Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="134"/>
              motus eſſe primi philoſophi. </s>
              <s>Nec minus ea definitio, quæ
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              ex actuoſo & patibili eſt primi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1039"/>
                <lb/>
              philoſophi,
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              naturalis. </s>
              <s>Signo illud eſt, quae actuoſam &
                <expan abbr="patibilẽ">patibilem</expan>
                <expan abbr="poteſtatẽ">poteſtatem</expan>
              nobis ex poſuit Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>cum 1. tum
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              9. Met. Placeret mihi, ſi poneremus
                <expan abbr="primã">primam</expan>
                <expan abbr="definitionẽ">definitionem</expan>
              ,
                <expan abbr="notiorẽ">notiorem</expan>
              ſanè nobis, ſed na­
                <lb/>
              tura
                <expan abbr="obſcuriorẽ">obſcuriorem</expan>
              ; atque Ariſt. </s>
              <s>proficiſci gradatim ab ignotioribus ad notiora natura, vt demum in
                <lb/>
              illa tertia quę reliquis eſt illuſtrior, reſoluat
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              motus in
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              ſua principia propter habitudi­
                <lb/>
              nem quę eſt inter efficiens &
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              motus quæ ſignificatur ab actu & poteſtate. </s>
              <s>Sed venio iam
                <lb/>
              ad primam. </s>
              <s>Hæc
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
              methodo collecta
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              docuit Ariſt. </s>
              <s>in Analyticis,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vtpotè diuidente,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1040"/>
                <lb/>
              ſic reſoluetur à nobis. </s>
              <s>Cùm
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              in iis quę ſunt, duo principia ſpectentur & quaſi elementa poteſtas
                <lb/>
              & actus, ſiue ſeorſum, ſiue iuncta ſimul. </s>
              <s>quod iam eſt actu, non eſt motus: hæc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quæ ſunt actu
                <lb/>
              permanent
                <expan abbr="cõſeruantia">conſeruantia</expan>
                <expan abbr="ſuũ">ſuum</expan>
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              , quicunque ille fuerit, ſeu fixus & ſtabilis, velut ædificij, ſeu flu­
                <lb/>
              xus & labilis, ſicut certaminis & diei. </s>
              <s>Nanque & dies, quatenus eſt, actu eſt. </s>
              <s>& eius eſt quippiam
                <lb/>
              omnino inuariabile
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              quod eſt id quod eſt, nec tranſmutatur in aliud. </s>
              <s>Neque nosij ſumus
                <lb/>
              qui
                <expan abbr="">cum</expan>
              Heraclito nil prorſus manere credamus, neque
                <expan abbr="aliũ">alium</expan>
                <expan abbr="hominẽ">hominem</expan>
              eſſe fatemur qui nunc ea me­
                <lb/>
              moriæ mandat quę
                <expan abbr="quondã">quondam</expan>
              lucubrauit. </s>
              <s>Et quanuis materia fluat aſsiduè, &
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              ipſam res è
                <lb/>
              materia conſtantes; at permanet forma, & per
                <expan abbr="illã">illam</expan>
              ea quæ habent
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              . </s>
              <s>Motus
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              non eſt pote­
                <lb/>
              ſtate, tùm quia quę talia ſunt, non ſunt quatenus
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              ; ideò, ſi poteſtate motus eſſet, eſſe quidem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1041"/>
                <lb/>
              poſſet, nec
                <expan abbr="">dum</expan>
                <expan abbr="">tantum</expan>
              eſſet. </s>
              <s>tùm etiam quia quod eſt poteſtate,
                <expan abbr="talẽ">talem</expan>
              habet
                <expan abbr="poteſtatẽ">poteſtatem</expan>
              quæ ſemper eſt
                <expan abbr="cõ-iuncta">con­
                  <lb/>
                iuncta</expan>
              cum actu in
                <expan abbr="cõpoſitis">compoſitis</expan>
              & mobilibus de quibus agitur nunc: quo fit, vt etiam quod tale eſt,
                <lb/>
              permanere poſsit nulli dum mutationi
                <expan abbr="obnoxiũ">obnoxium</expan>
              ; veluti ego nunc
