Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.010136">
                <pb pagenum="575" xlink:href="016/01/222.jpg"/>
              coquantur, nam caliditate, & tenuitate, qui­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1426"/>
                <lb/>
              bus præſtat, penetrat, & lique facit. </s>
              <s id="s.010137">Simili ra­
                <lb/>
              tione ligno iuniperi veru factum, carnes
                <lb/>
              omnes, quæ in eo torrentur, odore afficit iu­
                <lb/>
              cundo. </s>
              <s id="s.010138">Multi autem ligneis verubus vtuntur
                <lb/>
              pro ferreis. </s>
              <s id="s.010139">Itaque animaduertendum eſt, ex
                <lb/>
              quibus lignis fiunt verua: vbi enim ſapor at­
                <lb/>
              que odor, ibi vires. </s>
              <s id="s.010140">Manifeſtum eſt igitur
                <lb/>
              aliquid & hoc, & talia ad ſalutem conferre.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010141">Sed & non ſolùm arte, verùm natura etiam
                <lb/>
              ſaporibus iuncti ſunt odores: caro enim aſ­
                <lb/>
              ſata tunc optima eſt atque tollenda, cùm
                <lb/>
              optimè olet. </s>
              <s id="s.010142">Saporis enim indicium odor. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010143">
                <margin.target id="marg1425"/>
              Quomodo
                <lb/>
              odor abſque
                <lb/>
              ſubſtantia in
                <lb/>
              obſoniis re­
                <lb/>
              linquatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010144">Quomodo ci­
                <lb/>
              namomi ſe­
                <lb/>
              muncia in
                <lb/>
              totum
                <expan abbr="annũ">annum</expan>
                <lb/>
              ſufficiat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010145">
                <margin.target id="marg1426"/>
              Vt omnia ce­
                <lb/>
              leriter, &
                <lb/>
              benè
                <expan abbr="caquã-tur">coquan­
                  <lb/>
                tur</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010146">Vt caro aſſa­
                <lb/>
              ta benè oleat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010147">Saporis odor
                <lb/>
              eſt indicium.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010148">Gari deſcri­
                <lb/>
              ptio.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010149">Sunt verò qui acri ſapore delectentur,
                <lb/>
              alij ſalſo, vnde garum in vſu antiquis, ſi quid
                <lb/>
              aliud fuit. </s>
              <s id="s.010150">Eius deſcriptio: Inteſtina, cruor,
                <lb/>
              branchiæque thynnorum vaſe includuntur,
                <lb/>
              aſperſa ſale multo, qui poſt duos menſes è
                <lb/>
              fundo excipitur liquatus. </s>
              <s id="s.010151">Aliud ex inteſtinis
                <lb/>
              fit magnorum piſcium, tum etiam piſci­
                <lb/>
              culis, maximè Mœnis cum ſale conditis. </s>
              <s id="s.010152">Vſus
                <lb/>
              eius (vt dixi) iucundus antiquis, tum etiam
                <lb/>
              ſalubris, apud nos nunc exoleuit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010153">Dubitabit autem aliquis, cur cibi quidam
                <lb/>
              ſenſum potus immutent ad contrarium, vt
                <lb/>
              amara, nam potus dulcis ab eis videtur, alij
                <lb/>
              ad ſimilem, vt acria? </s>
              <s id="s.010154">Sed neque ab amaris
                <lb/>
              omnibus velut aloë potus dulcis videtur?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010155">odores autem ſimiles ſemper efficiunt? </s>
              <s id="s.010156">Ve­
                <lb/>
              lut de pane cocto tædæ lignis referunt: eum
                <lb/>
              enim odorem à potu remittere Iulius ſcali­
                <lb/>
              ger ſcripſit. </s>
              <s id="s.010157">Si ei credere fas eſt. </s>
              <s id="s.010158">Cauſa ho­
                <lb/>
              rum eſt, quoniam odores, qui in lingua reſi­
                <lb/>
              dent, ex potu ad olfactum referuntur, atte­
                <lb/>
              nuatis partibus: humidum enim faciliùs in
                <lb/>
              halitum ſoluitur, quàm ſiccum. </s>
              <s id="s.010159">Ciborum
                <lb/>
              autem, qui guſtum lædunt, ſimilem affecto
                <lb/>
              inſtrumento ſaporem referunt: qui non læ­
                <lb/>
