Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.000747">
                <pb pagenum="375" xlink:href="016/01/024.jpg"/>
              In temperata igitur regione vbi venti orien­
                <lb/>
              tales ſpirant, vita ſalubris ac diuturna. </s>
              <s id="s.000748">Sed
                <lb/>
              de his aliàs. </s>
              <s id="s.000749">Nunc ſolum ſcire ſufficiat, quòd
                <lb/>
              duæ tantùm ſint qualitates, calor cœli, &
                <lb/>
              humidum elementorum: ſiccum autem &
                <lb/>
              frigus horum ſunt priuationes. </s>
              <s id="s.000750">Sed & de his
                <lb/>
              poſteriùs agemus. </s>
              <s id="s.000751">Vt verò ad inſtitutum re­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg61"/>
                <lb/>
              uertar, elementum non voco rem calidiſſi­
                <lb/>
              mam, vel frigidiſſimam, quandoquidem
                <lb/>
              vix eam liceat reperire: ſed illud elemen­
                <lb/>
              tum nunc dico, quod nec pabulo indiget,
                <lb/>
              nec ſpontè corrumpitur, nec vagatur, ſed
                <lb/>
              certam tenet ſedem, maximam habens mo­
                <lb/>
              lem, eamque ſecundum naturam, ac ad gene­
                <lb/>
              rationem paratum eſt. </s>
              <s id="s.000752">Cumque nullum ho­
                <lb/>
              rum igni conueniat, hunc, elementum haud
                <lb/>
              quaquam appellabimus. </s>
              <s id="s.000753">Mouetur autem hic,
                <lb/>
              impotens, viuere abſque alimento, aëremque
                <lb/>
              proximum adurit: hicque ardens flamma
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg62"/>
                <lb/>
              vocatur. </s>
              <s id="s.000754">Eſt enim flamma nihil aliud, quam
                <lb/>
              aër accenſus. </s>
              <s id="s.000755">Hæc autem perpetuò moue­
                <lb/>
              tur, nec vnquam quieſcit. </s>
              <s id="s.000756">Ignis enim ſub­
                <lb/>
              ſtantia cum tenuiſſima ſit, & quod ſubie­
                <lb/>
              ctum eſt illi ſemper vrat, perpetuò etiam
                <lb/>
              mouetur. </s>
              <s id="s.000757">Ob ſubtilitatem igitur per angu­
                <lb/>
              ſtiſſima foramina ingreditur, ob motum ve­
                <lb/>
              rò diuidit ac ſcindit, diſciſſa calore immen­
                <lb/>
              ſo vrit, ac in propriam conuertit ſubſtan­
                <lb/>
              tiam. </s>
              <s id="s.000758">Ergo flamma non eadem vnquam
                <lb/>
              manet, ſed perpetua generatione altera al­
                <lb/>
              teri ſuccedit, & ob id moueri eam ſemper
                <lb/>
              videri neceſſarium eſt. </s>
              <s id="s.000759">Nam quæ genita
                <lb/>
              iam eſt, aëris proximam partem inuadit,
                <lb/>
              humidumque eius depaſcitur, & moriendo
                <lb/>
              aliam nouam excitat flammam. </s>
              <s id="s.000760">Cum igitur
                <lb/>
              humidum quod prius erat in flammam ver­
                <lb/>
              titur, aucta ex hac mutatione in immenſum
                <lb/>
              quantitate, nec poſſit quod illi ſubiectum
                <lb/>
              eſt pabulum ob duritiem pellere, neceſſa­
                <lb/>
              riò in ſuperiorem partem vehementer aſ­
                <lb/>
              cendit, & eam quæ iam ſuprà ipſam erat
                <lb/>
              accenſa impellit: vnde ſit vt ſurſum ple­
                <lb/>
              rumque magno impetu flamma feratur ac
                <lb/>
              feriat. </s>
              <s id="s.000761">Si tamen tigna vrantur ſupernè, flam­
                <lb/>
              mam eadem ratione deorſum ferri neceſſe
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg63"/>
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.000762">Non igitur flamma ſemper ſurſum fer­
                <lb/>
              tur, ſed ob id plerunque, quòd pabulum in
                <lb/>
              imo poſitum eſt. </s>
              <s id="s.000763">Cùm tamen in imum fer­
                <lb/>
              tur, adeò vrit, vt ſi humidum eſt quod vri­
                <lb/>
              tur, repentè colliquatum ſuffocet ignem: ob
                <lb/>
              idque cerei conuerſa flamma inferius ſpontè
                <lb/>
              extinguuntur. </s>
              <s id="s.000764">Ligna autem non ſic, quòd
                <lb/>
              humidum colliquari non queat. </s>
