Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
91
91
92
92
93
93
94
94
95
95
96
96
97
97
98
98
99
99
100
100
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="75"/>
                <arrow.to.target n="marg679"/>
                <lb/>
              generaret in mathematicum. </s>
              <s>& illud ab Ariſtotele pręceptum ſit dialecticum efficere quod vult
                <lb/>
              ex principiis
                <expan abbr="cõmunibus">communibus</expan>
              & per accidens. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Quin eius methodi & artis ſunt principia propria quę
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg680"/>
                <lb/>
              non ſunt alterius. </s>
              <s>vt finis eius facultatis & loca quibus vtitur diſſerendo. </s>
              <s>Proinde ſi methodi li­
                <lb/>
              mites ſpectetur, omnes habent quod ſuum eſt cuiuſque proprium,
                <expan abbr="cõmunitas">communitas</expan>
              in dialectico ſophi­
                <lb/>
              ſta, & rhetore comperitur, quoad omnia, ſed tamen certo quodammodò ſibi vendicant. </s>
              <s>Reſtat
                <lb/>
              igitur vt primus philoſophus ſit vniuerſalis, quia ſimpliciter id ſpectet quod aliæ ſcientię
                <expan abbr="">cum</expan>
              ali­
                <lb/>
              qua conditione conſiderant, vt ens, cùm phyſica tractet idem ens, ſed quatenus eſt naturale, aut
                <lb/>
              vltimò, quia rerum genera
                <expan abbr="notionesq́">notionesque</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="cõmunes">communes</expan>
              inquirat. </s>
              <s>& hiſce modis primus philoſophus eſt
                <lb/>
              artifex vniuerſalis. </s>
              <s>Sed quia nil vetat, quominus
                <expan abbr="eiuſdẽ">eiuſdem</expan>
              ambitus ſit philoſophus naturalis: non
                <lb/>
              tollit etiam id, quin propter ambitum ſuum poſsit tractare materiam primam; pręſertim cum ali­
                <lb/>
              quę res naturales ex materia prima conſtent, & forma. </s>
              <s>Verùm quidem eſſet id quod aſſumpſit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg681"/>
                <lb/>
              Auicenna, ſi ita ſe haberet phyſicus ad
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              philoſophum vt ſpecies ad genus, ſed non eſt ita.
                <lb/>
              </s>
              <s>Incidit quinta
                <expan abbr="">ratio</expan>
              in errorem
                <expan abbr="cõem">conem</expan>
              , quòd id quod in aliqua ſcientia tractatur, præſertim ſi fuerit
                <lb/>
              ſimplex, obnoxium ſit
                <expan abbr="demõſtrationi">demonſtrationi</expan>
              , cùm ad
                <expan abbr="ſummũ">ſummum</expan>
              ſit obnoxium illi progreſſui, cum quo ſola
                <lb/>
              neceſsitas iuncta eſt, quę plus patet,
                <expan abbr="">quae</expan>
              ſyllogiſmus. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Nam frequentius ex reſolutione
                <expan abbr="noteſcũt">noteſcunt</expan>
              ,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg682"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg683"/>
                <lb/>
              aut admonitione perſuadentur. </s>
              <s>Prima verò
                <expan abbr="philoſophiã">philoſophiam</expan>
              maximè cognoſcere dicimus, quia no­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg684"/>
                <lb/>
              biliore modo cognoſcat,
                <expan abbr="">non</expan>
              quia
                <expan abbr="rẽ">rem</expan>
              accuratius inquirat: hoc
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              modo
                <expan abbr="">non</expan>
              negamus ab ipſa
                <expan abbr="ma-teriã">ma­
                  <lb/>
                teriam</expan>
              cognoſci magis
                <expan abbr="">quae</expan>
              à phyſica, ſed per interna in quibus exquiſita
                <expan abbr="ſciẽtia">ſcientia</expan>
                <expan abbr="cõſiſtit">conſiſtit</expan>
              , multò magis
                <lb/>
                <expan abbr="ipsã">ipsam</expan>
              à phyſico
                <expan abbr="">quae</expan>
              à primo philoſopho noſci putamus & multò plura de illa in methodo naturali
                <lb/>
              tractata fuiſſe dicimus,
                <expan abbr="">quae</expan>
              in prima philoſophia. </s>
              <s>Niſi fortè, quia primo philoſopho ſupponitur
                <lb/>
              cognitio naturalis; ipſum aliquid vlterius
                <expan abbr="">quae</expan>
              naturalem cognoſcere fateamur. </s>
              <s>attamen neque id
                <lb/>
              prehibebit, quo minus ſi
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
              munera ſeparentur plus
                <expan abbr="magisq́">magisque</expan>
              . </s>
              <s>noſcat de materia naturalis
                <expan abbr="">quae</expan>
                <lb/>
              primus philoſophus. </s>
              <s>Nam totum id quod ſupponit primo philoſopho, proprium eſt naturalis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg666"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg667"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg668"/>
              b 1. Phyſ.
