Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
81
81
82
82
83
83
84
84
85
85
86
86
87
87
88
88
89
89
90
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="61"/>
                <arrow.to.target n="marg572"/>
                <lb/>
              explicatione continetur. </s>
              <s>Primo quidem. </s>
              <s>Philoſophum naturalem noſſe ſolum quòd ſubſtantiæ
                <lb/>
              materiæ immunes exiſtant. </s>
              <s>Altero verò Philoſophum diuinum noſſe quòd ſunt & quid ſint. </s>
              <s>Ve­
                <lb/>
              runtamen
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
              diſparem eſſe
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              qua illas eſſe vtrique
                <expan abbr="cognoſcũt">cognoſcunt</expan>
              . </s>
              <s>quandò naturalis illas
                <lb/>
              eſſe cognoſcit per accidens potius
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              per ſe,
                <expan abbr="nimirũ">nimirum</expan>
              ex ſolo motu. </s>
              <s>Cęterùm non id dico,
                <expan abbr="phyſicũ">phyſicum</expan>
                <lb/>
              in earum
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
              ex ſolo motu peruenire, tanquam medio, cùm & id etiam in diuina methodo
                <lb/>
              contingat: ſed quòd notio
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              habet de ſubſtantia illa philoſophus naturalis, ſemper includit mo­
                <lb/>
              tum, vel quòd efficiat
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              , mouet
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              phyſicè; vel quia notatur per
                <expan abbr="priuationẽ">priuationem</expan>
              motus. </s>
              <s>Nam quia
                <lb/>
              eſt nobis ignota, ſic deſcribatur oportet per ea quę ſunt nota nobis. </s>
              <s>ob
                <expan abbr="eãq́">eanque</expan>
              . </s>
              <s>cauſſam octauus phy­
                <lb/>
              ſicorum pars erit methodi naturalis, tametſi explicat
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              à materia
                <expan abbr="ſeparatã">ſeparatam</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="qm̃">quam</expan>
              verò tale
                <lb/>
              ſubſtantię genus non modò mouet
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              , ſed habet functiones proprias citrà
                <expan abbr="omnẽ">omnem</expan>
              materię co­
                <lb/>
              gnationem; neque ſunt
                <expan abbr="ſolũ">ſolum</expan>
              principia ſubſtantię mobilis,
                <expan abbr="verumetiã">verumetiam</expan>
              ſubſtantię ſimpliciter & ſunt
                <lb/>
              entia beatiſsima; neceſſe eſt
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              ſit alia ſcientia quę in
                <expan abbr="earũ">earum</expan>
              ſpeculatione verſetur quę
                <expan abbr="">non</expan>
              reſpiciat
                <lb/>
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              , licet auxilio motus eius
                <expan abbr="cognitionẽ">cognitionem</expan>
              adipiſcatur. </s>
              <s>Itaque vt hanc
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              pręſeferunt, ſpectat
                <lb/>
              ad
                <expan abbr="diuinũ">diuinum</expan>
                <expan abbr="philoſophũ">philoſophum</expan>
              noſſe, quòd eſt hoc ſubſtantiæ genus. </s>
              <s>Ita fit, vt eius
                <expan abbr="explicationẽ">explicationem</expan>
              abſoluere
                <lb/>
              nequeat philoſophus naturalis, quòd habeat
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              alias functiones quę lateant ipſum, quia non in­
                <lb/>
              cludant
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              . </s>
              <s>cùm verò primus philoſophus conſideret ens quod eſt, vel ſenſile, vel ſeparatum, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg573"/>
                <lb/>
              cauſſas eius, liceat illi eius
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              abſolutè tractare. </s>
              <s>& quà
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              eſt
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              ſenſilium, & qua eſt
                <lb/>
              res
                <expan abbr="quędã">quędam</expan>
              à materia ſecreta. </s>
              <s>
                <expan abbr="Quantũ">Quantum</expan>
              verò eſt de quęſtione quid eſt, aſſero
                <expan abbr="">eam</expan>
              nullo modo ad
                <expan abbr="phyſi-cũ">phyſi­
                  <lb/>
                cum</expan>
              pertinere. </s>
              <s>
                <expan abbr="">nam</expan>
              verſatur in eius cognitione per accidens, &
