Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
91
91
92
92
93
93
94
94
95
95
96
96
97
97
98
98
99
99
100
100
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="78"/>
              quanquàm reipſa forma ſemper exiſtit in materia ſingulari: ſed hoc mentis officium eſt, ipſam
                <arrow.to.target n="marg707"/>
                <lb/>
              à ſingulari abſtrahere, hoc eſt, ſine ſingulari materia conſiderare. </s>
              <s>proptereà talis forma in mente
                <lb/>
              ponitur ab Ariſtotele. </s>
              <s>Dico verò ſic conſiderari formam naturalem;
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              moneo, talem conſide­
                <lb/>
              rationem adhuc eſſe naturalem, quòd includat materiam ſenſilem, non ignarus etiam ſine mate­
                <lb/>
              ria ſenſili ſpectari poſſe formas naturales aliis duobus modis, qui non ſunt naturales, altero
                <expan abbr="qui-dẽ">qui­
                  <lb/>
                dem</expan>
              vniuerſali quo forma naturalis generatim conſideratur, & vt
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              ſubſtantiæ ſenſilis vni­
                <lb/>
              uersè non huius aut illius, in quo item ſenſilis materia, ſed vniuersè continetur, non vniuersè tan­
                <lb/>
              quam genus; ſed vt commune per indifferentiam, & ſub hac notione materiæ ſenſilis, non huius
                <lb/>
              aut illius, vt oſsis & carnis etiam vniuersè ſumptorum: & aſſero conſiderationem
                <expan abbr="hãc">hanc</expan>
              eſſe primi
                <lb/>
              philoſophi. </s>
              <s>altero verò modo conſideratur forma naturalis ſine materia ſenſili, quia ſit
                <expan abbr="quoddã">quoddam</expan>
                <lb/>
              genus formæ, quod interuallum comitatur & materiam poteſtate quantam, quæ cùm ſit prior
                <lb/>
              motu, ab omni motu ſeparari poteſt, & hanc ad mathematicum pertinere profiteor. </s>
              <s>Itaque mo­
                <lb/>
              dus abſtrahendi de quo ſuprà diſputatum eſt, proprius eſt omnis ſcientiæ: quia ſic oportet pro­
                <lb/>
              gredi, ſi ſcientia paranda ſit, abſtractiones iſtæ, de quibus nuper expoſitum eſt, ſunt primi philo­
                <lb/>
              ſophi & mathematici, quæ tibi diligenter obſeruandæ ſunt. </s>
              <s>Sed dicet quiſpiam, ſatis dictum eſſe
                <lb/>
              de ſeparatione formæ, verùm quid dicendum eſt de ſeparatione materiæ? </s>
              <s>Dicimus ad hoc mate­
                <lb/>
              riam ita ſeparari à forma, non quia in eius eſſentia forma non concipiatur, ſed cùm materia ſit vel
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg708"/>
                <lb/>
              ſingularis, vel infinita. </s>
              <s>ſingularem à forma ſeparari, quoniam prior eſt origine forma ſingulari,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg709"/>
                <lb/>
              & ab illa ſeparari & re & ratione, quia forma illa ſingularis eſt, quod verò eſt ſingulare non po­
                <lb/>
              teſt eſſe alicuius eſſentia. </s>
              <s>
                <expan abbr="nanq.">nanque</expan>
              eſſentia per definitionem euoluitur, hæc verò non eſt ſingularis.
