1lutio indicis cauſa eſt alia longè quàm in priore, nam mola longior
fit craſsior, & durior adeoque robuſta, & rotæ leues, ac tempus dum
laxata fuerit munus ſuum iuſto in tempore obeant: quare neceſſe
eſt, ut ab initio uehementius agat, & celerius rotam cum axe qui tra
hitur à mola. Ergo excogitarunt aliud genus retinaculi forma co
chleæ quod ab initio moratur uehementer axem ne circumagatur, et
quanto magis mola explicatur eo minus retinet impetum illius, adeo
ut uehementer retineat uehementem concitationem mediocriter
moderatam, ſegniter lentam, nullo modo iuſtam: ita fit, ut ſemper
fermè æqualiter moueatur. Difficile eſt tamen ad unguem ſeruare
moderationem, & æqualitatem, & magis etiam in his horologijs,
quæ uno circuitu molæ tempus longius exigunt: at difficilius etiam
efficere molam, quæ longo tempore duret, cum intenta ualde cele
rius moueat rotas, & ob id breui abſoluat circuitum, mollior au
tem citò remittatur. Et ob id longior & non adeò
dura melior eſt. Ratio autem cochleæ ita ſe habet.
181[Figure 181]
Circa axem molæ d deducitur cochlea a b c, quæ
dum laxatur mola cochlea mouetur ex b in c, atque
ita pariter laxatur uis cochleæ retinentis axem.
fit craſsior, & durior adeoque robuſta, & rotæ leues, ac tempus dum
laxata fuerit munus ſuum iuſto in tempore obeant: quare neceſſe
eſt, ut ab initio uehementius agat, & celerius rotam cum axe qui tra
hitur à mola. Ergo excogitarunt aliud genus retinaculi forma co
chleæ quod ab initio moratur uehementer axem ne circumagatur, et
quanto magis mola explicatur eo minus retinet impetum illius, adeo
ut uehementer retineat uehementem concitationem mediocriter
moderatam, ſegniter lentam, nullo modo iuſtam: ita fit, ut ſemper
fermè æqualiter moueatur. Difficile eſt tamen ad unguem ſeruare
moderationem, & æqualitatem, & magis etiam in his horologijs,
quæ uno circuitu molæ tempus longius exigunt: at difficilius etiam
efficere molam, quæ longo tempore duret, cum intenta ualde cele
rius moueat rotas, & ob id breui abſoluat circuitum, mollior au
tem citò remittatur. Et ob id longior & non adeò
dura melior eſt. Ratio autem cochleæ ita ſe habet.
181[Figure 181]Circa axem molæ d deducitur cochlea a b c, quæ
dum laxatur mola cochlea mouetur ex b in c, atque
ita pariter laxatur uis cochleæ retinentis axem.
Propoſitio centeſima quinquageſima octaua.
Rationem indicis mobilis cum rota horarum numerus per ictus
indicatur explicare.
indicatur explicare.
Co_{m}.
Hoc fieri poteſt in ſingulo genere horologij trium deſcriptorum.
Propterea ſufficiat de uno oſtendiſſe. Sed & in ſingulo genere ſunt
multi modi, unius tamen reddidiſſe rationem ſufficiat. Hoc aut qua
tuor habet difficultates: prima ut horarum ictus conueniant cum
indice: ſecunda ut conuerſo indice conuertatur, & rota ictuum: ter
tia ut ictuum numerus cum numero indicis conueniat. Vnde mul
ta ſunt horologia, in quibus ictus unus ſolum auditur ſingulis ho
ris, atque hic modus facilis eſt: quarta cur in horum pleriſ que ſi non
pulſata ſtatim hora transferatur index, non ceſſat pulſatio: imò nec
retineri poteſt, donec pondus illud deſcenderit. Ergo primi & ter
tij ratio hæc habeatur, cum rota quę indicis rotam circumagit, per
uenerit ad horæ finem, denticulo ſoluit aliam, eleuans obicem, illa
mouetur à pondere proprio alio, ſcilicet ab illo quod tempus agit:
aut ſi ſit horologium molæ à mola alia propria, quæ malleos cir
cumacta perpetuò mouet, atque motura eſſet ſemper, donec pondus
ad terram deſcenderet: uerum dum mouetur deſcendit ferrum pro
quouis ictu quod in rotæ limbum incidit, & donec inciderit in eam
partem quæ lenis eſt dilabitur, nec retinetur, & ita eleuatur rurſus,
Propterea ſufficiat de uno oſtendiſſe. Sed & in ſingulo genere ſunt
multi modi, unius tamen reddidiſſe rationem ſufficiat. Hoc aut qua
tuor habet difficultates: prima ut horarum ictus conueniant cum
indice: ſecunda ut conuerſo indice conuertatur, & rota ictuum: ter
tia ut ictuum numerus cum numero indicis conueniat. Vnde mul
ta ſunt horologia, in quibus ictus unus ſolum auditur ſingulis ho
ris, atque hic modus facilis eſt: quarta cur in horum pleriſ que ſi non
pulſata ſtatim hora transferatur index, non ceſſat pulſatio: imò nec
retineri poteſt, donec pondus illud deſcenderit. Ergo primi & ter
tij ratio hæc habeatur, cum rota quę indicis rotam circumagit, per
uenerit ad horæ finem, denticulo ſoluit aliam, eleuans obicem, illa
mouetur à pondere proprio alio, ſcilicet ab illo quod tempus agit:
aut ſi ſit horologium molæ à mola alia propria, quæ malleos cir
cumacta perpetuò mouet, atque motura eſſet ſemper, donec pondus
ad terram deſcenderet: uerum dum mouetur deſcendit ferrum pro
quouis ictu quod in rotæ limbum incidit, & donec inciderit in eam
partem quæ lenis eſt dilabitur, nec retinetur, & ita eleuatur rurſus,