              dunt, vt abſinthium adueniente potum dum
                <lb/>
              amator eluitur, ex doloris ſimilitudine deli­
                <lb/>
              ciæ imaginem præbent.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1427"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010160">
                <margin.target id="marg1427"/>
                <expan abbr="Acetũ">Acetum</expan>
              quo­
                <lb/>
              modo fiat.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010161">Acetum fit ſale impoſito, & re quacun­
                <lb/>
              que acri, quæ non putreſcat (expertus ſum
                <lb/>
              ego piper)lucróque cedet ſi ſiliquaſtrum ſer­
                <lb/>
              uetur. </s>
              <s id="s.010162">Fit & igne: cùm enim feruet, inde ex­
                <lb/>
              ponitur Soli, aceto iam admiſto, totam faci­
                <lb/>
              lè aceſcit. </s>
              <s id="s.010163">Aliud optimum: Corna cùm ru­
                <lb/>
              bere incipiunt, & rubi mora, & centimora,
                <lb/>
              quæ in campis naſcuntur, dum acerba ſunt,
                <lb/>
              ſicca tere, & aceto acri excepta, in orbiculos
                <lb/>
              compone. </s>
              <s id="s.010164">Hæc cùm ſiccata fuerint, exemplo
                <lb/>
              vinum in acetum vertunt. </s>
              <s id="s.010165">Cauſa horum eſt,
                <lb/>
              quòd ignis, & Sol humidum pingue euaneſ­
                <lb/>
              cere faciunt, vnde aceſcit, quoniam ſubſtan­
                <lb/>
              tia tenuis eſt: at ſi craſſa, vertuntur in ſalſe­
                <lb/>
              dinem, inde in amaritudinem: compoſitio
                <lb/>
              verò hæc acida eſt potentia, in qua calor
                <lb/>
              eſt concluſus, qui quidquid eſt pinguis, ex­
                <lb/>
              halare facit.
                <arrow.to.target n="marg1428"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010166">
                <margin.target id="marg1428"/>
              Vinum cor­
                <lb/>
              ruptum quo­
                <lb/>
              modo in ace­
                <lb/>
              tum verta­
                <lb/>
              tur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010167">Qua ratione factum eſt, vt & putridum
                <lb/>
              vinum in acetum verteretur. </s>
              <s id="s.010168">Vinum corru­
                <lb/>
              p
                <expan abbr="ũ">um</expan>
              in vaſe excoquitur ac deſpumatur aſſi­
                <lb/>
              duè, donec tertia parte decreſcat:
                <expan abbr="cõditur">conditur</expan>
              va­
                <lb/>
              ſis acetum ſeruare conſuetis, additis his
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              quæ
                <expan abbr="acetũ">acetum</expan>
              facere ſolent, qualia ſunt, quæ di­
                <lb/>
              ximus: & præter ea ſerpyllum: herba hæc
                <lb/>
              nota, & acris, conficiendóque aceto aptiſſi­
                <lb/>
              ma. </s>
              <s id="s.010169">Pyra autem agreſtia adeò ad acetum
                <lb/>
              conficiendum valent, vt ex his & aqua etiam
                <lb/>
              acetum conficiatur. </s>
              <s id="s.010170">Nam & aqua ipſa, non
                <lb/>
              ſolùm vinum in acetum vertitur, teſte Ga­
                <lb/>
              leno. </s>
              <s id="s.010171">Modus autem conficiendi hic eſt: Py­
                <arrow.to.target n="marg1429"/>
                <lb/>
              ra agreſtia triduo ſeruantur in cumulo, inde
                <lb/>
              aqua ſuperfunditur pauca, ſinguliſque die­
                <lb/>
              bus vſque ad dies triginta. </s>
              <s id="s.010172">Licet etiam poſt
                <lb/>
              hæc repetere: nam ſublata dulci parte, pu­
                <lb/>
              tredinis auxilio aqua in acetum tranſit. </s>
              <s id="s.010173">Da­
                <lb/>
              ctyli enim, & caricæ, & vuæ, expreſſo dul­
                <lb/>
              ciore ſucco, inde aqua addita, primò qui­
                <lb/>
              dem ac ſecundò vinum, tertiò verò acetum
                <lb/>
              acerrimum detrahitur. </s>
              <s id="s.010174">Atque hoc ſæpiùs
                <lb/>
              expertum eſt. </s>
              <s id="s.010175">Non igitur ex aqua propriè,
                <lb/>
              ſed ex acri ſucco, dum aqua ſuperfunditur,
                <lb/>
              fit acetum. </s>
              <s id="s.010176">Quippe in aceto duæ ſunt partes,
                <lb/>
              acris, & acida: quædam igitur acrem, quæ­
