Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
101
101
102
102
103
103
104
104
105
105
106
106
107
107
108
108
109
109
110
110
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="82"/>
              quæ continentur in definitione circuli qui à naturali philoſopho ſpectatur, cum habitudine ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg737"/>
                <lb/>
              ſenſilem
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ſumuntur, & contrà quæ in circuli mathematici definitione collocantur, à ma­
                <lb/>
              teria ſenſili
                <expan abbr="mẽtis">mentis</expan>
              ope ſeducuntur. </s>
              <s>Peto verò exempla libenter à mathematico, cùm verear
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
                <lb/>
              ipſarum definitiones adſcribere ſpeciatim primo philoſopho; quippe qui putem
                <expan abbr="">eum</expan>
              eſſe
                <expan abbr="philoſo-phũ">philoſo­
                  <lb/>
                phum</expan>
                <expan abbr="quendã">quendam</expan>
              vniuerſalem, neque
                <expan abbr="formarũ">formarum</expan>
              particularium
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
              , niſi generatim aggredi; quoad
                <lb/>
              doceat ex
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
              exiſtit definitio,
                <expan abbr="quorũ">quorum</expan>
              ſit, & cùm varia ſint
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              genera, qui definitionis modus
                <lb/>
                <expan abbr="cuiq́ue">cuique</expan>
              competat. </s>
              <s>ſeorſum verò ſpectare res à materia ſuaptè natura ſecretas, ſeu ex priuatione
                <lb/>
              diſcriminis, ſiue ex
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              tales fuerint quæ definitione
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="euoluunt̃">euoluuntur</expan>
              , cùm ſint ſimplices & actus.
                <lb/>
              </s>
              <s>Proinde non verè ſcientia, ſed ſapientia perhibetur. </s>
              <s>Etenim ſi id verè pronunciatur
                <expan abbr="prìmũ">prìmum</expan>
                <expan abbr="philo-ſophũ">philo­
                  <lb/>
                ſophum</expan>
              ſeparate formas à materia, non poteſt ipſe formas naturales ſpectare: ſunt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              prorſus in­
                <lb/>
              ſeparabiles à materia; abſurda verò eſt illa mens quæ ſeparare conatur ea quæ ſeparari non poſ­
                <lb/>
              ſunt, & niſi ſepararet, efficeretur protinus ſpecialis, quippe Phyſica. </s>
              <s>Sic fit vt eiſdem generib. ac
                <lb/>
              differentiis
                <expan abbr="vtrunq.">vtrunque</expan>
              diffinitionis genus abſoluatur, nec
                <expan abbr="quicq̃">quicque</expan>
              pręter genus ac
                <expan abbr="differẽtias">differentias</expan>
              in
                <expan abbr="quaq.">quaque</expan>
                <lb/>
              perfecta definitione flagitetur: quia ſcilicet materia ſenſilis ex genere, aut differentia
                <expan abbr="">non</expan>
              vtentib.
                <lb/>
              </s>
              <s>abſtractione perſpicua fiat, & abſtractione facta
                <expan abbr="ĩ">im</expan>
              definitione mathematica
                <expan abbr="mẽtis">mentis</expan>
              ope
                <expan abbr="relinquat̃">relinquatur</expan>
              .
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg738"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg728"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg729"/>
              a 7. Met.
                <lb/>
              T. 5.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg730"/>
              c 7. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg731"/>
              c 7. Met.
