Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
71
71
72
72
73
73
74
74
75
75
76
76
77
77
78
78
79
79
80
80
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="60"/>
                <arrow.to.target n="marg549"/>
                <lb/>
              ita decreuit Auicenna. </s>
              <s>In hanc ſententiam Auerroës Auicennæ infenſiſsimus inuehitur pluribus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg550"/>
                <lb/>
              locis,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              & tribus potiſsimè nititur argumentis. </s>
              <s>Primum. </s>
              <s>Nulla, inquit, ſcientia probat eſſe ſuum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg551"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg552"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg553"/>
                <lb/>
              ſubiectum, ſed ipſum accipit, vt notiſsimum. </s>
              <s>Cùm ergo ſubſtantiæ quæ ſunt extra materiam, ſint
                <lb/>
              primæ philoſophiæ ſubiectum, nequit prima philoſophia illas eſſe demonſtrare. </s>
              <s>Deinde demon­
                <lb/>
              ſtratio rei cuiuſpiam ad eam ſcientiam pertinet, vnde promitur medium. </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="demõſtratio">demonſtratio</expan>
              , quòd
                <lb/>
              ſint ſubſtantiæ ſeparatæ, vtitur medio naturali, nempe motu. </s>
              <s>Ergo & ea demonſtratio naturalis
                <lb/>
              habebitur. </s>
              <s>Tertiò demonſtrat Ariſtoteles ſubſtantias ſeparatas eſſe 8. Phyſ. quinimo eaſdem argu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg554"/>
                <lb/>
              mentationes ad verbum reſumit 12. poſt natural. </s>
              <s>Illa igitur diſputatio naturalis erit, non autem
                <lb/>
              diuina. </s>
              <s>Nam quòd 8. Phyſ. ſit pars methodi naturalis, non eſt quòd ambigamus, cum 1. de ortu
                <lb/>
              citetur cum libris de motu. </s>
              <s>Quapropter Auerroës ſic omnem controuerſiam tollere putauit.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cùm enim de ſubſtantiis quæ ſunt extra materiam, quæſtio duplex excitari poſsit, an'ne ſint, &
                <lb/>
              quid ſint, priorem quæſtionem à naturali diſſoluendam eſſe cenſuit, poſteriorem verò à primo
                <lb/>
              philoſopho. </s>
              <s>Cæterùm, ſi eiuſdem mentis eſt noſſe, ſit'ne res & quid ſit. </s>
              <s>cùm philoſophus natu­
                <lb/>
              ralis norit eſſe tale genus ſubſtantiæ, profectò etiam noſcet quid ipſum ſit. </s>
              <s>Et contrà quia primus
                <lb/>
              philoſophus nouit quid ipſum ſit, illud item eſſe cognoſcet. </s>
              <s>Itaque inanis erit illa diſtinctio de
                <lb/>
              quæſtionibus, quæ pertinent ad ſubſtantias ab omni materiæ concretione ſecretas. </s>
              <s>Prętereà con­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg555"/>
                <lb/>
              tingeret, inquit Scotus,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              philoſophiam naturalem priorem eſſe diuina; quod quidem haberi de­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg556"/>
                <lb/>
              bet abſurdum. </s>
              <s>Sed hęc fortaſſe leuia. </s>
              <s>Nam quantum ſpectat ad primum, noſſe licet rem eſſe bi­
                <lb/>
              fariam, vel per ſe, hoc eſt, per ſua principia, vel per accidens, ideſt, per euenta quædam. </s>
              <s>Verùm
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              neceſſe eſt, vbi ſciamus rem eſſe per accidens, vt ibidem quoque ſciamus quid eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
                <lb/>
              euenire dicebat Ariſtoteles in ſubalternis quę ſolum norunt rem eſſe per ſenſilia quę ſuperiores,
                <lb/>
              per ſuas cauſſas cognoſcunt. </s>
              <s>Ex quo item efficitur, vt argumentum Scoti nullius ſit roboris; pro­
                <lb/>
              ptereà quòd vbi ſcientia quædam noſcat aliquid per accidens quod noſcitur ab alia per ſe; nihil
                <lb/>
              fortaſſe prohibet, quominus ordine doctrinæ antecedat; at ordine naturæ nequaquam; ſicuti ne­
                <lb/>
              que etiam ſubalterna præcedit ſubalternanti natura: ſed ſiquo modo pręcedit, id ſolum eſt ordi­
                <lb/>
              ne doctrinæ. </s>
              <s>quo pacto etiam naturalem diuinæ philoſophiæ præcedere non negamus. </s>
              <s>Illa ſine
                <lb/>
              dubio grauiora quæ teſtatur ipſemet Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Ipſe
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              nos admonet eſſe
                <expan abbr="conſiderationẽ">conſiderationem</expan>
              alte­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg557"/>
                <lb/>
              rius ſcientiæ, &
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              prioris
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              ſit naturalis noſſe quòd ſint entia nonnulla ingenita & omnino
                <lb/>
              immobilia. </s>
              <s>prætereà docet officium eſſe primi philoſophi diſſerere vtrum è ſubſtantiis ſolæ ſenſi­
                <lb/>
              les, an aliæ præter has exiſtant. </s>
              <s>Prætereà
                <expan abbr="quærendũ">quærendum</expan>
              , inquit, an præter
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ſit aliqua cauſſa per
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg558"/>
                <lb/>
              ſe, atque illa quidem ſeparabilis. </s>
              <s>Clarius item 6. Met.
