſanè verum eſt, poſtquàm eſt, & inde ſimpliciter efficitur nullo pacto generari, quod
falſum eſt: nanque tum generatur, quando non eſt, & compoſitum & terminus ita generantur,
licet etiam dicere, in argumento contineri fallaciam per accidens, ſiquidem eodem inſtanti ſit ter
minus & compoſitum, terminus autem ſit forma quæ non generatur. Ita quoque cùm argu
mentantur: fieri & factum eſſe diſtingui, compoſitum verò eſſe factum; & concludunt ſimpli
citer ipſum non fieri, decipiuntur in hoc; nam compoſitum, & factum eſt, & fit interdum, & tunc
eſt, cùm factum eſt, nec amplius generatur, generatur verò tùm, dum non eſt, & cùm materia pro
mouetur ad formam. Sed opinor, hos fallit ea vox, compoſitum, quæ videtur ſignificare actum
qui ſanè tunc eſt, cùm generatio completa eſt: neque vident dici compoſitum quod propriè ſi
gnificat actum, ob penuriam nominis poteſtatem ſignificantis: quare felicius apud Gręcos am
biguo exprimitur σύνθετον, quod tranſumi poteſt ad ſignificandum poteſtatem & actum.
b 1. de Cę
lo.
lo.
H
A
B
a 7. Met.
T. 23.
T. 23.
C
D
b 1. Phyſ.
Tt. 64. 65.
T. 82.
Tt. 64. 65.
T. 82.
c 1. Phyſ.
T. 64.
T. 58.
T. 64.
T. 58.
E
F
Quo pacto formę producantur, & variæ philoſophorum ſententię recenſentur.
Cap. XXVIII.
Cap. XXVIII.
VERVMENIMVERO quæ nos antè accepimus, anſam prębent nobis valde dubitandi,
quemadmodum formæ producantur: negatum enim eſt, eas aliquid requirere quod eo
rum pars ſit, quod ſanè aliquibus fieri non poſſe viſum eſt neſcientibus ea dempta conditione
docere, quemadmodum formę prodeant in actum, quin aliquid abſurdi conſequatur. Ergo non
nulli formæ aliquid tanquam partem ſupponi, ſic perſuadere conati ſunt. Primùm quidem
quòd eſſet formę creatio, ideſt, ex nihilo productio quam explodi ſcimus ex vniuerſa Peripateti
corum ſchola. Deinde quoniam productio formæ non eſſet naturalis: cùm enim quod natu
rale eſt, debeat habere principium intrinſecum ſuæ motionis, hoc autem aut fit materia, aut ipſa
met forma, materia verò extrinſeca ſit, quippe quæ ſeparetur à forma. Ergo formam aliquo pa
cto requiri neceſſe eſt. Demonſtratur item 6. Phyſ. in omni generatione eſſe aliquid facti, idemque.
confirmatur 9. Met. a vt credas etiam formæ partem præcedere antequàm generatio compleatur.
Adde & auctoritatem Ariſtotelis, b qui teſtatur à natura fieri in quoruncunque materia eſt ali
qua pars formę quæ ſic mouet materiam, ſicut mouetur ab extrinſeco. Alij in materia ponunt
rationem quandam quam ſeminalem vocant, per quam redditur idoneam ad recipiendam hanc
formam, aut illam, ſicut in vtero fœminæ adeſt materia in qua vis ineſt ſeminis propterquam eſt
in potentia ad recipiendam formam equi, aut leonis, ſed quod dictum eſt ſæpius ex 8. Met. c me
auertit ab illa prima ſententia: nam ſi foret forma partibilis, & materia vltima non eſſet idem
cum forma. Ab hac verò me diſtrahit quòd vis ſeminis eſt duplex, actuoſa, aut patibilis, actuo
ſa quidem obtinet inſtar formæ, patibilis autem eadem eſt cum ipſamet materia, quare etiam, aut
aliquid formæ præcedere in materia fatebuntur, quod tamen inficiantur; aut nulla eſt hæc ratio
ſeminalis in materia. Nec obſtant ea quę oppoſita fuerunt: nam cum obiicitur formam iri crea
tum. Reſpondeo ſufficere, ſi præceſſerit materia in qua ineſt forma, tanquam in potentia patibi
li, & ſi actu præcedat in efficiente. Prætereà, cùm inquiunt, fore violentam, non autem natu
ralem formæ productionem, aſſero ad ſeruandam rationem motus naturalis ſufficere, ſi adſit prin
cipium patibile: nam motus naturalis, non quidem à mouente definitur, ſed à propenſione prin
cipij patibilis: hoc autem ſuo loco planius intelligetur. Nos item pluribus anteà docuimus, illa
genita partem quidem eſſe formæ, verùm non formam, ſed materiam. Quod verò attinet ad au
