Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
81
81
82
82
83
83
84
84
85
85
86
86
87
87
88
88
89
89
90
90
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="68"/>
              accipiemus, quòd hæc ſcientia fiat ex his cauſsis, ex aliis alia, vt quamuis phyſica demonſtret per
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg618"/>
                <lb/>
              omnia genera cauſſarum, non tamen per illa omnia vnum quodque demonſtrare cogatur. </s>
              <s>Nunc
                <lb/>
              ad illa veniamus quorum cauſſa hæc præfati ſumus, ac doceamus quibus cauſsis, & quatenus
                <lb/>
              phyſicus vtatur. </s>
              <s>Profectò ſi phyſicus ſpectat ſubſtantias quà mobiles ſunt, mathematicus autem
                <lb/>
              res immobiles,
                <expan abbr="conſimiliq́">conſimilique</expan>
              . </s>
              <s>modo primus philoſophus: phyſicus ſanè cauſſas illas accipere debe­
                <lb/>
              bit à quibus pendet motus, eas negligent primus philoſophus & mathematicus,
                <expan abbr="illasq́">illasque</expan>
              . </s>
              <s>ſolas reci­
                <lb/>
              pient, quæ ſine motu ſuos præſtabunt affectus. </s>
              <s>hoc quidem prima fronte ſic decernendum vide­
                <lb/>
              bitur: attamen non ſine diligenti inquiſitione approbandum; ſiquidem oporteat de cauſſarum
                <lb/>
              ſpeculatione diſtinguere. </s>
              <s>Nanque pluribus modis cauſſæ
                <expan abbr="principiaq́">principiaque</expan>
              . </s>
              <s>tractari poſſunt, vel vt res
                <lb/>
              quædam & entia abſoluta veluti Deus, quà Deus eſt; vel etiam vt cauſſæ,
                <expan abbr="eademq́ue">eademque</expan>
              tractantur,
                <lb/>
              quòd illarum natura & eſſentia cum diligentia veſtigetur, ſiue quod ad cognitionem
                <expan abbr="incomplexã">incomplexam</expan>
                <lb/>
              pertinet, ſiue quod ad complexam, aut in demonſtrationibus ſolùm aſſumuntur. </s>
              <s>Rurſus ſpecu­
                <lb/>
              latio principiorum aut eſt habitus, aut methodi. </s>
              <s>Permagni verò intereſt ſit'ne ſpeculatio metho­
                <lb/>
              di an habitus. </s>
              <s>Nam methodi eſſe dicitur, quia doceri poſsit; habitus autem, quia cognitio
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
                <lb/>
              pendeat ex alicuius ſcientiæ fundamentis, attamen explicari aut non neceſſe ſit, aut nequeat. </s>
              <s>Et
                <lb/>
              planè principiorum cognitio, quà ſunt entia & incomplexa & ab ea conſideratione abſtrahuntur
                <lb/>
              quæ principij, hoc eſt, relatiui cuiuſdam rationem præ ſe fert nullius eſſe methodi iure optimo iu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg619"/>
                <lb/>
              dicabitur, quemadmodum de mente actu cenſetur ab Auerroë. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quandò explicatio methodica
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg620"/>
                <lb/>
              procedendo à nobis notis ea ſolum indicat, eſſentiam per ſe menti conſiderandam relinquit, hæc
                <lb/>
              autem habitu ſapientiæ pollens illa contemplatur. </s>
              <s>Itaque cùm methodum in præſentia conſecte­
                <lb/>
              mur, de illis diſſeramus, quà methodo ſubiiciuntur. </s>
              <s>Ea primum quà principia, ideſt, cum relatio­
                <lb/>
              ne & habitudine concipiuntur: deinde vt complexa tractantur, hoc eſt, vt doceatur, hæc eſſe prin­
                <lb/>
              cipia, neque id quiſquam negare audebit, opinor, qui primum phyſicum ſedulò obſeruabit, vbi
                <lb/>
              contraria prima & ſubiectum eſſe principia concluditur. </s>
              <s>
                <expan abbr="">non</expan>
              eſſe, inquàm, hæc principia quę ſunt
                <lb/>
              forma, priuatio, & ſubiectum; ſed formam, priuationem & materiam eſſe principia. </s>
              <s>verùm quòd
                <lb/>
              ſint, præterquàm quòd demonſtrationi non eſt obnoxium, ſicuti docuimus antè, methodi mune­
                <lb/>
              ra tranſilit,
                <expan abbr="mentiq́">mentique</expan>
              . </s>
              <s>ſoli committitur. </s>
              <s>Illud video non ſatis ab Ariſtotelis interpretibus animad­
                <lb/>
              uerſum, ne dixerim, confuſum; quod eſt, cauſſam tractare & illam vſurpare in
                <expan abbr="demõſtrationibus">demonſtrationibus</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Etenim vt facile me oſtenſurum confido phyſicum omni cauſſarum genere demonſtrando vti,
                <lb/>
              sic omne cauſſarum genus cum diligentia ab ipſo tractari confurabo. </s>
              <s>Quòd enim per omne cauſ­
                <lb/>
              ſæ genus demonſtret, præter Ariſtotelis teſtimonia,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              ratio confirmat quæ eſt huiuſmodi. </s>