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              docet ad primum philoſophum pertinere
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg559"/>
                <lb/>
              vtrunque problema, an ſint & quid ſint ſubſtantiæ ſuprà naturam. 7.
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              quoque libro idem aſſerit.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg560"/>
                <lb/>
              Necnon lib. 11.
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              eandem confirmat ſententiam. </s>
              <s>Sed quid apertius afferri poteſt quàm ea quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg561"/>
                <lb/>
              pronuntiat in eodem libro? </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              Non'ne etiam 12. Met.
                <emph type="sup"/>
              h
                <emph.end type="sup"/>
              has ſubſtantias eſſe demonſtrat? </s>
              <s>Demum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg562"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg563"/>
                <lb/>
              eodem libro perorans,
                <emph type="sup"/>
              i
                <emph.end type="sup"/>
              inquit ſe oſtendiſſe repetiri tale genus ſubſtantiarum. </s>
              <s>Quin & ipſe Auer­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg564"/>
                <lb/>
              roës. 1. Met. 2. Met. 4. Met. 7. & 12. Met.
                <emph type="sup"/>
              k
                <emph.end type="sup"/>
              quæſtionem de eo, quòd ſubſtantiæ ſeparatæ ſint, ad di­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg565"/>
                <lb/>
              uinum philoſophum pertinere teſtatur. </s>
              <s>Quare non ad phyſicum, vt ipſe in calce primi phyſici
                <lb/>
              profeſſus eſt. </s>
              <s>Non poſſunt ſanè qui cum aliqua diligentia legunt Ariſtotelem, id negare: ſed
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
                <lb/>
              eò confugiunt, quòd etſi eiuſmodi contemplatio diuina eſt; nihilominus non eſt ſimpliciter; ſed
                <lb/>
              concluſio duntaxat: nam concluditur medio naturali, ſcilicet motu. </s>
              <s>Indignaretur profectò hæc
                <lb/>
              audiens Auerroës qui theorema ad eam ſcientiam referri voluerit, vnde promitur medium. </s>
              <s>qua­
                <lb/>
              re apud ipſum, ſi medium eſt phyſicum, efficitur etiam phyſicam fore concluſionem. </s>
              <s>Sed enim
                <lb/>
              hoc miſſo manifeſtiſsimè perſpiciemus, notitiam motus diuino a habitu
                <expan abbr="">non</expan>
              abhorrere. </s>
              <s>In primis
                <lb/>
              enim 4. Met.
                <emph type="sup"/>
              l
                <emph.end type="sup"/>
              docet Ariſtoteles, primi philoſophi munus eſſe contemplari omnes ſpecies entis.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg566"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg567"/>
                <lb/>
              atqui motus eſt ſpecies entis. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              m
                <emph.end type="sup"/>
              & motum igitur primus philoſophus contemplabitur. </s>
              <s>Prætereà
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg568"/>
                <lb/>
              cùm prima philoſophia non habeat ſubalternam, ad hanc alia tranſitus fieri nequit. </s>
              <s>Ne igitur fiat
                <lb/>
              tranſitus, oportet in eadem ſcientia conſiderari definitum in qua partes definitionis habentur. </s>
              <s>At
                <lb/>
              verò partes definitionis ipſius motus ſunt de prima philoſophia. </s>
              <s>& motus igitur. </s>
              <s>Motus etenim
                <lb/>
              definitur. </s>
              <s>Actus eius quod eſt in potentia, quatenus in potentia. </s>
              <s>omnes autem norunt, actum &
                <lb/>
              poteſtatem ad diuinam methodum pertinere. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              n
                <emph.end type="sup"/>
              Inſuper potentia definitur per motum. </s>
              <s>Omitto
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg569"/>
                <lb/>
              etiam ſtudio breuitatis multa loca Alexandri & Auerrois
                <emph type="sup"/>
              o
                <emph.end type="sup"/>
              qui huic ſententiæ ſubſcripſerunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg570"/>
                <lb/>
              Accedit eodem, quòd termini communes qui ab Ariſtotele 5. primæ philoſophiæ deſcribuntur,
                <lb/>
              ex omnium philoſophorum ſententia ſunt eius methodi. </s>
              <s>ergo & cauſſæ. </s>
              <s>quare etiam cauſſa effi­
                <lb/>
              ciens. </s>
              <s>Atqui genus hoc cauſſæ per motum definitur. </s>
              <s>& eius igitur definitio
                <expan abbr="partesq́">partesque</expan>
              . </s>
              <s>definitionis.
                <lb/>
              </s>
              <s>quamobrem & motus per quem cauſſa efficiens definitur. </s>
              <s>Poſtremò ſubſtantiæ ſeparatæ aliquid
                <lb/>
              efficiunt in entibus & rebus naturalibus per motum. </s>
              <s>itaque etiam phyſice mouent. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              p
                <emph.end type="sup"/>
              Sed à pri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg571"/>
                <lb/>
              mo philoſopho cognoſcendæ ſunt, vt efficiunt: ergo & per motum cognoſcantur oportet. </s>
              <s>Motus
                <lb/>
              igitur ad primum philoſophum pertinebit. </s>
              <s>ergo & demonſtratio quæ vtitur motu, non erit ab
                <lb/>
              ipſo aliena. </s>
              <s>Sed hæc ſatis hactenus dubitata ſint. </s>
              <s>nunc docebo quid ſentiam. </s>
              <s>id verò
                <expan abbr="duorũ">duorum</expan>
                <expan abbr="capitũ">capitum</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>