Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="124"/>
              cauſſa, & principium motus intrinſecum in mobilibus eſſe conſtat quod vocamus naturam.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg996"/>
                <lb/>
              Verumenimuero, ſi diligentius hæc omnia perſpiciamus, aut videbimus coniunctum fuiſſe con­
                <lb/>
              cluſum, nimirum motum quendam eſſe naturalem, ita vt verbum illud, eſſe, ſit apprædicatum,
                <lb/>
              non autem ſeparatum, vt ſcilicet motus naturalis materiæ ſubiectæ locum in propoſitione reti­
                <lb/>
              neat, & eſſe ſit prædicatum, aut etiam tale orationum genus in dialecticis facile numerabitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Nam quantum eſt de primo illo rationum ductu qui petitur &egrave 3. de cœlo, cuius perſpicuum eſſe
                <lb/>
              poteſt effici coniunctum, non autem ſeparatum. </s>
              <s>Quod verò pertinet ad poſterius argumen­
                <lb/>
              tum quod legitur in 1. de cœlo, facit; quominus ego credam nihil in illo explicari quod ſit na­
                <lb/>
              tura prius, aut notius quàm id quod
                <expan abbr="effectũ">effectum</expan>
              in concluſione fuit. </s>
              <s>Natura enim à nobis intelligitur
                <lb/>
              ex principio motus, & per motum declaratur, & agnoſcitur in iis quæ habent hunc motum per
                <lb/>
              ſe, quemadmodum ſuprà diximus. </s>
              <s>Accedit eodem, quòd Ariſtoteles adſcribit vocem illam
                <lb/>
              (aimus) vt reddere cenſeatur rationem potius eius, quòd dixerit corpora naturalia eſſe per ſe
                <lb/>
              mobilia, quoniam per ſe mobile idem eſt quod naturale. </s>
              <s>Nam quicquid eſt per ſe mobile, ha­
                <lb/>
              bet principium motus, & quia naturale habet naturam, hæc verò eſt principium motus; idcirco
                <lb/>
              per ſe mobile eſt naturale. </s>
              <s>Ac ſi conferantur hæc ſecum, per ſe mobile, & naturale; per ſe mobile
                <lb/>
              prius eſt & notius quam naturale: quamobrem accipitur in definitione naturæ, quòd proximè
                <lb/>
              ſignificatur à per ſe mobili principium motus per ſe quod eſt ipſa natura. </s>
              <s>Atque corpora natu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg997"/>
                <lb/>
              ralia eſſe per ſe mobilia, id quod accipit in eo loco Philoſophus, ita notum eſt, vt vſurpetur, ab
                <lb/>
              eodem ad perſuadendam naturę definitionem. </s>
              <s>Et ita creditum hoc fundamentum in tota phy­
                <lb/>
              ſiologia teſtatur ibi Simplicius, vt tanquam à priore natura,
                <expan abbr="ſimulq́">ſimulque</expan>
              . </s>
              <s>notiore nobis ea concludan­
                <lb/>
              tur quæ deinceps à philoſopho in illa methodo afferuntur. </s>
              <s>Nil enim motu notius eſt, & nil prius
                <lb/>
              quàm ipſius principium. </s>
              <s>Et quanquam adeſt particula quæ notat cauſſam, dicimus eam vſur­
                <lb/>
              pari tantum pro cauſſa illationis, vt alibi frequentius, & ex illa duci quoddam argumentum à
                <lb/>
              caſibus & coniugatis, ex quo intelligamus idem eſſe per ſe mobile & naturale. </s>
              <s>Quamobrem,
                <lb/>
              vt multa conferamus in vnum; motus naturalis qui futurus eſt materia noſtræ tractationis, at­
                <lb/>
              que idem phyſicæ methodi ſubiectum eſt, quia ſcilicet rei tractandæ ratio, nullo certè modo de­
                <lb/>
              monſtrabitur, ſed eſſe comperietur ſenſu & inductione. </s>
              <s>Atque ita ex Ariſt. </s>
              <s>præcepto ſtatuetur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg992"/>
              a 2. Phyſ.