              <s>Ad na­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg621"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg622"/>
                <lb/>
              turalem philoſophiam pertinet illas cauſſas in demonſtrationibus aſſumere ex quibus pendent
                <lb/>
              ſubſtantiæ naturales, quà naturales ſunt. </s>
              <s>Sed ſubſtantiæ naturales, quatenus huiuſmodi, pendent
                <lb/>
              ex omni genere cauſſarum. </s>
              <s>Et omne igitur cauſſarum genus, ad naturalem philoſophiam perti­
                <lb/>
              nebit. </s>
              <s>Iam enim conſtitit ſcientiam,
                <expan abbr="quanquã">quanquam</expan>
              in proprio quodam genere verſari, & omneis cauſ­
                <lb/>
              ſas in demonſtratione eſſe vſurpandas ex quibus res ipſa conſtat, quatenus in ea ſcientia tractari
                <lb/>
              poteſt. </s>
              <s>At verò in rebus naturalibus quà ſunt naturales, eſt forma, vt quod quid erat eſſe homi­
                <lb/>
              nis; materia menſtrua, mouens pater, finis cuius gratia vel qui cum forma conuenit, vel eius ope­
                <lb/>
              ratio perfecta. </s>
              <s>Et profectò cum rerum naturalium ingenio congruit omnis cauſſarum generis
                <lb/>
              aſſumptio. </s>
              <s>quippe quòd ſint ſuoptè nixu mobiles. </s>
              <s>Atqui in motu ſubiectum requiritur quod eſt
                <lb/>
              materia; deſideratur efficiens, vnde principium motus exiſtat. </s>
              <s>exoptatur finis quo efficientis ope­
                <lb/>
              ra terminantur, flagitatur forma per quam ſit id quod natura per motum conſequi voluit; neque
                <lb/>
              enim mouet, in immenſum, ſed aliquid permanens mouendo cupit adipiſci,
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="cõparato">comparato</expan>
              quie­
                <lb/>
              ſcere, id autem eſt forma. </s>
              <s>Cęterùm hoc facilè dabitur: illud non approbabitur à pleriſque philo­
                <lb/>
              ſophum naturalem demonſtrando accipere primam formam & primum finem, & ad id confir­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg623"/>
                <lb/>
              mandum multa loca & rationes adducentur. </s>
              <s>Quoniam ea quæ conſiderat phyſicus, reſpiciunt
                <lb/>
              motum. </s>
              <s>At primus finis & prima forma ſine motu conſiſtunt & concipiuntur. </s>
              <s>Igitur à phyſico
                <lb/>
              non aſſumuntur. </s>
              <s>Prætereà cùm res naturales ſine motu, ſeu materia non definiantur, illæ cauſſæ
                <lb/>
              ſunt à phyſico aſſumendæ quæ cum motu operantur. </s>
              <s>Cùm ergo primus finis & prima forma ſe­
                <lb/>
              parentur à motu; dicemus item haſce cauſſas cum ſcientia naturali non congruere. </s>
              <s>Tum etiam
                <lb/>
              ipſemet Ariſtoteles affirmat phyſicum ſpectare quæcunque mouendo mouentur,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              quæcunque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg624"/>
                <lb/>
              verò manent immobilia non eſſe phyſicæ conſiderationis,
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>aſſerit. </s>
              <s>De principio
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
                <lb/>
              formam
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              vtrum vnum, an plura exquiſitè decernere alterius eſſe officij, non naturalis. </s>
              <s>Et multo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg625"/>
                <lb/>
              clarius adhuc 1.
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              de ortu. </s>
              <s>aſſeuerat, de immobili principio diſtinguere prioris eſſe philoſophi.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg626"/>
                <lb/>
              Quamobrem naturalis à cęteris philoſophijs ſeparatur, quòd motum & materiam perpetuò ſu­
                <lb/>
              mit. </s>
              <s>Sed prima forma
                <expan abbr="primusq́">primusque</expan>
              . </s>
              <s>finis motum non reſpiciunt. </s>
              <s>Non ergo vſurpantur à phyſico.
                <lb/>
              </s>
              <s>Sed enim, ſi philoſophus naturalis aſſumere debet omneis cauſſas corporis naturalis, quatenus
                <lb/>
              eſt huiuſmodi, in eius verò cauſsis prima forma
                <expan abbr="primusq́">primusque</expan>
              . </s>
              <s>finis numerantur. (eſt enim primus fi­
                <lb/>
              nis primum quid eſt)
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              Ergo & prima forma
                <expan abbr="primusq́">primusque</expan>
              . </s>
              <s>finis aſſumentur à philoſopho naturali.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg627"/>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>