                <lb/>
              T. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg669"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg670"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg671"/>
              Ad I.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg672"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg673"/>
              Ad II.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg674"/>
              Ad III.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg675"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg676"/>
              Ad IIII.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg677"/>
              a 1. Rhet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg678"/>
              b 1. Phyſ.
                <lb/>
              T. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg679"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg680"/>
              a 1. Elen.
                <lb/>
              c. 8.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg681"/>
              Ad V.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg682"/>
              b 1. Prior.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg683"/>
              Ad VI.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg684"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Vtrùm formę naturales, ſi non re, at cogitatione ſeparentur à materia, nec'ne. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XVII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>ACCEPIMVS antè ea quæ mouendo mouentur, eſſe phyſicę contemplationis. </s>
              <s>hæc verò
                <lb/>
              ſic in materia ſunt, vt quemadmodum vulgò dici ſolet, conſtituant
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              , & ipſi referant
                <lb/>
                <expan abbr="acceptũ">acceptum</expan>
              quòd ſint. </s>
              <s>Itaque tale formarum genus à materia nunquam diuellitur, atque illa
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
                <lb/>
              ſenſili. </s>
              <s>Videbatur
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              monere nos Ariſtoteles, nec mentem quidem habere vim eas à materia ſe­
                <lb/>
              parandi. </s>
              <s>Verumenimuerò Philoponus, vt perpetuus hoſtis Ariſtotelis, etiam rationibus & repu­
                <lb/>
              gnantiis oppugnare conatur hoc decretum. </s>
              <s>Nequid igitur prętermittamus,
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
              in nobis eſt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg685"/>
                <lb/>
              quod valeat ad
                <expan abbr="purgãdum">purgandum</expan>
              Ariſtotelem; libet item in hoc primo aditu methodi naturalis, huiuſ­
                <lb/>
              modi placitum
                <expan abbr="perpẽdere">perpendere</expan>
              diligenter. </s>
              <s>Hęc opponit Philoponus quibus conuellat
                <expan abbr="ſententiã">ſententiam</expan>
              Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg686"/>
                <lb/>
              Primùm quidem quia
                <expan abbr="mẽs">mens</expan>
              aliam materię notionem habet, aliam formę:
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              aliud eſſe
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg687"/>
                <lb/>
              nouit à forma. </s>
              <s>Quinetiam diſtinguitur ab Ariſt. </s>
              <s>ſubſtantia in tria
                <expan abbr="mẽbra">membra</expan>
              quę nonmodò viribus
                <lb/>
              ſed natura & eſſentia ſeparari poſſunt, materiam nimirùm, formam, &
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              . </s>
              <s>Quòd ſi tria
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg688"/>
                <lb/>
              ſecum
                <expan abbr="differẽtia">differentia</expan>
              ſunt: profectò forma citra
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              concipi valebit. </s>
              <s>Adde etiam quòd ea nomi­
                <lb/>
              num poteſtas eſt, vt primum ſignificent formam, mox compoſitum; poſtremò
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              . </s>
              <s>in primo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg689"/>
                <lb/>
              igitur temporis puncto, quo mens audit & concipit ex nomine formam, non
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              , aut
                <expan abbr="ma-teriã">ma­
                  <lb/>
                teriam</expan>
              , haud negari
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              , quin ſola forma
                <expan abbr="cõprehendatur">comprehendatur</expan>
              à mente, & igitur vt à materia ſeiuncta.