                <lb/>
              T. 30.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg732"/>
              d 1. de ort.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg733"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg734"/>
              e 7. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg735"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg736"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg737"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg738"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Compleat'ne materia ſenſilis definitionem naturalem, vt pars eſſentiæ, an non. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XX
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>CVM demonſtratum ſit quid & quotuplex ſit materia ſenſilis, & explicatum quod' nam
                <lb/>
              eius materiæ genus accipiatur in methodo & definitione naturali, ſequitur vt inſtituto no­
                <lb/>
              ſtro inſiſtentes, doceamus etiam, an'ne id materiæ genus ſit pars eſſentiæ naturalis. </s>
              <s>Nam magna
                <lb/>
              eſt lis inter Latinę philoſophię patronos, & veteres, &
                <expan abbr="recẽtes">recentes</expan>
              , &
                <expan abbr="vndiq.">vndique</expan>
              ſuccurrit quod in
                <expan abbr="vtrãq.">vtranque</expan>
                <lb/>
              partem problematis afferri poſsit. </s>
              <s>Nam tametſi
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              habent pro comperto materiam ſenſilem à
                <lb/>
              philoſopho naturali definiente non eſſe
                <expan abbr="omittendã">omittendam</expan>
              , diſſerunt tamen, an vt formæ vehiculum ac­
                <lb/>
              cipiatur in definitionibus, an vt eſſentiæ pars. </s>
              <s>Quæſtio non facilè extricari poteſt, nec ſubuenit,
                <lb/>
              quod demonſtratiuè ad alterutram
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              problematis decernatur, &
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
                <expan abbr="patronorũ">patronorum</expan>
                <expan abbr="eorun-demq́">eorun­
                  <lb/>
                demque</expan>
              . </s>
              <s>auctoritatis maximę copia ſuppeditat. </s>
              <s>Quamobrem nos quid probabilius nobis viſurum
                <lb/>
              ſit defendemus, & in aliis illa notabimus quæ quoquomodo à decretis noſtris abhorrentia cen­
                <lb/>
              ſeri poſsint. </s>
              <s>Conſtans
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              perpetuum Ariſtotelis teſtimonium nobis occurrit. </s>
              <s>Naturales defini­
                <lb/>
              tiones
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſe ſine motu tradendas,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              hoc eſt, ſine materia ſenſili. </s>
              <s>Tùm etiam formas naturaleis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg739"/>
                <lb/>
              à tali materia nunquàm poſſe diuelli,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              illi grauiter accuſati qui formas naturaleis à materia
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg740"/>
                <lb/>
              ſenſili ſegregare ſtuderent. </s>
              <s>Necnon definitiones naturales, vbi ſine materia tradantur eſſe diale­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg741"/>
                <lb/>
              cticas, & vanas, ſeu
                <expan abbr="cõmunes">communes</expan>
              ob eam cauſſam quæ inferius exponetur. </s>
              <s>Et certè ſi rerum natura
                <lb/>
              definitione eſt exponenda, ea verò eſt in materia, materia
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              in
                <expan abbr="illarũ">illarum</expan>
              definitione ſumenda eſ
                <lb/>
              ſe videbitur. </s>
              <s>Et quod diceret aduerſarius, dans
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              eam neceſſariò
                <expan abbr="ſumendã">ſumendam</expan>
              eſſe in definitione
                <lb/>
              naturali, non tamen vt
                <expan abbr="eſsẽtiæ">eſsentiæ</expan>
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              & eius
                <expan abbr="rõnis">rationis</expan>
              qua quid eſt explicatur, ſed quia non ſine ipſa
                <lb/>
              forma exiſtit. </s>
              <s>argumentabor ego eo conſtituto. </s>
              <s>Quicquid non eſt de ratione formali rei
                <expan abbr="cuiuſpiã">cuiuſpiam</expan>
                <lb/>
              ab ea poſſe abtrahi, vel re, vel cogitatione: eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ratio formalis prima rei notio: quicquid extra
                <lb/>
              hanc eſt
                <expan abbr="">iam</expan>
              non primum, ſed poſterius & quaſi
                <expan abbr="externũ">externum</expan>
              eſt. </s>
              <s>Ergo ab illo
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              abſtractio fieri. </s>
              <s>vt pri­
                <lb/>
              uatio luminis in Luna eſt
                <expan abbr="">ratio</expan>
              formalis eclypſeos: ideò cùm primò
                <expan abbr="cõcipitur">concipitur</expan>
              eclypſis. </s>
              <s>ea priuatio
                <lb/>
                <expan abbr="cõcipitur">concipitur</expan>
              , ita vt
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ſi ſit ex interuentu terræ, nec ſine ipſo exiſtat, nihilominus ab eo ſeparari poſ­