                <expan abbr="">eam</expan>
                <expan abbr="tantũ">tantum</expan>
              cognoſcit, quà reſpicit
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Sed primus philoſophus illius vniuerſas functiones intelligens attingit
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              . (ſiquidem in his
                <lb/>
              operari & eſſe
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              ſint, &
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              quoque eſſe & eſſentia.) & ita per ſeipſam cognoſcit & quid ſit, &
                <lb/>
              quòd ſit. </s>
              <s>quanquàm habitus huiuſce notitię nulla methodo explicatur;
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ſed eò nos deducit me­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg574"/>
                <lb/>
              thodus, vt
                <expan abbr="poſtquã">poſtquam</expan>
              notuerit, maximè intelligatur, & per ſeipſam. </s>
              <s>Ergo, inquies tu, cognoſcetur à
                <lb/>
              nobis eſſentia ſubſtantiæ ſeparatæ, quod
                <expan abbr="">tantum</expan>
              à probatioribus philoſophis
                <expan abbr="">non</expan>
              conceditur. </s>
              <s>Prętereà
                <lb/>
              ſi
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              eſt eſſe, & eſſentia in hoc genere ſubſtantiæ. </s>
              <s>Si igitur nouit phyſicus quae ſunt;
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              quoque
                <expan abbr="eſ-ſentiã">eſ­
                  <lb/>
                ſentiam</expan>
              noſcat oportet. </s>
              <s>Velim
                <expan abbr="equidẽ">equidem</expan>
              hęc dicta accipi in
                <expan abbr="bonã">bonam</expan>
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              . </s>
              <s>quae .ſ. </s>
              <s>illam attingimus, quia ſeſe
                <lb/>
              nobis maximè prodit: attamen quia mens
                <expan abbr="tantũ">tantum</expan>
              lumen ſuſtinere nequit; ideo negant philoſophi
                <lb/>
                <expan abbr="cõprehendi">comprehendi</expan>
              ſeparatorum eſſentias. </s>
              <s>Et planè
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              oculus noctuę
                <expan abbr="fontẽ">fontem</expan>
              lucis attingit,
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
                <expan abbr="">tantum</expan>
              ipſum ferre poteſt ob
                <expan abbr="nimiũ">nimium</expan>
                <expan abbr="ſplendorẽ">ſplendorem</expan>
              ; ſic menti noſtræ dicimus euenire. </s>
              <s>Iam verò quòd phy­
                <lb/>
              ſicus noſſe nequeat
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              ſubſtantię ſeparatę, id omne naſcitur ex notione quam habet de illa,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg575"/>
                <lb/>
              cognoſcit
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ipſam cum habitudine ad materiam, atqui illa habitudo facit, quominus
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              ſint eſſe
                <lb/>
              & eſſentia in ſubſtantia ſeparata. </s>
              <s>ſiue vt rectius dicam, quòd nos hęc, veluti diuerſa concipimus
                <lb/>
              quę
                <expan abbr="">tantum</expan>
              idem reipſa ſunt; & quod per ſeipſum
                <expan abbr="indiuiduũ">indiuiduum</expan>
              eſt, diuiduè
                <expan abbr="cõprehendatur">comprehendatur</expan>
              ; neque
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
                <lb/>
              ea ſit
                <expan abbr="cõplexa">complexa</expan>
              notitia, & in quam cadere valeat error: ſed per integumenta cognoſcitur, vt ſi
                <expan abbr="ſolẽ">ſolem</expan>
                <lb/>
              per nubem adſpexeris, totus
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              cernitur, ſed
                <expan abbr="">non</expan>
              dilucidè: ac veluti notitia ſimplici noſcuntur
                <lb/>
              homo & animal rationis compos, & ex toto, ſed homo
                <expan abbr="cõfusè">confusè</expan>
              , & imperfectè, animal vtens
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
                <lb/>
              diſtinctè & perfectè; ſic mentes diuinę totę, ſed confusè noſcuntur à phyſico, à primo verò philo­
                <lb/>
              ſopho diſtinctè. </s>
              <s>Itaque accurata explicatio
                <expan abbr="ſubſtãtię">ſubſtantię</expan>
              ſeparatę
                <expan abbr="">non</expan>
              eſt muneris naturalis, ſed diuini:
                <lb/>
              & id ſibi voluit Ariſtoteles, vbi
                <expan abbr="conſiderationẽ">conſiderationem</expan>
                <expan abbr="illã">illam</expan>
              philoſopho naturali denegauit. </s>
              <s>Ex his
                <expan abbr="cõuerto">conuerto</expan>
                <lb/>