                <lb/>
              </s>
              <s>remaneret autem ſi non proxima (hæc enim cum forma corrumpitur) at alterius formæ ſubie­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg710"/>
                <lb/>
              ctum. </s>
              <s>ſimpliciter autem materia non ſeparatur à forma, quòd ſimpliciter forma prior eſt quàm
                <lb/>
              materia, & actus ſimpliciter prior eſt quàm poteſtas, & forma & actus in materiæ
                <expan abbr="poteſtatisq́ue">poteſtatisque</expan>
                <lb/>
              definitione ſumuntur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg707"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg708"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg709"/>
              1. Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg710"/>
              9. Met.</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Quid ſit materia ſenſilis, & quemadmodum in naturali methodo accipienda. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XVIII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>ACCEPIMVS antè ſic ſe habere formam naturalem, vt nulla ratione neque reipſa,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
                <lb/>
              vi mentis ſine materia ſenſili concipi queat. </s>
              <s>Attamen, vt opinor, à noſtra methodo non
                <lb/>
              abhorrebit, ſi hoc loco ſermonem noſtrum conuertamus ad explicandum vnde noſcatur, quid
                <lb/>
              ipſa ſit, & doceamus etiam qua ratione tractetur: confert enim ad cognoſcendam rationem &
                <lb/>
              viam qua res naturales ſunt definitione euoluendæ. </s>
              <s>Primùm igitur eam nemo ignorat eſſe mate­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg711"/>
                <lb/>
              riam ſenſilem quæ iam à qualitatibus cum actuoſis, tum patibilibus occupatur, & motui
                <expan abbr="tranſ-mutationiq́">tranſ­
                  <lb/>
                mutationique</expan>
              . </s>
              <s>ſubiicitur. </s>
              <s>nam ſine his nulla vera mutatio videtur effici poſſe. </s>
              <s>ideò materia ſenſi­
                <lb/>
              lis ab eiuſmodi qualitatib. & affectionib. non ſegregatur: reipſa quidem perſpicuum eſt, cogita­
                <lb/>
              tione verò dubium, ſiquidem materia principium eiuſmodi affectionum optimo iure ponatur:
                <lb/>
              quia verò natura prius à poſteriore ſeuocari queat, non erit culpæ alicuius affinis qui materiam
                <lb/>
              ſenſilem per qualitates ſenſiles, non ſanè definiri, tanquam hæc eius principia ſint, ſed vt per effe­
                <lb/>
              cta deſcribi putabit. </s>
              <s>Præſertim quòd ſi definiretur per accidentia, non poſſemus euitare quin ac­
                <lb/>
              cidens in ſubſtantiæ definitione ſumi poſſet; id verò oppugnat vniuerſa præcepta analytica. </s>
              <s>Ete­
                <lb/>
              nim
                <expan abbr="p̨p̨">propter</expan>
              illum canonem. </s>
              <s>Quando alterum de altero prædicatur, vt de ſubiecto; quæcunque de
                <lb/>
              illo prædicantur, etiam de ſubiecto prædicentur oportebit. </s>
              <s>At verò materia ſenſilis eſt pars ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ naturalis; ergo in eius definitione ſumenda eſt: pone tu nunc accidens principium mate­
                <lb/>
              riæ ſenſilis. </s>
              <s>Et principium igitur ſubſtantiæ naturalis. </s>
              <s>cùm cæteroqui de ſubiecto debeat demon­
                <lb/>
              ſtrari per ſubiecti principia, & per ſubiectum
                <expan abbr="eiusq́">eiusque</expan>
              . </s>
              <s>principia definiatur. </s>
              <s>Neque hic tu elaberis
                <lb/>
              inquiens, eam regulam complecti principia eſſentiæ: materiam verò negans eſſe principium eſ­
                <lb/>
              ſentiæ, ſed exiſtentiæ
                <expan abbr="tantũ">tantum</expan>
              quæ poſterior eſt eſſentia: proinde nil vetare, quominus accidens in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg712"/>
                <lb/>
              explicatione ſenſilis materiæ ponatur:
                <expan abbr="">quin</expan>
              nihilominus efficeretur, vt ſubſtantia fieret ex non
                <lb/>
              ſubſtantia: fieret
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              indiuiduum ex materia ſenſili quæ componeretur ex accidentibus. </s>
              <s>Sed enim
                <lb/>
              ſi poſteriora ſunt accidentia, ſeparari queunt à materia, vt ſine ipſis exiſtat. </s>
              <s>Vel igitur erit mate­
                <lb/>
              ria ſenſilis ſine poſtib. & ſic indiuiduum ſubſtantiæ nudum quod nos non approbamus, vel
                <lb/>
                <expan abbr="">non</expan>
              erit amplius ſenſilis; verùm degenerabit in aliud materiæ genus. </s>
              <s>Idcirco ſic de ſenſili materia
                <lb/>
              ſtatuendum puto. </s>
              <s>Aut
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſpectatur, quatenus habet vnde pellat ſenſus. </s>
              <s>aut vt res huic facultati
                <lb/>
              ſubiecta, vel ſub ratione principij. </s>
              <s>habet autem, vnde moueat ſenſus, initium duplex; alterum re­
                <lb/>
              motum, atque alterum proximum: ac remotum quidem eſt ipſa forma & actus; ex hoc enim ac­
                <lb/>
              cidentia pendent, quibus ineſt proxima facultas excitandi ſenſum. </s>
              <s>Quatenus igitur materia ſen­
                <lb/>
              ſilis, non dubium eſt, quin accidens in eius definitione comprehendatur, non ſecus àc albedo in
                <lb/>
              definitione hominis albi. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Vt enim teſtatur Ariſtoteles partes cuiuſque coniuncti in eius defini­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg713"/>
                <lb/>
              tione ponendæ ſunt. </s>
              <s>Ex hoc effectum eſſe putant
                <expan abbr="quidã">quidam</expan>
              , vt tale materiæ genus motu deſignetur; </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>