              <s id="s.000765">Extinguun­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg64"/>
                <lb/>
              tur etiam ob aliam rationem, quòd
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt di­
                <lb/>
              xi) ſemper ſuperior pars flammæ ab inferio­
                <lb/>
              re, quæ nutrimento proximior eſt, propelli­
                <lb/>
              tur: vnde ſuprema flammæ pars continuò
                <lb/>
              tranſitu extincta in fumum vertitur. </s>
              <s id="s.000766">Eſt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg65"/>
                <lb/>
              enim fumus medium inter flammam & aë­
                <lb/>
              rem, atque ideò duplex. </s>
              <s id="s.000767">Quidam qui flam­
                <lb/>
              mæ ſuccedit, & hic tenuis ac neceſſarius.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000768">Omnis enim flamma in fumum vertitur: ſed
                <lb/>
              hic cum tenuiſſimus ſit, in aërem celeriter
                <lb/>
              tranſit, atque ob id nec ſuffocat, nec oculos
                <lb/>
              vrit, ſed ſolum calefacit ac ſiccat. </s>
              <s id="s.000769">Alter eſt
                <lb/>
              fumus qui flammæ præit generationem, at­
                <lb/>
              que humidior eſt, ac oculos vrit & ſuffocat,
                <lb/>
              quòd in aërem non facilè conuertatur. </s>
              <s id="s.000770">Idem
                <lb/>
              plærunque ex carbonibus prauis ac humi­
                <lb/>
              dioribus lignis excitari ſolet. </s>
              <s id="s.000771">Primus igitur
                <lb/>
              cùm flamma deſcendit in cereis conuerſis,
                <lb/>
              dum aſcendere nititur, flammæ ipſi occurrit,
                <lb/>
              eamque celerrimè ſuffocat. </s>
              <s id="s.000772">Declarauimus
                <lb/>
              enim quòd huius quantitas gignatur im­
                <lb/>
              menſa, cùm ſingulis momentis flamma quæ
                <lb/>
              maximè à nutrimento remota eſt, & in am­
                <lb/>
              bitu aëri vicina, in fumum tranſeat, cuius
                <lb/>
              copia nihil mirum eſt ignem illi occurren­
                <lb/>
              tem celerrimè ſuffocari. </s>
              <s id="s.000773">Huius igitur motus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg66"/>
                <lb/>
              tam rapidi cauſa, flamma cuncta corrumpit,
                <lb/>
              non ſolius immenſæ caliditatis ratione. </s>
              <s id="s.000774">Sed
                <lb/>
              tamen motus hic in flamma interior, quia
                <lb/>
              ſenſim fit, nos latet. </s>
              <s id="s.000775">Nec flamma tota illicò
                <lb/>
              perit, ſed quæ ſolùm eſt in ambitu: nam quæ
                <lb/>
              in medio eſt, tandiu manet, donec ad extre­
                <lb/>
              mum in contactu aëris perueniat, aliter in
                <lb/>
              flammæ medio non eſſet. </s>
              <s id="s.000776">Sed fumus retrò
                <lb/>
              quandoque agitur, vel ob impetum, vel re­
                <lb/>
              pulſus, vel prohibitus. </s>
              <s id="s.000777">Impetus fit vel ob
                <lb/>
              multitudinem, vel ob celeritatem motus. </s>
              <s id="s.000778">Li­
                <lb/>
              gna igitur viridia & multitudo flammæ, re­
                <lb/>
              plent cubicula fumo. </s>
              <s id="s.000779">Venti quoque repel­
                <lb/>
              lunt fumum, & anguſtia camini prohibet
                <lb/>
              exitum, vel ſi anguſtior ſit in vno, vt non re­
                <lb/>
              cipiat. </s>
              <s id="s.000780">Maxima autem cauſa eſt à ventis. </s>
              <s id="s.000781">Nam
                <lb/>
              fumus altius ſemper aſcendit, tum ob impe­
                <lb/>
              tum à flamma conceptum, tum ob leuita­
                <lb/>
              tem. </s>
              <s id="s.000782">Vbi ventis occurrat, maximè vbi copia
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.024.1.jpg" xlink:href="016/01/024/1.jpg" number="21"/>
                <lb/>
              viridium lignorum adſit, retrogreditur: &
                <lb/>
              qui ex quatuor partibus foramina habet, ab
                <lb/>
              omni vento impeditur: nam vndique patet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000783">Auxilium à nobis ratione excogitatum. </s>
              <s id="s.000784">In
                <lb/>
              quatuor partibus, oriente, occidente, meri­
                <lb/>
              die, ſeptentrione binos colloca canales ficti­
