1quæcunque fertur, vt etiam ignis ad pabu
lum: vnde ſi fricetur, vehementiùs trahit ob
calorem. Indicio eſt quòd omnis gemma la
neo panno affricta & feſtucas, arborum ſicca
folia ad ſe rapit: quæ vbi adhæſerint, mouen
tur: quoniam pingue quod in lana latet gem
mæ annectitur, & affricando concaleſcit:
ſuccino verò diſſoluitur. Propterea gemmæ,
lineorum affrictu non trahunt, ſuccinum tra
hit. Neque enim lapidis Magnetis, & ſuccini
eadem trahendi ratio: nam ſuccinum omne
leue trahit, Magnes ferrum ſolùm Succinum
interpoſito corpore non mouet paleam, Ma
gnes ferrum. Succinum non trahitur viciſ
ſim à palea, Magnes trahitur à ferro etiam
Palea à ſuccino in nullam partem dirigitur,
ferrum modò ad Boream, modò ad Auſtrum
contactu Magnetis tendit, Denique ſuccini
attractio calido & frictione iuuatur multum,
Magnetis eo ſolùm quòd purior pars lapidis
redditur. Quid tandem? ſuccini attractio haud du
biè eſt ſimilis illi, quæ à cucurbitula ab igne
& cæteris calidis, ob pingue illud calidum in
natum, quòd etiam adhærens parietibus ( vt
dixi ) conclaui etiam in tertium diem bene
olere facit. Eſt enim in omni bitumine hu
midum pingue calidum, ob quod etiam faci
lè ardet. Sed in trahendo inter bitumina
ſuccinum, inter ſuccini genera cinereum,
quòd circa oſtium Viſtulæ ad Pucecam in
littore maris effoditur: hoc enim, vt Agricola
refert, dum ferro attereretur, folia ex humo
ad duos pedes in ſublime ad ſe trahit. Hoc
igitur vnguentis aptiſſimum. Candidum verò
è mari Germanico eruitur, è quo etiam lu
ſoriæ teſſerulæ fieri ſolent. Eſt & melleum,
& vinoſum, & aureum, quòd in fonte ſolet
inueniri Sueuiæ, iuxta cœnobium cui nomen
eſt Degeræ lacus. In ſuccino relucent omnia
genera paruarum rerum, muſcæ, formicæ,
piſciculi, folia, ramenta: nam comprehenſa
humido ſuccini tenaci, euadere nequeunt,
inde affluente humore copioſo concreſcunt,
ſiccanturque, & ob id putreſcere nequeunt,
relucentque æterno ſepulchro, ac nobiliore
quàm Artemiſia Mauſoleo conſtruxerit. Pa
rum redolet ſuccinum ſpontè, ſed tamen cùm
vritur, myrrhæ odorem ſuauem mitit. Adul
teratur ſuccinum melleum oui candido, &
croco, & dragaganti lachryma. Vnde qui ſo
lertius agunt, formicas, culices, muſcas, &
ſcobem ferri, tum ramenta, paleaſque hinc
illincque miſcent, tum ſuccini veri partem
tenuiſſimam in puluerem redactam addunt,
vt bene oleat, & feſtuca, trahat. Sunt etiam
qui affirment non ſolùm candidum ouis
quod veriſſimum eſt, ſed etiam luteum co
ctum auræ expoſitum ſuper lapidem, adeò
dureſcere, vt ipſum in lapidis etiam ſpeciem
tranſeat. Dureſcit enim atque concreſcit
quod pingue eſt, niſi putreſcat. Non putreſ
cit quod expers eſt humidi aquei. Expers eſt
autem aquei humidi oui vitellum, cùm torretur.