                <lb/>
              </s>
              <s>Rurſus reſtatur Ariſt. </s>
              <s>è formis naturalib.
                <expan abbr="quaſdã">quaſdam</expan>
              ſeparari poſſe. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Sed quid eas cogitatione ſola
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg690"/>
                <lb/>
              ſeparari profitebimur, cùm etiam reipſa ſeparari queant? </s>
              <s>Nanque materia
                <expan abbr="manẽs">manens</expan>
              eadem, modò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg691"/>
                <lb/>
              has, modò illas formas accipit. </s>
              <s>Rurſus facit Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="oĩum">omnium</expan>
              formarum
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              materiam, ſiue inter­
                <lb/>
              uallum expers
                <expan abbr="oĩum">omnium</expan>
                <expan abbr="qualitatũ">qualitatum</expan>
              , ſiue ad
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              , ſiue ad accidentia referantur. </s>
              <s>Verùm quid nos
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg692"/>
                <lb/>
              certius optamus quàm quòd prius à poſteriore nonmodò cogitatione, ſed
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              re ſeparari
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Cùm igitur forma prior ſit quàm materia, ab ipſa quoque ſeparabitur. </s>
              <s>Quapropter docet Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg693"/>
                <lb/>
              rationem
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              qua formę naturales ſine materia concipiuntur;
                <expan abbr="eaſq́">eaſque</expan>
              . </s>
              <s>verè formas eſſe aſſeuerat quę
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg694"/>
                <lb/>
              à materia ſenſili ſeuocantur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              At verò ſic diſtinguitur ſcientia naturalis à cęteris, quòd ſeſe appli­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg695"/>
                <lb/>
              cat ad motum, & principia conſiderat eius ſubſtantiæ in qua motus initia continentur, & quod­
                <lb/>
              cunque ipſa concipit, reſpicit materiam, ſeu poſitiuè, quia ſcilicet ortum ex materia ducat, ſeu
                <lb/>
              priuatiuè, quia per priuationem motus à nobis concipiatur, vel quòd habeant omnino
                <expan abbr="quandã">quandam</expan>
                <lb/>
              aff
                <gap/>
              natem cum motu, vt ſi
                <expan abbr="efficiãt">efficiant</expan>
              motum. </s>
              <s>Itaque definitiones naturales ſine motu & materia
                <lb/>
              non aſsignantur; ac ſiquando materiam non comprehendant ſiue obſcurè, ſeu perſpicuè; vanæ
                <lb/>
              perhibentur & imperfectæ. </s>
              <s>Sed ſit hoc huius methodi officium, quia determinetur eo, quòd id
                <lb/>
              quod ab ipſa
                <expan abbr="cõſiderat̃">conſideratur</expan>
              , ſemper aſpiciat
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              : de mentis vi diſſeramus:
                <expan abbr="nonnunquã">nonnunquam</expan>
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              mens id
                <lb/>
              ſegregat à materia, quod
                <expan abbr="">tantum</expan>
              natura poſuit in materia, quemadmodum apparet in mathematicis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Nam magnitudo eſt in materia, ſine ipſa tamen cogitatur. </s>
              <s>Iam illud nobis placere audiſti
                <expan abbr="mentẽ">mentem</expan>
                <lb/>
              non immutare rerum eſſentias: pendet enim à rebus obiectis, & prout ipſę ſunt, ita
                <expan abbr="concipiãtur">concipiantur</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>