                <lb/>
              ſit: ei rei
                <expan abbr="ſignũ">ſignum</expan>
              quia varij varias eius euenti cauſſas afferebant. </s>
              <s>Ergo ab oppoſito. </s>
              <s>Quod
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              re,
                <lb/>
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              cogitatione ſeparatur, ideſt de illius
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              formali. </s>
              <s>Sed talis eſt materia ſenſilis ex eo genere
                <lb/>
              ad
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              naturalem. </s>
              <s>Ergo talis materies eſt de
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              formali, & prima notione formę naturalis.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="Aſsũptio">Aſsumptio</expan>
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              ex multis locis in
                <expan abbr="vtraq.">vtraque</expan>
              philoſophia: etenim inter ſe
                <expan abbr="reſpiciũt">reſpiciunt</expan>
              , & abſurda mens
                <lb/>
              quæ diuellere
                <expan abbr="conat̃">conatur</expan>
              à materia formam. </s>
              <s>Eſt
                <expan abbr="igit̃">igitur</expan>
              materia de
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              formali
                <expan abbr="naturaliũ">naturalium</expan>
              formarum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quapropter ex regula Pręd. </s>
              <s>Quicquid prędicatur de prędicato in quid eſt,
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              prędicatur in quid
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg742"/>
                <lb/>
              eſt de ſubiecto. </s>
              <s>Sed materia prędicatur in quid eſt de forma; forma
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              de
                <expan abbr="cõpoſito">compoſito</expan>
              . </s>
              <s>ergo & ma­
                <lb/>
              teria de
                <expan abbr="cõpoſito">compoſito</expan>
              . </s>
              <s>Deinde materia aſsignatur phyſicè ad
                <expan abbr="explicationẽ">explicationem</expan>
              ipſius quid eſt, veluti cùm
                <lb/>
              veteres philoſophi definiebant per
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ſolam. </s>
              <s>Accedit eòdem quae tum ſcire vnum quodque
                <lb/>
              arbitramur, quando nouimus ex quibus & quot principiis
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              , ſed conſtat ex materia & for­
                <lb/>
              ma: ergo debemus ſcire per materiam & formam. </s>
              <s>At verò cùm duplex cognitio ſit quid eſt, &
                <lb/>
              quale eſt; quæro quæ'nam erit cognitio per materiam, neque ſanè quale eſt, eſt enim maximè
                <lb/>
                <expan abbr="ſubſtãtia">ſubſtantia</expan>
              & quid igitur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Extatẽt">Extatent</expan>
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              Philoſophi,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              rationem .ſ. </s>
              <s>
                <expan abbr="cõpoſiti">compoſiti</expan>
              diſſolui in
                <expan abbr="rõnes">rationes</expan>
                <expan abbr="cõponẽ-">componen­
                  <lb/>
                </expan>
                <arrow.to.target n="marg743"/>
                <lb/>
                <expan abbr="tiũ">tium</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="">ratio</expan>
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              eſt oratio explicans quid eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="Etiã">Etiam</expan>
              multò planius elocutus eſt Ariſt. </s>
              <s>in calce 4. Meteor.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="">dum</expan>
              ſic
                <expan abbr="ĩquit">inquit</expan>
              . </s>
              <s>“Sic
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſcimus
                <expan abbr="vnumquodq.">vnumquodque</expan>
              cur, & quid eſt, ſi
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              , vel
                <expan abbr="rõnem">rationem</expan>
              habeamus: maximè
                <lb/>
              verò
                <expan abbr="">cum</expan>
              ambo [vtraſq. </s>
              <s>cauſſas] ortus & interitus, & vnde
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
                <expan abbr="mot9">motus</expan>
              .
                <expan abbr="Demũ">Demum</expan>
              definitio p
                <expan abbr="for-mã">for­
                  <lb/>
                mam</expan>
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              in phyſicis eſt vana & imperfecta.”
                <expan abbr="Nũc">Nunc</expan>
              ſi in definitione
                <expan abbr="quęrit̃">quęritur</expan>
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              ſola, & hęc
                <expan abbr="pẽdet">pendet</expan>
                <lb/>
              ex ſola forma. </s>
              <s>cur ergo vana definitio per
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              formam? </s>
              <s>Fortè dices
                <expan abbr="">eam</expan>
              eſſe
                <expan abbr="definitionẽ">definitionem</expan>
              logicam, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>