Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="142"/>
              eſt, vt attinet ad actionem & perpeſsionem & exinde ad habitudinem. </s>
              <s>ſiquidem actio & affectio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1085"/>
                <lb/>
              inter ſeſe comitentur, & vtræque motum reſpiciant. </s>
              <s>Nanque, vt motus eſt ab efficiente in
                <expan abbr="quodã">quodam</expan>
                <lb/>
              ſubiecto, rationem actionis & perpeſsionis includit. </s>
              <s>Quibus oſtenſis, perſpicuum quoque fiet,
                <lb/>
              vt variis modis ipſa notio motus ad diuerſa prædicamenta referatur ſeruato etiam in ſingulis or­
                <lb/>
              dine, & vt aiunt, analogia quam dicimus intercedere inter ſpecies, ſeu parteis ipſius. </s>
              <s>verbigratia,
                <lb/>
              quod ad diuiſionem pertinet; vt in alteratione eſt diuiſio beneficio ſubiecti, gradus & temporis;
                <lb/>
              ineſt pendentia; ab actu quali exercetur in eo quod eſt potentia quale; & demum notat certam
                <lb/>
              agentis habitudinem ad patiens. </s>
              <s>ita dicendum de reliquis mutationibus ad ſubſtantiam, quantum
                <lb/>
              & vbi. </s>
              <s>Animaduerte verò me non accipere actionem & perpeſsionem, vt duo genera & prędica­
                <lb/>
              menta, quæ diſtinguantur à cęteris; ſed ipſa numero in iis quæ ſunt ad aliquid. </s>
              <s>Verùm hîc non
                <lb/>
              ab re fuerit, ſi doceamus, quemadmodum actio & perpeſsio prædicamentum faciant, & eadem
                <lb/>
              in iis quæ ſunt ad aliquid, reponantur. </s>
              <s>Ad horum notitiam nonnulla rudimenta præponenda
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s>Primùm enim accipere oportet vnde ratio prædicamenti ducatur. </s>
              <s>Et planè duas partes
                <lb/>
              continet prædicamentum, alteram quæ reſpicit modum quo res ipſæ ſunt, atque alteram quæ fi­
                <lb/>
              guram locutionis ſpectat. </s>
              <s>Porrò modus ipſius eſſe generalis omnium duplex eſt, aut non in ſub­
                <lb/>
              iecto, quod eſt ſubſtantiæ proprium, aut in ſubiecto, quomodo ſunt aliquid ſubiecti, quæ eſt ſub­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1086"/>
                <lb/>
              ſtantia, commune verò eſt nouem generibus ob totidem modos ſubſtantiæ quibus accidentia de­
                <lb/>
              terminantur. </s>
              <s>Sic ergo & obtinent quòd ſint ſuo quæque proprio modo, & hoc modo, vt ſcilicet,
                <lb/>
              aliquid ſubſtantiæ voces exprimuntur. </s>
              <s>Itaque ſingula prædicamenta conſtituuntur ex modo,
                <lb/>
              quo ſubiectum reſpiciunt, aut quia notetur ipſum ſubiectum, vt fit in ſubſtantia, aut quod ineſt
                <lb/>
              in ſubiecto, vt euenit in accidente. </s>
              <s>Proptereà ſic de actione & paſsione dicetur: cùm ſint aliquid
                <lb/>
              ſubſtantiæ, prout ſubiectum, & eiuſmodi, & ſic voce ſignificentur, actionem & paſsionem eſſe
                <lb/>
              prædicamenta duo inter nouem quæ ſunt accidentis, quibus ſubſtantiæ fluxus, aut eorum quæ
                <lb/>
              ſunt in ſubſtantia notetur. </s>
              <s>Et generaliter quidem omne accidens habet ſe ad ſubſtantiam, vt ad
                <lb/>
              aliquid, quo fit, vt actio quoque & paſsio non ſuperent in hoc alia prædicamenta, quod genus
                <lb/>
              relationis cum in accidentis eſſentia contineatur,
                <expan abbr="ſitq́ue">ſitque</expan>
              tranſcendens & internum, non tranſit ad
                <lb/>
              prædicamentum eorum quæ ſunt ad aliquid, niſi propter figuram dictionis. </s>
              <s>Cæterùm actio &
                <lb/>
              paſsio ſuas ipſarum proprias habitudines habent quibus à cęteris generibus ſeparantur. </s>
              <s>Nanque
                <lb/>
              actio eſt vt ab hoc, paſsio vt in hoc, quæ ſanè habitudines, cùm quoquomodo reſpiciant externa,
                <lb/>
              iure optimo numerantur in iis quæ ſunt ad aliquid. </s>
              <s>Nam quanuis paſsio vt ad ſubiectum in quo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1087"/>
                <lb/>
              eſt, internam habeat habitudinem; at aliam externam habet adnexam, nempe vt dum adhuc ab
                <lb/>
              alio pendet, & eſt in hoc, vt ab alio. </s>
              <s>quaſi ſi illud formæ quod ineſt in ſubiecto ſolùm cogitatione
                <lb/>
              comprehendas, & cum fluxu conſideres, iam rationem propriam tenebis, quà eſt paſsio, & cùm
                <lb/>
              ſic includat internam relationem, ab externa ſegregetur, format prędicamentum quoddam à re­
                <lb/>
              liquis ſeparatum, eo tamen modo. </s>
              <s>nam
                <expan abbr="">cum</expan>
              actio in agente ſit agere, & paſsio in patiente ſit pati;
                <lb/>
              efficitur vt prædica menta conſtituantur agere & pati; quæ manifeſtè repudiant
                <expan abbr="relationẽ">relationem</expan>
              : neque
                <lb/>
              enim abſurdum eſt, cuius primitiuum ſit ad aliquid, denominatiuum non eſſe, vt quanuis accu­
                <lb/>
              bitus, ſtatio, & ſeſsio ſint ad aliquid; neutiquam tamen ſedere, ſtare, & accumbere. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Si ab alio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1088"/>
                <lb/>
              pendentiam addas, quod externum ſit: iam feceris ipſam de
                <expan abbr="illorũ">illorum</expan>
              genere quæ inter ſe
                <expan abbr="reſpiciũt">reſpiciunt</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Et actio, ſi vt in illo ineſt à quo eſt, internam habet habitudinem, cùm ſit illius actus, ita efficit pro­
                <lb/>
              prium prędicamentum; ſi verò vt ab hoc in illud, iam accipit habitudinem externam, & in aliud
                <lb/>
              prædicamentum transfertur. </s>
              <s>Sic ſeſsio, accubitus, ſtatus, diſpoſitio, habitus, etiam ſi videantur
                <lb/>
              eſſe ſubiectorum, & ob id dubitari poſſet eas eſſe habitudines internas; nec proptereà verè in iis
                <lb/>
              quæ inter ſeſe reſpiciunt, collocari; ſic ſubiectum reſpiciunt, vt habitudinem quoque ad exter­
                <lb/>
              num includant, vt accubitus, relationem corporis ad locum. </s>
              <s>habitus, vt ſcientia, ad obiectum. </s>
              <s>&
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1089"/>
                <lb/>
              calor qui eſt habitus, aut diſpoſitio differt ab eo qui eſt paſsio, vel patibilis qualitas, quòd hic eſt
                <lb/>
              natiuus, vt in igni; ille aduenticius & externus. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Nam quòd ad ſubiectum ſeſsio, ſtatio, & ac­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1090"/>
                <lb/>
              cubitus non referuntur; ex illo apparet, quòd referrentur ad ſedens: itaque contrà ſedens eſſet
                <lb/>
              ad aliquid & ſedere, & ſtare, & accumbere, quod eſt falſum. </s>
              <s>Proptereà cum Cap. </s>
              <s>de Qual. Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>in iis quæ ſunt ad aliquid, numerat habitus, diſciplinas, & huiuſmodi, non refert illa ad
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
                <lb/>
              habens, ſed ad obiectum quod externum eſt. </s>
              <s>Ita igitur ob has geminas relationes externam
                <expan abbr="vnã">vnam</expan>
              ,
                <lb/>
              & internam alteram, actio & paſsio ad varia genera referuntur. </s>
              <s>& dum ſeſe in interna habitudi­
                <lb/>
              ne continent, conſtituunt prædicamentum ſeparatum, dum externam accipiunt, ad aliquid ſunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Redeo nunc ad inſtitutum. </s>
              <s>Dicebamus autem diuiſionem eſſe in motu analogicè, & ordine
                <lb/>
              quodam, & ſic de cęteris attributis intelligendum eſt, & præcipuè natura ſpectanda eſt ſubiecti
                <lb/>
              illius ſecundum quod fit motus; etenim primas in motu obtinet, non ſecus àc ſubiectum quod
                <lb/>
              dialectici nuncupant inhæſionis, in eius definitione, quod ineſt inſtar accidentis. </s>
              <s>Quid verò ſit
                <lb/>
              gradus, & quemadmodum inſit in formis, ſuo loco dicetur, intereà ſufficiat, quòd ex his quę di­
                <lb/>
              cta ſunt, perſpicuum eſt mutationem eſſe vocem multiplicem, neque definiri
                <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan>
              , neque </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>