                <expan abbr="vxorẽ">vxorem</expan>
              habere poſſum, nec
                <expan abbr="">tantum</expan>
                <lb/>
              duco; permaneo certè in quodam ſtatu qui illi contrarius eſt
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
              aſſequi cupio. </s>
              <s>Sed motus erit
                <lb/>
              actus alicuius poteſtatis. </s>
              <s>
                <expan abbr="qm̃">quam</expan>
              verò forma eſt quæ eſt actus materiæ quæ eſt potentia, non ob id
                <lb/>
              talis actus eſt motus. </s>
              <s>fieri
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              poteſt, vt pręſens ſit forma in materia: tùm verò ceſſauit motus. </s>
              <s>
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
                <lb/>
              motus eſt actus alicuius poteſtatis, i. </s>
              <s>eius quod eſt poteſtate, quatenus
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              , i. </s>
              <s>motus eſt
                <expan abbr="">quin</expan>
              con­
                <lb/>
              ſeruatur adhuc in re mobili poteſtas, ſed ea exercetur: exercetur verò tum, cum tendit ad actum:
                <lb/>
              neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              eo
                <expan abbr="tẽpore">tempore</expan>
              poteſtate
                <expan abbr="ſolũ">ſolum</expan>
              eſt, non actu; neque actu ſolum, ſed progreditur à poteſtate ad
                <lb/>
              actum. </s>
              <s>Ille igitur progreſſus à poteſtate ad
                <expan abbr="actũ">actum</expan>
              in mobili eſt ipſe motus. </s>
              <s>& ſi
                <expan abbr="">cum</expan>
              illo actu confe­
                <lb/>
              ratur
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
              forma affert; hic imperfectus eſt, nec dum terminatus, ille terminatus & perfectus. </s>
              <s>
                <expan abbr="">Cum</expan>
                <lb/>
              verò poteſtas & actus ſint ad vnum de quibus ex ſuis partibus reddimur certiores, non explicat
                <lb/>
              ſatis
                <expan abbr="rẽ">rem</expan>
              ipſam
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              volumus, hęc definitio: atque eſt deſcriptio potius & natura poſterior. </s>
              <s>Idcircò
                <lb/>
              ſi de actu & poteſtate diſtinguatur per ſingula
                <expan abbr="prędicamẽta">prędicamenta</expan>
              in quibus obſeruatur motus, exacta,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1042"/>
                <lb/>
              quantum rei fluxilis natura tolerat, motus definitio
                <expan abbr="cõparabitur">comparabitur</expan>
              . </s>
              <s>Ideò, cùm ſit in ſubſtantia po­
                <lb/>
              teſtas & actus: motus item qui eſt generatio: hæc
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              ſit generabilis rei; actus igitur generabi­
                <lb/>
              lis, quatenus generabile eſt, erit generatio. </s>
              <s>& in qualitate ſimiliter affectio erit actus rei quæ
                <expan abbr="põt">potest</expan>
                <lb/>
              affici, quatenus talis. </s>
              <s>ſic dicemus de reliquis; ita vt quemadmodum actus & poteſtas & ens quę
                <lb/>
              ſunt prima elementa motus, pro portione reperiuntur in ſubſtantia, quanto, quali, & vbi (ſola
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <lb/>
              hæc motui propriè dicto ſubiacent) ſic vniuſcuiuſque partis eius definitio
                <expan abbr="cõpleatur">compleatur</expan>
              adiecta illa
                <lb/>
              particula quæ propria eſt eius prædicamenti,
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              quod ſit motus, quæ particula notat cer­
                <lb/>
              tum progreſſum in eo prædicamento. </s>
              <s>Nam generari propriè eſt mutari
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              ſubſtantiam, &
                <lb/>
              affici eſt mutari ſecundum
                <expan abbr="qualitatẽ">qualitatem</expan>
              , & ferri eſt migrare de loco ad locum, vnde motus
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
                <lb/>
              ſubſtantiam, generatio dictus eſt,
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              quale affectio, ad locum verò latio. </s>
              <s>Neque verò in illa
                <lb/>
              definitione
                <expan abbr="cõi">coni</expan>
              D. Thomam
                <expan abbr="audiendũ">audiendum</expan>
              puto qui ſumens ex vetere tralatione ens in potentia cre­
                <lb/>
              didit illud ens eſſe prædicatum
                <expan abbr="omniũ">omnium</expan>