                <lb/>
              T: 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg993"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg994"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg995"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg996"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg997"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Tractatur alterum genus cognitionis quod eſt per ſe, & docetur, vt illi motus ſubijci poſſit. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XXXI
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>DE cognitione illa motus quam per accidens appellamus, ſatis anteà dictum eſt. </s>
              <s>veniendum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg998"/>
                <lb/>
              eſſet nunc ad alteram eius cognitionem quæ per ſe eſt, & ex definitione comparatur, vt
                <lb/>
              nihil in hac methodo cui propoſitus eſt motus, certius quàm ille teneretur. </s>
              <s>Sed illud vnum
                <lb/>
              difficultatem nobis affert, quo pacto motus notior ex ſua definitione reddatur. </s>
              <s>Itaque hoc præ­
                <lb/>
              ſenti capite peragetur: Cauſſa verò quæſtionis eſt, quandoquidem ex iis, quæ ſunt nota nobis,
                <lb/>
              quædam, & ſi perſpicua ſunt, tamen prætereà per cauſſas ſuas, quæ per demonſtrationem, aut
                <lb/>
              definitionem explicantur, certius poſsidentur; velut eclypſis Lunæ quæ quidem ſenſui conſtat,
                <lb/>
              & noſcitur à nobis; ſed tum præclarè cognoſcimus eſſe eclypſin, cùm intelleximus eam ab in­
                <lb/>
              teruentu terræ proficiſci, ſed enim longè ſecus ſe habent calor & frigus; quandò ſunt ita nobis
                <lb/>
              perſpicua, vt ſiquis illis aliquam lucem afferre conetur, nihilo plus agat quàm ſi facem in Sole
                <lb/>
              accendens, excutere velit tenebras; & vt Quintiliani verbis vtar, tam ſit ſtultum quàm in clariſ­
                <lb/>
              ſimum Solem mortale lumen inferre. </s>
              <s>inter hæc eſt motus, vt eius definitio nullum in hac cogni­
                <lb/>
              tione lumen allatura videatur. </s>
              <s>Vanum'ne ergo eſt officium definitionis? </s>
              <s>abſit. </s>
              <s>Proptereà diſtin­
                <lb/>
              guendum de illis eſt quæ nobis nota ſunt, bipartitò. </s>
              <s>aut enim cauſſas habent, aut ipſis vacant.
                <lb/>
              </s>
              <s>Vbi cauſſa vacent; præter id quòd ſemper & vbique rem ſic ſe habere experimur, & quod olim
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg999"/>
                <lb/>
              nuperúe extitit, nunc etiam eſt; ex quo facile creditur. </s>
              <s>Ita vnum ex altero aptum
                <expan abbr="nexumq́">nexumque</expan>
              . </s>
              <s>eſt,
                <lb/>
              vt altero poſito alterum conſequi & exiſtere videatur, & vnum in altero, conſequens in antece­
                <lb/>
              dente quodammodo elucere, aut ſeſe viciſsim inferre, vt pater & filius, totum & pars quæ in­
                <lb/>
              ter ſe ponunt, & ita cohærent, vt alterum in altero planè cognoſcatur; nec vlla oppoſiti ſuſpicio
                <lb/>
              de tali copulatione nobis inceſſat. </s>
              <s>hîc ſolus ſenſus plenam præſtat cognitionem, quòd ſint, nec
                <lb/>
              vlla cauſſa ratioúe flagitatur, ideſt, mens nullam aliam machinam requirit, quàm ſenſum,
                <expan abbr="ſolaq́">ſolaque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>inductione contenta eſt. </s>
              <s>Talis eſt notitia
                <expan abbr="fidesq́ue">fidesque</expan>
              profatorum. </s>
              <s>Itaque optimè ad hæc adhibetur
                <lb/>
              genus illud inductionis, quod
                <expan abbr="demõſtratiuũ">demonſtratiuum</expan>
              dicitur, quod à dialectico præter cætera differt, quia
                <lb/>
              continet ea quę arctiſsimo eſſentiæ vinculo connexa &
                <expan abbr="cõſtricta">conſtricta</expan>
              ſunt. </s>
              <s>Vbi cauſſas habeant, ea
                <expan abbr="cõ-ſtant">con­
                  <lb/>
                ſtant</expan>
              ex duplici natura: altera quidem ſenſili, per quam vel olim fuere, vel nunc exiſtunt, & cer­
                <lb/>
              to quodam tempore locoúe
                <expan abbr="cõtinentur">continentur</expan>
              , atque altera, per quam ſunt in vniuerſitate rerum, illius
                <lb/>
              ſenſus iudex eſt certiſsimus, vt facultas alia nulla poſtuletur quę de ipſa iudicium ferre poſsit,
                <lb/>
              dummodo ſecundum naturam ſe habeat & cętera quæ requiruntur ritè ſint affecta. </s>
              <s>
                <expan abbr="Veruntamẽ">Veruntamen</expan>
                <lb/>
              id
                <expan abbr="">non</expan>
              ſatis eſt ad firmam
                <expan abbr="ſtabilemq́">ſtabilemque</expan>
              . </s>
              <s>notitiam propagandam, quia ſiue ex obſeruationum defectu, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>