1eſt quiddam imperfectum. quamquàm de hoc poſtea tractabitur. & cùm hoc inter, ſit, dum ſit
motus, iam liquet ipſum non pertinere ad formam & actum, ſed ad poteſtatem & materiam.
Quapropter non eſt cur expectes media, ſicut viride & rufum; nam ſunt hęc aliquid actus; nec
omnino ea media, quæ formæ dicuntur; ſed media, quæ ſunt poteſtatis & materiæ, quę dicuntur
tranſitus. Itaque cùm in omni motu ſit aliqua poteſtas, cuius actus quidam imperfectus eſt motus:
planum eſt, quòd in omni motu ſeu mutatione per ſe tale medium intercedit. Id omne percurren
dum eſt, nec quicquam prętereundum, modo ea ſe deinceps ſuaptè natura conſequantur. eoque.
modo à poteſtate ad actum totis viribus natura contendit. Hinc efficitur, vt ea quæ origine ante
cedunt, ſint imperfectiora, & ea demum poſtremò loco natura perficiat quorum productio diffi
cilior & vſus maior. cùm enim eiuſmodi ſint, multa flagitant ex quibus ſubſiſtant. Mitto hîc ea
quæ ſunt origine quidem priora; ſed eius ingenij, vt ab illis cętera, tanquam à cauſſa principe pen
deant, vel vt i de cordis ortu Ariſtotelis ſententia fertur. Atqui & hæc item pluribus aliàs, à pro
poſito ne diſcedamus. Atque ea quidem, quæ natura producit, ita procedunt, vt perficiatur im
perfectum paullatim proficiens, donec ad ſummum peruenerit. At verò ſic ea quæ intercedunt,
connexa ſunt, vt poſterius ſine priore non exiſtat, quemadmodum paries ſine fundamentis. cęterum
& illa omnia quæ antecedunt, ita ſe reſpiciunt, vt proximè antecedens ſit gratia conſequentis. &
vniuerſa ſimul, eius gratia quod omnium extremum eſt. Nanque omnia quæ ſtrùit & molitur ędi
ficator, ſunt gratia domus: ſed parietes gratia tecti, fundamenta gratia parietum. Itaque priora
natura ſunt dupliciter, vel origine, vel perfectione ex quibus ille ordo naſcitur, qui à natura non
ſecus ſeparari nequit, quàm lumen à Sole. Ex illo enim vinculo quo colligatæ ſunt res naturales,
id naſcitur vt hoc ex hoc ita pendeat, vt nec ex alio pendêre poſsit, nec aliud ex illo. Etenim, ſi fa
ſtigium imponendum eſt, neceſſe eſt parietes extruantur: & ob id extruuntur parietes, vt imponi
queat, nec ſine parietibus extaret faſtigium: neque item erigeret parietes ædificator, niſi vellet iis
ipſum imponi. Atque ita rata ſunt tempora & vices quibus iſtiuſmodi opera à natura admini
ſtrantur, vt niſi quid violens obſtet, eundem ſemper ſucceſſum atque exitum quęque res habitu
ra videatur. Ea tibi tempora præfinita, quibus embryon in vtero formatur & exit in luminis oras
atque aliud maris, aliud fęminę. vides ætatum progreſſus inuariabiles. conſpicis etiam ſucceſsiones
tempeſtatum ſumma conſtantia gubernatas quæ cùm à certo naturæ principe regantur, varietatem
illam ęquabilem in mundo inferiore progignunt. Me nunc rerum viciſsitudines; conuerte te ad
rerum gradus contemplandos, ita diſpoſita ſanè ſunt vniuerſi membra, vt quo altius ſe ſuſtulerunt,
eo quoque pręſtantiora ſint. aciem intende in ea omnia ex quibus vniuerſa rerum eſſentia coale
ſcit; ſic à ſummo ad ima naturam progredi perſpicies, vt paruo quodam interuallo ſingulæ naturę
diſcretæ, vniuerſam eſſentiæ latitudinem compleant, nihil inane relinquant, nullam intercapedinem
faciant, & ſingula ſuis partibus & numeris abſoluta ſunt, & ſuis quæque locis officiisque. diſpenſa
ta, vt æquiſsimè naturam inſtiſsimam venerabilis ille ſenex appellarit. a Nam ſi pro merito cuique
proſpicere ac diſtribuere inſtitiæ officium eſt; cùm id optimè natura præſtiterit, iure inſtiſsima per
hiberi poteſt, & tanquam legislator ille cui leges à Deo dictatæ fuerint, ordine admirabili cuncta
diſponens & cuique ſuum tribuens, ſeruat illud iuſtitiæ genus, quod diſtributiuum vocant: ſic de
natura ipſa confitendum eſt. Quocirca & ipſa eſt vera rerum ratio, b hoc eſt verus ordinis auctor
& quicquid pręter rationem iſtam exiſtit, eſt omnino pręter naturam. Itaque infinitum, quia po