              me ad rationes in fronte capitis allatas. </s>
              <s>Et
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
                <expan abbr="eiuſdẽ">eiuſdem</expan>
                <expan abbr="mẽtis">mentis</expan>
              dicimus eſſe noſſe ſit'ne res, & quid
                <lb/>
              eſt, vbi ipſam per ſe cognoſcamus; ſecus ſi noſcatur per accidens;
                <expan abbr="quanquã">quanquam</expan>
              eiuſmodi verborum
                <lb/>
              verus eſt ſenſus, ſicuti quòd eſt,
                <expan abbr="">cum</expan>
              ſit quęſtio ſimplex, ſyllogiſmo non oſtenditur; ſic neque ipſum
                <lb/>
              quid eſt: ideò nihil ad nos: ſed detur hoc. </s>
              <s>Ergo quia primus philoſophus nouit ſubſtantias ſepa­
                <lb/>
              ratas per ſe, ſimul explicat vtranque quęſtionem. </s>
              <s>non ſic philoſophus naturalis. </s>
              <s>cùm ens ex acci­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg576"/>
                <lb/>
              dente cognoſcat. </s>
              <s>Diluuntur item rationes Auerrois. </s>
              <s>Nanque vbi probat primum
                <expan abbr="philoſophũ">philoſophum</expan>
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              probare quòd ſint ſubſtantiæ ſeparatæ, quia ſuum
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              eſſe probaret. </s>
              <s>Falsò dicimus ſumi ſub­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg577"/>
                <lb/>
              ſtantias ſeparatas eſſe ſubiectum primę philoſophiæ. </s>
              <s>
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              ſit ens, quod complectitur
                <expan abbr="decẽ">decem</expan>
              prę­
                <lb/>
              dicamenta, eius
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              principia ſunt ſubſtantiæ ſeparatæ, quæ per nota nobis perſpicuæ fiunt. </s>
              <s>Et ſi­
                <lb/>
              quis eas ſubiecti
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              eſſe defendere velit, ſi ſectator fuerit Auerrois, eum monebo non eſſe ab­
                <lb/>
              ſurdum apud
                <expan abbr="illũ">illum</expan>
              in eadem
                <expan abbr="ſciẽtia">ſcientia</expan>
              poſſe probari; ſunt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              pars ſubiecti totius. </s>
              <s>Et quamuis ex motu
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg578"/>
                <lb/>
              ratio procedat, dicam ego
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              , quia notus nobis ab omni methodo vſurpari, tametſi nihil abſur­
                <lb/>
              di
                <expan abbr="cõſequetur">conſequetur</expan>
              , ſi etiam accipiamus ipſum eſſe
                <expan abbr="mediũ">medium</expan>
              , quod pertineat ad philoſophiam diuinam.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg579"/>
                <lb/>
              Quod obiicitur eius ſcientiæ
                <expan abbr="demõſtrationẽ">demonſtrationem</expan>
              eſſe, vnde ſumitur
                <expan abbr="mediũ">medium</expan>
              dabo ſi
                <expan abbr="mediũ">medium</expan>
              fuerit prius.
                <lb/>
              </s>
              <s>ſi poſterius ſit facilè negabo, vt patet, ſi ſubalternans accipiat quòd eſt à ſubalterna. </s>
              <s>Ad
                <expan abbr="vltimũ">vltimum</expan>
              ne­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg580"/>
                <lb/>
              gamus
                <expan abbr="cognitionẽ">cognitionem</expan>
              ſubſtantiæ ſeparatæ abſolui 8. Phyſ. cùm ibi ſolùm explicetur quoad reſpicit
                <lb/>
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              : ipſa verò alias habeat functiones à motu diſiunctas quæ ſunt officij ſuperioris. </s>
              <s>Video te his
                <lb/>
                <expan abbr="">non</expan>
              acquieſcere, ſed nouis telis adhuc
                <expan abbr="cõtrà">contrà</expan>
              nos inſurgere, quippe quae motus
                <expan abbr="">non</expan>
              poſsit eſſe
                <expan abbr="mediũ">medium</expan>
              de
                <lb/>
              prima philoſophia. </s>
              <s>
                <expan abbr="">Nam</expan>
              motus quo
                <expan abbr="ſubſtãtiæ">ſubſtantiæ</expan>
              ſeparatæ
                <expan abbr="demõſtrant">demonſtrant</expan>
              æternus eſt. </s>
              <s>atqui
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
                <expan abbr="ęternũ">ęternum</expan>
                <lb/>
              eſſe eſt theorema
                <expan abbr="phyſicũ">phyſicum</expan>
              , nec vllo
                <expan abbr="">modo</expan>
              primi philoſophi: proinde Ariſt. </s>
              <s>vtit hoc medio,
                <expan abbr="tanquã">tanquam</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>