                <expan abbr="cõmuniſsimum">communiſsimum</expan>
              , & in ea definitione
                <expan abbr="cõmuniſsimè">communiſsimè</expan>
              accipi;
                <lb/>
                <expan abbr="quamobrẽ">quamobrem</expan>
              omnia
                <expan abbr="cõplecti">complecti</expan>
              quæ cuicunque tranſmutationi, ſeu veræ, ſeu metaphoricæ ſubiiceren­
                <lb/>
              tur; vnde etiam negauit
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              mobilem eſſe materiam noſtrę methodi; ſtatuit
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              ens mo­
                <lb/>
              bile quod eſſet quiddam
                <expan abbr="cõmunius">communius</expan>
              : neque vidit hîc
                <expan abbr="vocẽ">vocem</expan>
              illam, quę Gręcè eſt
                <foreign lang="grc">ὃιτος</foreign>
              accipi non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1043"/>
                <lb/>
              tanquam
                <foreign lang="grc">πρᾶγμα</foreign>
              (ſic verò dialectici nuncupant omne id quod in enunciatione ſignificat, reliquas
                <lb/>
              eius parteis appellantes
                <expan abbr="modũ">modum</expan>
              , aut
                <expan abbr="copulã">copulam</expan>
              ) ſed locum copulæ obtinere. </s>
              <s>Et quanuis à definitione
                <lb/>
              copula pellatur, non omnis omnino excluditur, ſed ea
                <expan abbr="tantũ">tantum</expan>
              quę
                <expan abbr="orationẽ">orationem</expan>
              quid eſt
                <expan abbr="explicantẽ">explicantem</expan>
              ,
                <expan abbr="">cum</expan>
                <lb/>
              re definienda coniungit. </s>
              <s>Neque
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              laudo Philoponum qui in eum ſenſum accepit hanc
                <expan abbr="defini-tionẽ">defini­
                  <lb/>
                tionem</expan>
              , quòd motus permaneat, nec interrumpatur à quiete, illucuſque
                <expan abbr="">dum</expan>
              perſeuerat poteſtas in
                <lb/>
              mobili; ne fateri cogatur mobile
                <expan abbr="tẽpore">tempore</expan>
              motui præcedere, ſi fortè intelligeretur id quod eſt in po­
                <lb/>
              tentia, tum eſſe,
                <expan abbr="">quin</expan>
                <expan abbr="nondũ">nondum</expan>
              ſubiit
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              . </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              hęc poſteà tractanda ſunt vberius: his
                <expan abbr="cõtenti">contenti</expan>
                <lb/>
              quæ ſunt expoſita, nos
                <expan abbr="cõuertamus">conuertamus</expan>
              ad
                <expan abbr="accuratã">accuratam</expan>
              propoſitę definitionis
                <expan abbr="interprętationẽ">interprętationem</expan>
              . </s>
              <s>Hęc verò,
                <lb/>
              vt quadrare poſsit in
                <expan abbr="oẽm">omnem</expan>
                <expan abbr="ſpeciẽ">ſpeciem</expan>
              motus, quęcunque illa ſit, facilè vt puto, conſtabit, ſi
                <expan abbr="">cum</expan>
              poteſtas
                <lb/>
              & actus ſint termini
                <expan abbr="cõmunes">communes</expan>
              ,
                <expan abbr="multasq́">multasque</expan>
              . </s>
              <s>notiones pręſeferant, à nobis anteà
                <expan abbr="diligẽter">diligenter</expan>
              aperiantur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1034"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1035"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1036"/>
              a 2. de An.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1037"/>
              b 2. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1038"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1039"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1040"/>
              a 2. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1041"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1042"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1043"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Exponuntur termini in definitione motus accepti actus, ſcilicet, & potestas. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>IIII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>EXORDIAMVR autem ab actu; hic verò apud Gręcos duplex nomen obtinuit; quan­
                <lb/>
              doquidem modo
                <foreign lang="grc">ἐfέργειαν</foreign>
              aliàs
                <foreign lang="grc">ἑντελέχειαν</foreign>
              ab ipſis vocatum obſeruamus. </s>
              <s>Quamuis </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>