                <lb/>
              les ex aduerſo poſitos, ita vt alter ſurſum fe­
                <lb/>
              ratur, reliquus deorſum: nam impoſſibile eſt
                <lb/>
              octo ventos, quatuor inferius
                <expan abbr="tẽdentes">tendentes</expan>
              , qua­
                <lb/>
              tuor autem ſuperiùs, à quatuor cœli princi­
                <lb/>
              palibus regionibus ſpirare. </s>
              <s id="s.000785">Quod ni fiat, fu­
                <lb/>
              mus minimè poteſt retrò pelli: atque id
                <lb/>
              etiam experimento ad amuſſim comproba
                <lb/>
              tum eſt. </s>
              <s id="s.000786">Adiuuat autem non parum latitudo
                <lb/>
              faucium in imo. </s>
              <s id="s.000787">Plerunque etiam tutiores
                <lb/>
              canales decliues tantum. </s>
              <s id="s.000788">Sed tutior omnibus
                <lb/>
              eſt qui vagina circumcingitur, quæ inferiùs
                <lb/>
              non cohæret tecto. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000789">
                <margin.target id="marg58"/>
              Demonſtra­
                <lb/>
              tio oſtendens
                <lb/>
              quòd omnia
                <lb/>
              elementa
                <lb/>
              ſunt frigi­
                <lb/>
              diſſima.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000790">
                <margin.target id="marg59"/>
              Sidera om­
                <lb/>
              nia calida.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000791">eſſe.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000792">
                <margin.target id="marg60"/>
              Aër vitæ ſa­
                <lb/>
              lubrior.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000793">
                <margin.target id="marg61"/>
              Ignem hunc
                <lb/>
              non eſſe ele­
                <lb/>
              mentum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000794">
                <margin.target id="marg62"/>
              Flamma
                <lb/>
              quid ſit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000795">Cur flamma
                <lb/>
              nunquam
                <lb/>
              quieſcat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000796">Ignis quo­
                <lb/>
              modo vrat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000797">Flamma non
                <lb/>
              eadem ma­
                <lb/>
              net.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000798">Cur flamma
                <lb/>
              plerunque
                <lb/>
              aſcendat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000799">
                <margin.target id="marg63"/>
              Cur cerei
                <lb/>
              conuerſi ex­
                <lb/>
              tinguæntur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000800">
                <margin.target id="marg64"/>
              Fumus quo­
                <lb/>
              modo gene­
                <lb/>
              retur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000801">
                <margin.target id="marg65"/>
              Fumus du­
                <lb/>
              plex.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000802">
                <margin.target id="marg66"/>
              Cauſæ cur
                <lb/>
              cubicula fu­
                <lb/>
              mo replean­
                <lb/>
              tur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000803">Caminus fu­
                <lb/>
              mum non re­
                <lb/>
              mittens.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000804">Cùm igitur ad hoc vt ignis vrat tria ſint
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg67"/>
                <lb/>
              neceſſaria, pabulum, motus, & quod pene­
                <lb/>
              tret, cùm in flamma motus maior ſit ac ma­
                <lb/>
              nifeſtior, atque ideò etiam introitus qui ad
                <lb/>
              motum conſequitur maior, minimè obſcu­
                <lb/>
              rum eſt cur flamma reliquo igne ſit viua­
                <lb/>
              tior: ideoque cerei dum flamma viget tan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg68"/>
                <lb/>
              diu ardent donec ſuppetit alimentum: cùm
                <lb/>
              flamma deſinit, ſpontè vel momento peni­
                <lb/>
              tus extinguuntur. </s>
              <s id="s.000805">Quia tamen flamma </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>