ſitum eſt extra omnem rationem, ab ipſa natura non recipitur. ordo enim cuiuſque proprius eſt
natura ſenſilium qui citra rationem non conſiſtit, in infinito verò ratio nulla, neque ad ſeipſum, neque
ad aliud. Ita enim quęque res in natura ſe habet, vt pro illa ratione producatur, quę conſtat iis numeris,
de quibus explicatum eſt nuper, & qui aut ſemper, aut plurimum obſeruantur. hęc autem poſita eſt in
ratione materię ad formam & finem, ex quibus ſenſilia conflata ſunt. itaque ordo, non natura quę motus
initium eſt, ſed natura .i. natio ſtatuetur, quinto naturę ſignificato, de quo alibi dicetur. Niſi etiam tu
habitudinem materię ad formam eſſe velis cauſſam eſſentialem productionis rerum naturalium, quod po
ſtea diſputandum eſt. Nam ſi ita naturam ſumpſeris, facilè concedemus, ordinem eſſe naturam .i. princi
pium originis: quippe qui complectatur vtraſque cauſſas, ex quibus per ſe exiſtit compoſitum. qunocunque
ordo proprius eſt natura rerum ſenſilium, quo illa quę carent, pręter naturam habenda erunt, ea verò
ſunt, quę rarò eueniunt, & incertos exitus inſuper obtinent. Vbi ordo, ibi primum quidpiam; vbi pri
mum, ibi quoque vnum. Proinde cum ordo ſit maximè naturalis, videtur neceſſariò conſequi naturam
niſi ſemper in vnum, contendere in finem & abhorrere ab infinito c ita vt quantum æternitatem exquirit,
tum quoque reſpuat infinitum. Nam quod ęternum eſt, totum ſimul exiſtit, ſemper ſuo fine potitur, à qui
bus infinitum longiſsimè abeſt, particulatim exoriens & nunquam ad finem perueniens. Et cum duobus
principiis vniuerſa rerum natura contineatur, actu nimirum & poteſtate, è quibus actus vnus eſt & vno
videlicet eſſe terminatur; poteſtas, niſi ſumatur ambiguè, ea verò eſt, quæ conuenit cum actu, vt
euenit in æternis, in quibus idem ſunt eſſe & poſſe: poteſtas, inquàm, reſpicit oppoſita, nihilo ſecius
ita reſpicit oppoſita poteſtas, vt ex iis vnum potiſsimè ſpectet, alterum vel propter illud, vel etiam
motus, iam liquet ipſum non pertinere ad formam & actum, ſed ad poteſtatem & materiam.
Quapropter non eſt cur expectes media, ſicut viride & rufum; nam ſunt hęc aliquid actus; nec
omnino ea media, quæ formæ dicuntur; ſed media, quæ ſunt poteſtatis & materiæ, quę dicuntur
tranſitus. Itaque cùm in omni motu ſit aliqua poteſtas, cuius actus quidam imperfectus eſt motus:
planum eſt, quòd in omni motu ſeu mutatione per ſe tale medium intercedit. Id omne percurren
dum eſt, nec quicquam prętereundum, modo ea ſe deinceps ſuaptè natura conſequantur. eoque.
modo à poteſtate ad actum totis viribus natura contendit. Hinc efficitur, vt ea quæ origine ante
cedunt, ſint imperfectiora, & ea demum poſtremò loco natura perficiat quorum productio diffi
cilior & vſus maior. cùm enim eiuſmodi ſint, multa flagitant ex quibus ſubſiſtant. Mitto hîc ea
quæ ſunt origine quidem priora; ſed eius ingenij, vt ab illis cętera, tanquam à cauſſa principe pen
deant, vel vt i de cordis ortu Ariſtotelis ſententia fertur. Atqui & hæc item pluribus aliàs, à pro
poſito ne diſcedamus. Atque ea quidem, quæ natura producit, ita procedunt, vt perficiatur im
perfectum paullatim proficiens, donec ad ſummum peruenerit. At verò ſic ea quæ intercedunt,
connexa ſunt, vt poſterius ſine priore non exiſtat, quemadmodum paries ſine fundamentis. cęterum
& illa omnia quæ antecedunt, ita ſe reſpiciunt, vt proximè antecedens ſit gratia conſequentis. &
vniuerſa ſimul, eius gratia quod omnium extremum eſt. Nanque omnia quæ ſtrùit & molitur ędi
ficator, ſunt gratia domus: ſed parietes gratia tecti, fundamenta gratia parietum. Itaque priora
natura ſunt dupliciter, vel origine, vel perfectione ex quibus ille ordo naſcitur, qui à natura non
ſecus ſeparari nequit, quàm lumen à Sole. Ex illo enim vinculo quo colligatæ ſunt res naturales,
id naſcitur vt hoc ex hoc ita pendeat, vt nec ex alio pendêre poſsit, nec aliud ex illo. Etenim, ſi fa