lum: vnde ſi fricetur, vehementiùs trahit ob
calorem. Indicio eſt quòd omnis gemma la
neo panno affricta & feſtucas, arborum ſicca
folia ad ſe rapit: quæ vbi adhæſerint, mouen
tur: quoniam pingue quod in lana latet gem
mæ annectitur, & affricando concaleſcit:
ſuccino verò diſſoluitur. Propterea gemmæ,
lineorum affrictu non trahunt, ſuccinum tra
hit. Neque enim lapidis Magnetis, & ſuccini
eadem trahendi ratio: nam ſuccinum omne
leue trahit, Magnes ferrum ſolùm Succinum
interpoſito corpore non mouet paleam, Ma
gnes ferrum. Succinum non trahitur viciſ
ſim à palea, Magnes trahitur à ferro etiam
Palea à ſuccino in nullam partem dirigitur,
ferrum modò ad Boream, modò ad Auſtrum
contactu Magnetis tendit, Denique ſuccini
attractio calido & frictione iuuatur multum,
Magnetis eo ſolùm quòd purior pars lapidis
redditur. Quid tandem? ſuccini attractio haud du
biè eſt ſimilis illi, quæ à cucurbitula ab igne
& cæteris calidis, ob pingue illud calidum in
natum, quòd etiam adhærens parietibus ( vt
dixi ) conclaui etiam in tertium diem bene
olere facit. Eſt enim in omni bitumine hu
midum pingue calidum, ob quod etiam faci
lè ardet. Sed in trahendo inter bitumina
ſuccinum, inter ſuccini genera cinereum,
quòd circa oſtium Viſtulæ ad Pucecam in
littore maris effoditur: hoc enim, vt Agricola
refert, dum ferro attereretur, folia ex humo
ad duos pedes in ſublime ad ſe trahit. Hoc
igitur vnguentis aptiſſimum. Candidum verò
è mari Germanico eruitur, è quo etiam lu
ſoriæ teſſerulæ fieri ſolent. Eſt & melleum,
& vinoſum, & aureum, quòd in fonte ſolet
inueniri Sueuiæ, iuxta cœnobium cui nomen
eſt Degeræ lacus. In ſuccino relucent omnia
genera paruarum rerum, muſcæ, formicæ,
piſciculi, folia, ramenta: nam comprehenſa
humido ſuccini tenaci, euadere nequeunt,
inde affluente humore copioſo concreſcunt,
ſiccanturque, & ob id putreſcere nequeunt,
relucentque æterno ſepulchro, ac nobiliore
quàm Artemiſia Mauſoleo conſtruxerit. Pa
rum redolet ſuccinum ſpontè, ſed tamen cùm
vritur, myrrhæ odorem ſuauem mitit. Adul
teratur ſuccinum melleum oui candido, &
croco, & dragaganti lachryma. Vnde qui ſo
lertius agunt, formicas, culices, muſcas, &
ſcobem ferri, tum ramenta, paleaſque hinc
illincque miſcent, tum ſuccini veri partem
tenuiſſimam in puluerem redactam addunt,
vt bene oleat, & feſtuca, trahat. Sunt etiam
qui affirment non ſolùm candidum ouis
quod veriſſimum eſt, ſed etiam luteum co
ctum auræ expoſitum ſuper lapidem, adeò
dureſcere, vt ipſum in lapidis etiam ſpeciem
tranſeat. Dureſcit enim atque concreſcit
quod pingue eſt, niſi putreſcat. Non putreſ
cit quod expers eſt humidi aquei. Expers eſt
autem aquei humidi oui vitellum, cùm torretur.
Succinum.
Hippocra
tes & Acron
medici A
thenas à pe
ſte liberarunt.
tes & Acron
medici A
thenas à pe
ſte liberarunt.
Cur ſucci
num paleas
trahat.
num paleas
trahat.
Succini ad
ulteratio.
ulteratio.
Oui vitel
lum quomo
do in lapi
dem tranſeat.
lum quomo
do in lapi
dem tranſeat.
Ambra.
Succino fragrantior eſt Ambra, vt cùm
precioſiſſimis conferatur mercibus. Naſcitur
iuxta Sichrim Arabiæ felicis oppidulum.
Mira illius vis ad cerebrum: multa graue
olet propter odoris magnitudinem: tenues
habet craſſis partes immiſtas. Creditum eſt
eſſe ſemen piſcis horrendi monſtroſique ex
cetaceo genere, cuius caput lapidis referat
duritiem Hic in Africæ Oceano oritur, eiufſ
que nomen ambar: vnde thymiamati nomen
inditum. Sunt illius tria genera odore, colore
atque pondere ſibi inuicem reſpondentia. Al
bum leuiſſimum, odoratum, optimumque:
nigrum grauiſſimum, odore carens, atque
ignauum: cinereum omnibus his mediocre.
