Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.000411">
                <pb pagenum="367" xlink:href="016/01/016.jpg"/>
              ab ea, quæ eſt eſt in L, ideo tranſit ad C,
                <lb/>
              & non redit: reliqua Geometrica, oſtendens
                <lb/>
              partem mediam inter L, & B, in conuer­
                <lb/>
              ſione altiorem eſſe, quàm ſit pars media in­
                <lb/>
              ter B, & O. </s>
              <s id="s.000412">Indicio etiam eſt, quòd plum­
                <lb/>
              bea ſphærula impoſita, cùm à nulla alia re
                <lb/>
              prematur, aſcendit tamen in K. </s>
              <s id="s.000413">Et demon­
                <lb/>
              ſtratio hæc eſt: Sit tignum A B, in plano
                <lb/>
              A C, eleuatio partis A D, tigni ſit D C,
                <lb/>
              eius partis cochleæ pars correſpondens AE,
                <lb/>
              & altitudo DE, ſit gratia exempli ſeſquial­
                <lb/>
              tera DC, & ducatur recta AE, erunt igitur
                <lb/>
              omnes lineæ inter A D, & A C, minores
                <lb/>
              lineis è directo conſtitutis inter AD, & AE,
                <lb/>
              ex demonſtratis in ſexto elementorum Eu­
                <lb/>
              clidis:
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.016.1.jpg" xlink:href="016/01/016/1.jpg" number="13"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg33"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000414">
                <margin.target id="marg32"/>
              Aliquid per­
                <lb/>
              petuò
                <expan abbr="deſcẽ-dit">deſcen­
                  <lb/>
                dit</expan>
              , quod in
                <lb/>
              fine erit al­
                <lb/>
              tius.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000415">
                <margin.target id="marg33"/>
              Demonſtratio
                <lb/>
              oſtendens
                <lb/>
              quod cochlea
                <lb/>
              verſa graue
                <lb/>
              aſcendit.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000416">Circumuertatur igitur AB, ita vt quando
                <lb/>
              E, erit in humillimo loco, pondus rotun­
                <lb/>
              dum in A, poſitum ſit in directo D. </s>
              <s id="s.000417">Quia
                <lb/>
              igitur D E, longior eſt D C, igitur ſi E,
                <lb/>
              erit in oppoſito ſui loci, erit infrà C: ſed
                <lb/>
              C, eſt in directo A, igitur pondus erit in­
                <lb/>
              feriùs quàm ab initio: ſed omnes lineæ ſer­
                <lb/>
              uant eandem rationem, & ſunt longiores
                <lb/>
              etiam in circumferentia A E, quàm in re­
                <lb/>
              cta A E, à linea A D, quia pars eſt minor
                <lb/>
              toto: igitur conuerſo A B, pondus deſcen­
                <lb/>
              det in AE. </s>
              <s id="s.000418">Sed omne graue liberum in mo­
                <lb/>
              tu deſcendit, igitur pondus perueniet ad E.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000419">Sed quum erit in E, circumactum deſcen­
                <lb/>
              det verſus F, non verſus A, tum ob impe­
                <lb/>
              tum, tum quia pars quæ eſt inter A, & E,
                <lb/>
              aſcendit, nam in priore motu deſcenderat:
                <lb/>
              pars autem E F, adhuc deſcendit, igitur
                <lb/>
              pondus perueniet ex H, in A, quare ex A, in
                <lb/>
              B, multis conuerſionibus eadem ratione fa­
                <lb/>
              ctis. </s>
              <s id="s.000420">Facilè autem ligula circumdata calamo
                <lb/>
              hoc, quod tibi perdifficile forſan videtur, ex­
                <lb/>
              perieris. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000421">Sed ad rem reuertor. </s>
              <s id="s.000422">Cochlea quam Vi­
                <lb/>
              truuius docet, alieno indiget auxilio, hæc
                <lb/>
              autem noſtra ſeipſam circunducit: ſed eò
                <lb/>
              faciliùs, quò ſpiræ canalis frequentiores
                <lb/>
              fuerint, & machina mollius aſcenderit. </s>
              <s id="s.000423">Quò
                <lb/>
              verò faciliùs circumagetur, eò ſerius: hoc
                <lb/>
              enim fermè generale eſt in omnibus machi­
                <lb/>
              nis. </s>
              <s id="s.000424">Ita contrariis rationibus celeriter aquam
                <lb/>
              tranſmittet, ſed difficiliùs reuertetur. </s>
              <s id="s.000425">Por­
                <lb/>
              rò difficultas facit vt machinæ magis atte­
                <lb/>
              rantur, & aquarum multitudine ac impetu
                <lb/>
              indigeamus. </s>
              <s id="s.000426">Verùm celeritatem cum diffi­
                <lb/>
              cutate eligemus, vbi torrens fuerit, & ripa­
                <lb/>
              rum altitudo immodica. </s>
              <s id="s.000427">Nam ſi inſtrumen­
                <lb/>
              ti aſcenſus mollis fuerit, reddetur inſtrumen­
                <lb/>
              tum ob longitudinem grauiſſimum. </s>
              <s id="s.000428">Eadem
                <lb/>
              in magnitudine & prauitate ratio. </s>
              <s id="s.000429">Nam par­
                <lb/>
              uum facilè circumagitur, ſed ſerò irrigat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000430">Vſus eius vbi modica terra eſt irriganda, &
                <lb/>
              flumen profundum, & leniter currit, & ripæ
                <lb/>
              altiores. </s>
              <s id="s.000431">In contrariis cauſis magnis vtemur
                <lb/>
              machinis.