ſtigium imponendum eſt, neceſſe eſt parietes extruantur: & ob id extruuntur parietes, vt imponi
queat, nec ſine parietibus extaret faſtigium: neque item erigeret parietes ædificator, niſi vellet iis
ipſum imponi. Atque ita rata ſunt tempora & vices quibus iſtiuſmodi opera à natura admini
ſtrantur, vt niſi quid violens obſtet, eundem ſemper ſucceſſum atque exitum quęque res habitu
ra videatur. Ea tibi tempora præfinita, quibus embryon in vtero formatur & exit in luminis oras
atque aliud maris, aliud fęminę. vides ætatum progreſſus inuariabiles. conſpicis etiam ſucceſsiones
tempeſtatum ſumma conſtantia gubernatas quæ cùm à certo naturæ principe regantur, varietatem
illam ęquabilem in mundo inferiore progignunt. Me nunc rerum viciſsitudines; conuerte te ad
rerum gradus contemplandos, ita diſpoſita ſanè ſunt vniuerſi membra, vt quo altius ſe ſuſtulerunt,
eo quoque pręſtantiora ſint. aciem intende in ea omnia ex quibus vniuerſa rerum eſſentia coale
ſcit; ſic à ſummo ad ima naturam progredi perſpicies, vt paruo quodam interuallo ſingulæ naturę
diſcretæ, vniuerſam eſſentiæ latitudinem compleant, nihil inane relinquant, nullam intercapedinem
faciant, & ſingula ſuis partibus & numeris abſoluta ſunt, & ſuis quæque locis officiisque. diſpenſa
ta, vt æquiſsimè naturam inſtiſsimam venerabilis ille ſenex appellarit. a Nam ſi pro merito cuique
proſpicere ac diſtribuere inſtitiæ officium eſt; cùm id optimè natura præſtiterit, iure inſtiſsima per
hiberi poteſt, & tanquam legislator ille cui leges à Deo dictatæ fuerint, ordine admirabili cuncta
diſponens & cuique ſuum tribuens, ſeruat illud iuſtitiæ genus, quod diſtributiuum vocant: ſic de
natura ipſa confitendum eſt. Quocirca & ipſa eſt vera rerum ratio, b hoc eſt verus ordinis auctor
& quicquid pręter rationem iſtam exiſtit, eſt omnino pręter naturam. Itaque infinitum, quia po
ſitum eſt extra omnem rationem, ab ipſa natura non recipitur. ordo enim cuiuſque proprius eſt
natura ſenſilium qui citra rationem non conſiſtit, in infinito verò ratio nulla, neque ad ſeipſum, neque
ad aliud. Ita enim quęque res in natura ſe habet, vt pro illa ratione producatur, quę conſtat iis numeris,
de quibus explicatum eſt nuper, & qui aut ſemper, aut plurimum obſeruantur. hęc autem poſita eſt in
ratione materię ad formam & finem, ex quibus ſenſilia conflata ſunt. itaque ordo, non natura quę motus
initium eſt, ſed natura .i. natio ſtatuetur, quinto naturę ſignificato, de quo alibi dicetur. Niſi etiam tu
habitudinem materię ad formam eſſe velis cauſſam eſſentialem productionis rerum naturalium, quod po
ſtea diſputandum eſt. Nam ſi ita naturam ſumpſeris, facilè concedemus, ordinem eſſe naturam .i. princi
pium originis: quippe qui complectatur vtraſque cauſſas, ex quibus per ſe exiſtit compoſitum. qunocunque
ordo proprius eſt natura rerum ſenſilium, quo illa quę carent, pręter naturam habenda erunt, ea verò
ſunt, quę rarò eueniunt, & incertos exitus inſuper obtinent. Vbi ordo, ibi primum quidpiam; vbi pri
mum, ibi quoque vnum. Proinde cum ordo ſit maximè naturalis, videtur neceſſariò conſequi naturam
niſi ſemper in vnum, contendere in finem & abhorrere ab infinito c ita vt quantum æternitatem exquirit,
tum quoque reſpuat infinitum. Nam quod ęternum eſt, totum ſimul exiſtit, ſemper ſuo fine potitur, à qui
bus infinitum longiſsimè abeſt, particulatim exoriens & nunquam ad finem perueniens. Et cum duobus
principiis vniuerſa rerum natura contineatur, actu nimirum & poteſtate, è quibus actus vnus eſt & vno
videlicet eſſe terminatur; poteſtas, niſi ſumatur ambiguè, ea verò eſt, quæ conuenit cum actu, vt
euenit in æternis, in quibus idem ſunt eſſe & poſſe: poteſtas, inquàm, reſpicit oppoſita, nihilo ſecius
ita reſpicit oppoſita poteſtas, vt ex iis vnum potiſsimè ſpectet, alterum vel propter illud, vel etiam