                <lb/>
              dam acidum, & quædam vtrumque exci­
                <lb/>
              tant ſaporem. </s>
              <s id="s.010177">Vtrunque excitat vas aceto
                <lb/>
              imbutum, quo nihil eſt præſtantius, ipſúm­
                <lb/>
              que acetum. </s>
              <s id="s.010178">Acrem ſaporem acria, piper,
                <lb/>
              ſiliquaſtrum, allium: acidum acerba corna,
                <lb/>
              pyra ſylueſtria, ac talia, tum calor quicun­
                <lb/>
              que, vt Solis, & ignis: proprium enim cogis
                <lb/>
              exhalare. </s>
              <s id="s.010179">Vbicunque enim terreum purum
                <lb/>
              ac fœci ſimile, aqueo admiſcetur, fit acidus
                <lb/>
              ſapor: fæx enim acida. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010180">
                <margin.target id="marg1429"/>
              Acetum ex
                <lb/>
              aqua quomo­
                <lb/>
              do fiat.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010181">Sed ſi vinum, ne acceſcat contraria ra­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1430"/>
                <lb/>
              tione prohibere velis, lardum è vaſis oper­
                <lb/>
              culo ſuſpende, pinguedine, & ſalſedine pro­
                <lb/>
              hibet ſeparationem, & attenuationem, à qui­
                <lb/>
              bus cauſis acetum generatur Eadem arte, ſed
                <lb/>
              non cauſa, odorem mucidum à vino, & va­
                <lb/>
              ſe ſimul tollunt, ſuſpenſis meſpilis ex oper­
                <lb/>
              culo vtris: hæc in quatuor inciſa, & inſuta
                <lb/>
              filo demittuntur in vinum per menſem: &
                <lb/>
              quamuis conſtanter affirment, quod dixi
                <lb/>
              ſequi, non tamen hoc mihi, vt vellem, per­
                <lb/>
              ſpectum eſt. </s>
              <s id="s.010182">Securius illud & certa ratio­
                <lb/>
              ne inuentum, quòd ſi in vaſe intus & extrà
                <lb/>
              picato, concluſóque muſtum poſitum fue­
                <lb/>
              rit, ac vas ipſum flumine per menſem mer­
                <lb/>
              gatur, toto anno dulce futurum, ſi ab initio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1431"/>
                <lb/>
              tale fuerit: nam à caliditate picis vinum
                <lb/>
              ſeruatur impoſterum, aquæ verò frigiditas,
                <lb/>
              ne ferueat, prohibet: quare ne dulces par­
                <lb/>
              tes exhalent: à calore enim muſtum tran­
                <lb/>
              ſit in vinum: manet igitur & muſtum, &
                <lb/>
              dulce, & turbidum Seruatur & admiſta mu­
                <lb/>
              ſto alba ſinabi. </s>
              <s id="s.010183">Vinum enim tribus cauſis
                <lb/>
              præſtat, aut ſapore, aut ſuauitate, aut robo­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.010184">Omnibus his ſimul cretico nihil melius
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1432"/>
                <lb/>
              eſt: proximum quod ex Hiſpaniis aduehi­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.010185">Eſt enim ſuaue, pingue, molliter, craſ­
                <lb/>
              ſum, perſpicuum, odoratum adeò vt nares
                <lb/>
              feriat. </s>
              <s id="s.010186">Salubre & natura incorruptum: ſic vt
                <lb/>
              etiam vina aliqua corrupta referre poſſit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010187">Vua tamen paſſa Cretica longè præſtantior
                <lb/>
              eſt Hiſpanica, ſed robore tantùm picata vina
                <lb/>
              Græca, quæ Romania vocant, Veneti vti­
                <lb/>
              liſſima, vteri doloribus non ſolùm vini cau­
                <lb/>
              ſa, ſed picis, aut eorum, quæ immiſceri ſo­
                <lb/>
              lent. </s>
              <s id="s.010188">Quod verò Ianuæ vocant amabile, præ­
                <lb/>
              ſtat robore, & ſuauitate, ideò ventriculo
                <lb/>
              commodiſſimum. </s>
              <s id="s.010189">Sapore autem, & iucundi­
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.222.1.jpg" xlink:href="016/01/222/1.jpg" number="85"/>
                <lb/>
              tate, alba Florentina, quæ vo­
                <lb/>
              cant Tribiana: & flaua Benaci
                <lb/>
              lacus, quæ vocant Vernacipla,
                <lb/>
              ſeu Vinacipla. </s>
              <s id="s.010190">Ne autem effun­
                <lb/>
              dantur, dum ex vaſe hauriuntur fiſtulæ AD </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>