ctoritatem acceptam de 7. Met. aimus formam ibi non accipi eſſentiam, aut eſſentiæ partem, ſed
vim ab efficiente impreſsam, qua mouetur æquè àc ſi præſens eſſet efficiens: non ſecus atque eue
niat in iis quæ ſpontè agitantur ſiue accidens ſit & inſtrumentum efficientis, ſiue etiam rei pars
aut conſequens formam. Sed hæc quidem ſatis ad obiecta; verùm ad inuenienda ortus princi
pia non ſatis, quòd videtur hęc quæſtio reuocare in controuerſi originem formarum de qua &
antiqui, & iuniores cùm Græci, tùm Latini multa, atque illa quidem egregia pronunciauerunt, ideò
nos item non grauabimur, hæc eadem pro neceſsitate loci ſubſcribere. Hæc ergo de origine
quemadmodum formæ producantur: negatum enim eſt, eas aliquid requirere quod eo
rum pars ſit, quod ſanè aliquibus fieri non poſſe viſum eſt neſcientibus ea dempta conditione
docere, quemadmodum formę prodeant in actum, quin aliquid abſurdi conſequatur. Ergo non
nulli formæ aliquid tanquam partem ſupponi, ſic perſuadere conati ſunt. Primùm quidem
quòd eſſet formę creatio, ideſt, ex nihilo productio quam explodi ſcimus ex vniuerſa Peripateti
corum ſchola. Deinde quoniam productio formæ non eſſet naturalis: cùm enim quod natu
rale eſt, debeat habere principium intrinſecum ſuæ motionis, hoc autem aut fit materia, aut ipſa
met forma, materia verò extrinſeca ſit, quippe quæ ſeparetur à forma. Ergo formam aliquo pa
cto requiri neceſſe eſt. Demonſtratur item 6. Phyſ. in omni generatione eſſe aliquid facti, idemque.
confirmatur 9. Met. a vt credas etiam formæ partem præcedere antequàm generatio compleatur.
Adde & auctoritatem Ariſtotelis, b qui teſtatur à natura fieri in quoruncunque materia eſt ali
qua pars formę quæ ſic mouet materiam, ſicut mouetur ab extrinſeco. Alij in materia ponunt
rationem quandam quam ſeminalem vocant, per quam redditur idoneam ad recipiendam hanc
formam, aut illam, ſicut in vtero fœminæ adeſt materia in qua vis ineſt ſeminis propterquam eſt
in potentia ad recipiendam formam equi, aut leonis, ſed quod dictum eſt ſæpius ex 8. Met. c me
auertit ab illa prima ſententia: nam ſi foret forma partibilis, & materia vltima non eſſet idem
cum forma. Ab hac verò me diſtrahit quòd vis ſeminis eſt duplex, actuoſa, aut patibilis, actuo
ſa quidem obtinet inſtar formæ, patibilis autem eadem eſt cum ipſamet materia, quare etiam, aut
aliquid formæ præcedere in materia fatebuntur, quod tamen inficiantur; aut nulla eſt hæc ratio
ſeminalis in materia. Nec obſtant ea quę oppoſita fuerunt: nam cum obiicitur formam iri crea
tum. Reſpondeo ſufficere, ſi præceſſerit materia in qua ineſt forma, tanquam in potentia patibi
li, & ſi actu præcedat in efficiente. Prætereà, cùm inquiunt, fore violentam, non autem natu
ralem formæ productionem, aſſero ad ſeruandam rationem motus naturalis ſufficere, ſi adſit prin
cipium patibile: nam motus naturalis, non quidem à mouente definitur, ſed à propenſione prin
cipij patibilis: hoc autem ſuo loco planius intelligetur. Nos item pluribus anteà docuimus, illa
genita partem quidem eſſe formæ, verùm non formam, ſed materiam. Quod verò attinet ad au
ctoritatem acceptam de 7. Met. aimus formam ibi non accipi eſſentiam, aut eſſentiæ partem, ſed
vim ab efficiente impreſsam, qua mouetur æquè àc ſi præſens eſſet efficiens: non ſecus atque eue
niat in iis quæ ſpontè agitantur ſiue accidens ſit & inſtrumentum efficientis, ſiue etiam rei pars
aut conſequens formam. Sed hæc quidem ſatis ad obiecta; verùm ad inuenienda ortus princi
pia non ſatis, quòd videtur hęc quæſtio reuocare in controuerſi originem formarum de qua &
antiqui, & iuniores cùm Græci, tùm Latini multa, atque illa quidem egregia pronunciauerunt, ideò
nos item non grauabimur, hæc eadem pro neceſsitate loci ſubſcribere. Hæc ergo de origine
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib