Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
71
71
72
72
73
73
74
74
75
75
76
76
77
77
78
78
79
79
80
80
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="49"/>
                <arrow.to.target n="marg463"/>
                <lb/>
              à materia cogitare incipimus. </s>
              <s>& phyſicus auxilio motus, tanquam rei notiſsimę, nos eò perducit,
                <lb/>
              vt tale entium genus eſſe noſcamus. </s>
              <s>Idcirco prima philoſophia
                <foreign lang="grc">μετὰ τὰ φυσικὰ</foreign>
              , ideſt, poſt na­
                <lb/>
              turalia nuncupatur. </s>
              <s>Cùm ſpectet
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              prima philoſophia
                <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan>
              ens, & eius ſpecies, quatenus
                <lb/>
              entia ſunt è quibus ſunt corpus mobile & quantum ſingulis exhibet ſua ſubiecta. </s>
              <s>eadem quoque
                <lb/>
              propter vniuerſalem illam
                <expan abbr="conſiderationẽ">conſiderationem</expan>
              tractat ſimpliciter ipſum quid eſt & id quod ſuiipſius
                <lb/>
              eſt, & id quod
                <expan abbr="cõuenit">conuenit</expan>
              cęteris, prout etiam nouit partes entis, quæ reliquis ſcientiis ſupponuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quia nouit partes entis & quæ
                <expan abbr="cuiq.">cuique</expan>
              definitio
                <expan abbr="accõmodetur">accommodetur</expan>
              , docet modum tractandi & definien­
                <lb/>
              di, & quanquàm ſcientiam ſuis cancellis circunſcribit. </s>
              <s>Cùm etiam proprium
                <expan abbr="cuiusq́">cuiusque</expan>
              . </s>
              <s>methodi ſit
                <lb/>
              tractare certum ſubiectum, partes eius, affectiones, & principia, ius habet in principia
                <expan abbr="cõmuniſsi-ma">communiſsi­
                  <lb/>
                ma</expan>
              , & in ea quæ ſumuntur in reliquis methodis: attamen
                <expan abbr="">non</expan>
              ſic illa exponit, vt
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              cauſſas red­
                <lb/>
              dat. </s>
              <s>ſunt enim vbique prima, nec vllo modo obnoxia demonſtrationi: vt potius in prima philo­
                <lb/>
              ſophia prima
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              rationem, quàm
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              rem habenda ſint, nec ipſa ſub certa ratione
                <expan abbr="cõ-cipit">con­
                  <lb/>
                cipit</expan>
              (ſic enim cuiuſque ſcientię propria forent) ſed
                <expan abbr="cõmuniter">communiter</expan>
              tractat, vt principia entis. </s>
              <s>Proinde
                <lb/>
              non verè ſubalternans, ſed Architecton optimo iure perhibetur. </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="">cum</expan>
              tractet quid eſt, &
                <expan abbr="eiuſdẽ">eiuſdem</expan>
                <lb/>
              cogitationis ſit noſſe quid eſt & quòd ſit. </s>
              <s>videbitur alicui pręſtare cęteris quòd
                <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan>
              ſubiecta de­
                <lb/>
              monſtrare poſsit. </s>
              <s>At verò neque id efficere poteſt (vt falsò
                <expan abbr="quidã">quidam</expan>
              exiſtimarunt)
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              definitio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg464"/>
                <lb/>
              nullo pacto demonſtrationi ſubiiciatur, ſed alio modo
                <expan abbr="planũ">planum</expan>
              fit eſſe
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              , in vnaquaque ſcien­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg465"/>
                <lb/>
              tia, atque
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              in prima philoſophia. </s>
              <s>
                <expan abbr="Quamobrẽ">Quamobrem</expan>
              ex hoc apparet fallacia ſecundę rationis. </s>
              <s>Ad vlti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg466"/>
                <lb/>
                <expan abbr="">mam</expan>
              quoque ſic reſpondemus, eam
                <expan abbr="">non</expan>
              reddere cauſſas
                <expan abbr="principiorũ">principiorum</expan>
              quæ in reliquis ſcientiis aſſumi
                <lb/>
              ſolent, quod in ſubalternante requiritur: ſed perſuadere principia entis
                <expan abbr="cõmuniſsimi">communiſsimi</expan>
              quę ſi prin­
                <lb/>
              cipia fuerint
                <expan abbr="reliquarũ">reliquarum</expan>
                <expan abbr="methodorũ">methodorum</expan>
              , hoc eſt per accidens. </s>
              <s>cùm cęteroquin in ſubalternante princi­
                <lb/>
              pia ſubalternę probentur. </s>
              <s>Neque Ariſtoteles
                <expan abbr="aliquã">aliquam</expan>
              ſcientiam eſſe voluit quæ
                <expan abbr="cęterarũ">cęterarum</expan>
              principia
                <lb/>
              confirmaret, qualem nonnulli
                <expan abbr="primã">primam</expan>
              philoſophiam eſſe autumant:
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſed ex hypotheſi loquitur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg467"/>
                <lb/>
              & indefinitè ſcientiam ſummam accipit, qualis eſſe poſſet ſubalternans: aut ſi ſumma principia
                <lb/>
              perquirit, non ex hoc efficitur eam eſſe
                <expan abbr="ſubalternantẽ">ſubalternantem</expan>
              , ſed architectonicam. </s>
              <s>& hanc dicimus eſſe
                <lb/>
              primam philoſophiam quæ ob tale ſummum ius,
                <expan abbr="">non</expan>
              ſcientia propriè, ſed ſapientia vocatur. </s>
              <s>Hoc
                <lb/>
              loco memini mihi opponi. </s>
              <s>Principia entis per ſe ſunt, nulli accidunt; eius verò, quod non accidit,
                <lb/>
              conſideratio per accidens eſſe non poteſt. </s>
              <s>Itaque nec
                <expan abbr="aliarũ">aliarum</expan>
              principia à primo philoſopho per ac­
                <lb/>
              cidens ſpectari poterunt. </s>
              <s>Reſponſum eſt in ſcientia quaque duo contineri, rem quę conſideratur
                <lb/>
              & modum, ſeu
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              conſiderandi: igitur, etſi non accidunt, vt res illa principia
                <expan abbr="reliquarũ">reliquarum</expan>
              ſcien­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg468"/>
                <lb/>
              tiarum principiis: at continent accidens propter
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              conſiderandi; non enim oſtenduntur vt
                <lb/>
              principia corporis mobilis, ſed vt entis quatenus ens. </s>
              <s>Porrò
                <expan abbr="architectonicarũ">architectonicarum</expan>
              varij ſunt gradus &
                <lb/>
              inter methodos
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
              finis eſt contemplari, & inter facultates quarum munus eſt agere, & inter
                <lb/>
              artes
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
              officium eſt efficere. </s>
              <s>prout
                <expan abbr="miniſtrarũ">miniſtrarum</expan>
              varia ſunt officia, vel
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              materiam faciunt ſim­
                <lb/>
              pliciter,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              vel
                <expan abbr="accõmodatam">accommodatam</expan>
              ad opus inter artes. </s>
              <s>Inter eas verò quæ practicæ ſunt, & à fine politi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg469"/>
                <lb/>
              cæ nuncupantur, eas actiones præſtant, ſine quibus cæteræ non conſiſtunt, vt ſine pace conſerua­
                <lb/>
              tio legum. </s>
              <s>itaque
                <expan abbr="bellũ">bellum</expan>
              gerimus, quia ſine hoc pax non exiſtit & pacem volumus, vt leges conſer­
                <lb/>
              uentur. </s>
              <s>conſimili ratione inter
                <expan abbr="cõtẽplantes">contemplantes</expan>
              illæ ſunt miniſtræ
                <expan abbr="quarũ">quarum</expan>
                <expan abbr="contẽplationes">contemplationes</expan>
              alij ſunt vſui,
                <lb/>
              vt ſine his illa ſuas exhibere non poſsit. </s>
              <s>Miniſtra igitur phyſica & in ordine doctrinę
                <expan abbr="præponẽda">præponenda</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg441"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg442"/>
              c 2. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg443"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg444"/>
              d 1. Poſt.
                <lb/>
              T. 27.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg445"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg446"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg447"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg448"/>
              a 1. Eth.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg449"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg450"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg451"/>
              Ratio I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg452"/>
              II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg453"/>
              a. 4. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg454"/>
              b 5. 11. Me.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg455"/>
              III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg456"/>
              c 1. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg457"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg458"/>
              Ad I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg459"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg460"/>
              d 3. De cę­
                <lb/>
              lo T. 6.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg461"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg462"/>
              e 1. Eth.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg463"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg464"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg465"/>
              Ad II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg466"/>
              Ad III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg467"/>
              a 1. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg468"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg469"/>
              b 2. Phyſ.
                <lb/>
              T. 24.</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Animi habituum præſtantia generatim perpenditur, & contemplans actuoſæ pręponitur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>IX
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>HOC, quod à nobis in pręſentia veſtigandum eſt, altius aliquantò repetetur, propter
                <expan abbr="frequẽ-tem">frequen­
                  <lb/>
                tem</expan>
              eorum vſum quæ ad
                <expan abbr="explicationẽ">explicationem</expan>
              propoſiti ſolent aſſumi in vniuerſa philoſophia Pe­
                <lb/>
              ripatetica,
                <expan abbr="horũ">horum</expan>
              verò
                <expan abbr="aptũ">aptum</expan>
                <expan abbr="exordiũ">exordium</expan>
              fuerit, ſi res ipſas in ſuas partes diſtribuamus, quatenus
                <expan abbr="mentẽ">mentem</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg470"/>
                <lb/>
              reſpiciunt. </s>
              <s>Verumenimuerò
                <expan abbr="">cum</expan>
              omnis perceptio fiat, propter
                <expan abbr="conuenientiã">conuenientiam</expan>
                <expan abbr="quandã">quandam</expan>
              ,
                <expan abbr="ſimilitudinẽ">ſimilitudinem</expan>
                <lb/>
              &
                <expan abbr="proportionẽ">proportionem</expan>
              quæ inter res intelligendas &
                <expan abbr="intelligentẽ">intelligentem</expan>
                <expan abbr="facultatẽ">facultatem</expan>
              intercedit (talis eſt actus pote
                <lb/>
                <expan abbr="ſtatisq́">ſtatisque</expan>
              . </s>
              <s>conditio
                <expan abbr="quorũ">quorum</expan>
              alterum intelligenda imitantur,
                <expan abbr="alterũ">alterum</expan>
              verò mens, quæ intelligere poteſt)
                <lb/>
              ergo quot erunt differentiæ
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
                <expan abbr="intelligendarũ">intelligendarum</expan>
              , tot quoque
                <expan abbr="intelligentiũ">intelligentium</expan>
                <expan abbr="facultatũ">facultatum</expan>
                <expan abbr="differẽtię">differentię</expan>
              ſint,
                <lb/>
              neceſſe eſt. </s>
              <s>Et quanquàm res aut ſenſu, aut mente cognoſcuntur, omiſsis ſenſilibus quę
                <expan abbr="nullũ">nullum</expan>
              me­
                <lb/>
              thodi ſtudium poſtulant, de intelligendis agamus. </s>
              <s>Hæc ſanè aut neceſſaria ſunt, & habent princi­
                <lb/>
              pia quæ aliter ſe habere non contingit, aut variari poſſunt. </s>
              <s>ex quo efficitur, vt etiam intelligentis
                <lb/>
              animæ facultas ſit duplex, altera quæ in
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              neceſſariarum
                <expan abbr="intelligẽtia">intelligentia</expan>
              verſatur, atque altera quę
                <lb/>
              mutabilia concipit. </s>
              <s>de poſtremis hiſce exiſtit opinio. </s>
              <s>Cęterùm ea quæ aliter eueniunt, aut conſide­
                <lb/>
              rantur vt talem habent naturam, aut quo pacto pertinent ad nos & in noſtra manu ſunt. </s>
              <s>prior il­
                <lb/>
              la animaduerſio ſoli opinioni relinquitur,
                <expan abbr="deq́">deque</expan>
              . </s>
              <s>iis nulla, neque ſcientia, neque ars exiſtit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Po­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg471"/>
                <lb/>
              ſteriorum aliquæ ſub effectionem cadunt, ideſt, relinquunt ex operatione opus aliquod perma­
                <lb/>
              nens, vt ædificium & nauem quæ Græci
                <foreign lang="grc">ποιητὰ</foreign>
              vocant, aliquæ actionem ſolam continent,
                <lb/>
              nihil ex actione ſuperſtes habent, hæc Græci
                <foreign lang="grc">πρακτὰ</foreign>
              dicunt. </s>
              <s>quorum item duo genera ſunt, vel
                <lb/>
              enim à conſilio pendent, & attenditur
                <foreign lang="grc">προαιρεσῖς</foreign>
              , vnde boni maliúe iudicamur, vel nulla </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>