Sultanus olim Ægypti tyrannus ſolebat ce
reis immiſcere ambram, voluptati, atque
valetudini ſimul conſulens Nos quibus ca
rior eſt ambra, nec opes regiæ, laſeris ſuc
cum, aut thus poſſemus immiſcere: nam vt
illa regibus, ita hæc priuatis magnifica at
que decora, ac delitiis apta. Petroleum autem
oleum eſt, quòd ex bitumine caloris vi ſpon
tè fluit, tenuiſſimum & calidum, grauiter
olens: vocat vulgus oleum de Saxo: dolori
bus frigidis etiam diuturnis præſens auxi
lium. Minus malè olet, mihi bene ore vide
tur, quod propriè Aſphaltum dicitur, pici ſi
mile, ſed durius, ſplendidius, & minus malè
olens, etiam quibus malè olet. Effoditur è
Paleſtinæ lacu. Tanta verò vis luto huic, vt
circumcirca per 15000. paſſuum, neque ar
bores vireſcant, neque floreant, nec fructum
edant, ira cœli quaſi in terras illas ſæuiente.
Carbones conſtant terra pingui, leui, atra:
per totam Miſenam effodiuntur in monte
iuxta Zuiccam vrbem ad Muldam ſitam. Fa
bris in vſu ſunt. Virtus minor quàm Aſ
phalto, ſed tamen generis eiuſdem. Vt verò
ſuccinum ac bitumen plerunque benè olet,
ita ſemper ſulphur malè. Communia ſunt
vtrique, ardere facilè: ſed ſulphur vt faci
liùs, ita Aſphaltum diutius. Verùm caue, ne
pro Aſphalto bitumine, litera mutata Aſpa
lathum legas, arborem odoratam, quam no
ſtri (vt reor) Santhalum vocant. Vſus ſulphu
ris egregius eſt, ac multiplex: nam ex eo pri
mùm pyrius puluis fit, nec abſque eo: mate
ria eſt enim omni igni apta, vt ſuperiùs de
monſtrauimus. Reſiſtit etiam aquis, vt illis
immerſum multis maneat ſeculis: ab hoſte
quod pleriſque nunc contingit, tutius aqua,
quam ab amico igne. Idem cælatas figuras
gemmis liquefactum, ſi quid aliud, ad amuſ
ſim reddit. Et illitum ac ſuffitum, ſerpentes,
formicas, ac culices necat, prohibet, fugat.
Illitum & potum, ſcabies, lepras, & Galli
cum morbum tollit. Sed vehementiore vi
oleum eius. Quomodo fiat, inferius docebi
mus. Refert Reinerius Solenander, purum
auri admotum leniter, carbonum inſtar ar
dentium crepitare. Cum enim propè ignis
natura accedat, aëre præſertim motum cien
te, vapores remittit. Vnde non ſemper, ſed
cùm frangitur, id contingit.
precioſiſſimis conferatur mercibus. Naſcitur
iuxta Sichrim Arabiæ felicis oppidulum.
Mira illius vis ad cerebrum: multa graue
olet propter odoris magnitudinem: tenues
habet craſſis partes immiſtas. Creditum eſt
eſſe ſemen piſcis horrendi monſtroſique ex
cetaceo genere, cuius caput lapidis referat
duritiem Hic in Africæ Oceano oritur, eiufſ
que nomen ambar: vnde thymiamati nomen
inditum. Sunt illius tria genera odore, colore
atque pondere ſibi inuicem reſpondentia. Al
bum leuiſſimum, odoratum, optimumque:
nigrum grauiſſimum, odore carens, atque
ignauum: cinereum omnibus his mediocre.