                <arrow.to.target n="marg34"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000432">
                <margin.target id="marg34"/>
              Machina
                <lb/>
              Auguſtana.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000433">Eſt & alius machinæ modus ( vt intelli­
                <lb/>
              go ) Auguſtæ, qui tamen ſub hoc genere
                <lb/>
              comprehenditur. </s>
              <s id="s.000434">Columna verſatilis A B,
                <lb/>
              rota cum paxillis vertitur à flumine, iuxta
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.016.2.jpg" xlink:href="016/01/016/2.jpg" number="14"/>
                <lb/>
              rationem à nobis ſuperiùs declaratam, dum
                <lb/>
              de motuum tranſlatione ageremus. </s>
              <s id="s.000435">In ea
                <lb/>
              curriculi pro numero cochlearum, gratia
                <lb/>
              exempli, CDEFGHK, & cochleæ pro nu­
                <lb/>
              mero vaſorum, & vaſa pro altitudine: vaſa
                <lb/>
              autem LMNOPQR, fixa in columna ST.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000436">Verſa A B, vertuntur in curriculis cochleæ
                <lb/>
              omnes, quarum infima C, haurit aquam
                <lb/>
              ex ſubiecto flumine, & transfundit eam in
                <lb/>
              vas L, à quo haurit cochlea D, transfun­
                <lb/>
              dens aquam in vas M, atque ita vno motu
                <lb/>
              columnæ A B, C in L, D in M, E in N,
                <lb/>
              F in O, G in P, H in Q, K in R, aquam
                <lb/>
              fundunt, haurientes è ſubiectis vaſis. </s>
              <s id="s.000437">R, au­
                <lb/>
              tem transfert aquam per os V, in locum de­
                <lb/>
              ſtinatum. </s>
              <s id="s.000438">Contingit rurſus dubitatio: quia
                <lb/>
              cochleæ ore ſuperiore aſcendente, aquam
                <lb/>
              mittere haud debent. </s>
              <s id="s.000439">Quamobrem primam
                <lb/>
              triplicem fecimus. </s>
              <s id="s.000440">Sed videntur ſubſultem
                <lb/>
              effundere dum aſcendunt: quia ( vt demon­
                <lb/>
              ſtratum eſt) partes deſcendunt, & aqua tota
                <lb/>
              deſcendit, quam ob cauſam compreſſa exi­
                <lb/>
              lit: ſed non quemadmodum ore cochleæ
                <lb/>
              deſcendente, ſed pluribus circa eundem axem
                <lb/>
              cochleis poſitis, fit continua non ſolùm,
                <lb/>
              ſed æqualis aquarum effuſio. </s>
              <s id="s.000441">Atque hæc de
                <lb/>
              machinis iuxta prima genera, & ſpecies di­
                <lb/>
              cta ſint. </s>
              <s id="s.000442">Sed poſtquàm de motibus natura­
                <lb/>
              libus ſermonem habuimus, qui in loco
                <lb/>
              fiunt, par eſt vt quid ſit locus intelligamus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000443">Nam & hoc eſſe quintum naturalium rerum
                <lb/>
              principium ſuppoſitum eſt: ſuppoſitones au­
                <lb/>
              tem hæ, ſecundùm ſenſum demonſtrationi­
                <lb/>
              bus ipſis ſunt firmiores. </s>
              <s id="s.000444">Quid igitur ſit locus,
                <lb/>
              ſciendum eſt. </s>
              <s id="s.000445">Eſt igitur locus, vltima corpo­
                <arrow.to.target n="marg35"/>
                <lb/>
              ris ſuperficies, corpus contentum ambiens.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000446">Manet autem recedente corpore, quia ad cœ­
                <lb/>
              li ambitum comparata eſt. </s>
              <s id="s.000447">Manifeſtum eſt
                <lb/>
              igitur, locum quemlibet æqualem eſſe cor­
                <lb/>
              pori in eo contento ad vnguem: & quòd om­
                <lb/>
              ne corpus eſt in loco, & quòd in omni loco
                <lb/>
              aliquod corpus eſt. </s>
              <s id="s.000448">Nam omne corpus ſuam
                <lb/>
              habet extremam ſuperficiem, & illa vbi nul­
                <lb/>
              lum aliud ſit corpus à quo contineatur vt vl­
                <lb/>
              timum, cœlum eſt ei locus: alia autem cor-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>