Sultanus olim Ægypti tyrannus ſolebat ce
reis immiſcere ambram, voluptati, atque
valetudini ſimul conſulens Nos quibus ca
rior eſt ambra, nec opes regiæ, laſeris ſuc
cum, aut thus poſſemus immiſcere: nam vt
illa regibus, ita hæc priuatis magnifica at
que decora, ac delitiis apta. Petroleum autem
oleum eſt, quòd ex bitumine caloris vi ſpon
tè fluit, tenuiſſimum & calidum, grauiter
olens: vocat vulgus oleum de Saxo: dolori
bus frigidis etiam diuturnis præſens auxi
lium. Minus malè olet, mihi bene ore vide
tur, quod propriè Aſphaltum dicitur, pici ſi
mile, ſed durius, ſplendidius, & minus malè
olens, etiam quibus malè olet. Effoditur è
Paleſtinæ lacu. Tanta verò vis luto huic, vt
circumcirca per 15000. paſſuum, neque ar
bores vireſcant, neque floreant, nec fructum
edant, ira cœli quaſi in terras illas ſæuiente.
Carbones conſtant terra pingui, leui, atra:
per totam Miſenam effodiuntur in monte
iuxta Zuiccam vrbem ad Muldam ſitam. Fa
bris in vſu ſunt. Virtus minor quàm Aſ
phalto, ſed tamen generis eiuſdem. Vt verò
ſuccinum ac bitumen plerunque benè olet,
ita ſemper ſulphur malè. Communia ſunt
vtrique, ardere facilè: ſed ſulphur vt faci
liùs, ita Aſphaltum diutius. Verùm caue, ne
pro Aſphalto bitumine, litera mutata Aſpa
lathum legas, arborem odoratam, quam no
ſtri (vt reor) Santhalum vocant. Vſus ſulphu
ris egregius eſt, ac multiplex: nam ex eo pri
mùm pyrius puluis fit, nec abſque eo: mate
ria eſt enim omni igni apta, vt ſuperiùs de
monſtrauimus. Reſiſtit etiam aquis, vt illis
immerſum multis maneat ſeculis: ab hoſte
quod pleriſque nunc contingit, tutius aqua,
quam ab amico igne. Idem cælatas figuras
gemmis liquefactum, ſi quid aliud, ad amuſ
ſim reddit. Et illitum ac ſuffitum, ſerpentes,
formicas, ac culices necat, prohibet, fugat.
Illitum & potum, ſcabies, lepras, & Galli
cum morbum tollit. Sed vehementiore vi
oleum eius. Quomodo fiat, inferius docebi
mus. Refert Reinerius Solenander, purum
auri admotum leniter, carbonum inſtar ar
dentium crepitare. Cum enim propè ignis
natura accedat, aëre præſertim motum cien
te, vapores remittit. Vnde non ſemper, ſed
cùm frangitur, id contingit.
Ambræ ele
ctio.
ctio.
Candelæ be
ne olentes.
ne olentes.
Petroleum.
Aſphaltum.
Carbones.
Sulphur, &
illius vſus.
illius vſus.
Santhalum
eſt Aſphala
tum.
eſt Aſphala
tum.
Sal terræ magis ſulphure eſt particeps:
vnde ſuccus cum terra dici poteſt. Oleum in
ſe continet, ſi bitumini immiſceatur. Vnde
Arrianus refert, apud Ichthyophagos, in In
dica, ex ſale oleum illos excipere: Indicio quo
que eſt, quòd oliuæ littore maxis gaudeant:
nam ſalſum ſolùm etiam, non leuiter pingue
eſt. Sed (vt dixi ) oleum omnia ſic continent,
quòd vi ignis detrahi poteſt. At multum non
poteſt continere, niſi bitumen admiſtum ha
beat. Eſt genus ſalis foſſile, vt quòd Sal pe
træ dicimus, & Ammoniacum. Hoc omnium
vnde ſuccus cum terra dici poteſt. Oleum in
ſe continet, ſi bitumini immiſceatur. Vnde
Arrianus refert, apud Ichthyophagos, in In
dica, ex ſale oleum illos excipere: Indicio quo
que eſt, quòd oliuæ littore maxis gaudeant:
nam ſalſum ſolùm etiam, non leuiter pingue
eſt. Sed (vt dixi ) oleum omnia ſic continent,
quòd vi ignis detrahi poteſt. At multum non
poteſt continere, niſi bitumen admiſtum ha
beat. Eſt genus ſalis foſſile, vt quòd Sal pe
træ dicimus, & Ammoniacum. Hoc omnium