1rei, quòd Cometes, aut faces calores his ac
cendunt intolerabiles: quid igitur fiet ſi tan
ta regio & vniuerſus orbe igne ambiatur?
Quid enim prohibebit, ne aërem ipſum ac
cendat, inde hæc omnia reliqua, tum maxi
mè quòd calor ſiderum adiuuabit. Omnem
enim lucem Auerroës calidam eſſe exiſtimat.
Aërem etiam calidum maximè eſſe volunt:
humida autem qualitas omnium minimè re
ſiſtit. Quomodo igitur violentiſſimo & ma
ximo, & acerrimo elementorum aër ipſe re
pugnabit? Itaque Auerroës ipſe hoc videns
dixit, aliquando ignem non eſſe calidum actu:
ſed ſi calidus non eſt actu, quæ potentia hæc
eſt: Potentia dicimus medicamenta talia,
quòd deuorata calefaciunt: an verò hic ignis
ab aliquo ingenti animali deuorabitur? Dein
de, ſi ignis calidus non eſt, nec aqua pari ra
tione frigida (hoc autem eſt confundere or
dinem vniuerſi ) quid etiam prohibet ne lu
ceat? quanquam hoc eludant vt leue argu
mentum. Si etiam ibi ignis eſt, cur quantò
altius aſcendimus, cuncta frigidiora appa
rent, vt etiam ſub torrida zona in montium
cacuminibus niues abundare affirment? Quod
minus mirum eſt, ſi quis conſideret non ſo
lùm hyeme niues, ſed media etiam æſtate fri
gidiſſimas grandines generari. Sed dicunt
abeſſe ea loca à radiorum repercuſſu: ſed hoc
minoris caliditatis argumentum eſſe poteſt,
non autem frigiditatis. Denique ſi ibi eſſet,
maximè ob generationem eſſet: verùm non
ob hoc eſſe poteſt, cùm calor cœleſtis ſit qui
generet, vel ipſo teſte philoſopho, & leuiſſi
ma res tam procul deſcendere haud queat.
Forſan quis ignem ferri hunc ſurſum dicet,
atque ex eo coniectabitur ibi locum illius
eſſe. Sed primùm argumenta hæc rhetorica,
indigna ſunt vt in rebus ſeriis adducantur:
neque hic ignis illius naturæ eſt, cuius ſu
periorem eſſe ferunt, cùm hic vrat, ſplen
deat, corrumpat, quorum nullum illi ineſſe
ferunt. Dicemus etiam poſt hæc, cur id con
tingat: & quòd non ſemper etiam contin
gat docebimus. Nec illud argumenta probant,
imò potius oppoſitum. Nam inter duo ex
trema, non duo, ſed tantùm vnum ſolet aſſi
gnari medium. Quòd ſi ſtatuatur, non qua
tuor, ſed tria tantùm erunt elementa. Quòd ſi
hoc non demonſtrat, multò minus quatuor
eſſe demonſtrabit. Nec faces aut cometes
nobis inſinuant eſſe ibi ignem, cùm ipſe
Philoſophus ſub igne ac iuxta terram in aë
re fieri affirmet hæc ipſa, vt ignis penitùs in
digna non ſint. Sed neque in miſtis videtur
ignis. Nam ſi modò eſſet, in euforbio & pi
pere potius eſſet, quorum vis calida eſt, ac
ſicca non mediocriter, quàm in frigidiſſimis
lapidibus. Deſtillationes etiam, tres ſubſtan
tias tantùm docent, aquam pro aqua, oleum
vice aëris, & terram quæ in imo ſubſidet.
Quòd ſi dicas, olei partem rubicundiorem
ignem referre quòd acutiſſima ſit, reſponde
mus & ſerò, hanc ac uitatem, acremque ſapo
rem ex ignis vi acriore proficiſci. Indicio
eſt, quòd metallicorum olei nulla eſt pars
expers acerrimi ſaporis. Quare ſi hoc totum
quod acerrimum eſt ignem refert, acris ni
hil omninò ineſſe oportet. Quate etiam ad
tria tantùm redimus elementa. Humores
in animalibus quatuor ſunt: ſed quid hoc
ad elementa? quid ſi tantùm tria cum
Thruſiano expoſitore artis medicæ Galeni
eſſe dicam? Sed tamen ſenſus oſtendit eſſe
quatuor? Nequaquam: nam nec ipſi faten
tur hunc ignem elementum eſſe. Quare po
tius tria declarat nobis ſenſus, quàm qua
tuor. Neque quod celeriter exedat omnia,
ideo dicendum elementum: nam ſic etiam
motus elementum eſſet: nec quia celeriter
creſcat, nam mures & ipſi elementum eſ
ſent. Sed horum neutrum terræ ineſt, quam
tamen omnes vno ore elementum eſſe fa
tentur. Omnia igitur ad hæc, ad demon
ſtrandum quatuor eſſe elementa, tum etiam
ignem elementum eſſe, parum habent fidei:
quin imò vt ab initio propoſuimus, oppoſi
tum potius oſtendunt. Supererat illud ma
ximum à qualitatum coniugationibus at
non vident hoc in miſtis oſtendere: calida
enim quædam ſunt & humida, alia calida
& ſicca, atque ſic deinceps. At in elemen
tis quoniam calor & ſiccitas tam immodica
ad interitum omnia erant traductura, pro
elemento cœleſtem calorem ac bene tem
peratum ſubſtituit, ex quo omnia genera
rentur. Hoc quidem ac putredine tum motu
generari ſolet materia, quam ignem vocant.
Ignis itaque ſit, ſed elementorum nequaquam.
cendunt intolerabiles: quid igitur fiet ſi tan
ta regio & vniuerſus orbe igne ambiatur?
Quid enim prohibebit, ne aërem ipſum ac
cendat, inde hæc omnia reliqua, tum maxi
mè quòd calor ſiderum adiuuabit. Omnem
enim lucem Auerroës calidam eſſe exiſtimat.
Aërem etiam calidum maximè eſſe volunt:
humida autem qualitas omnium minimè re
ſiſtit. Quomodo igitur violentiſſimo & ma
ximo, & acerrimo elementorum aër ipſe re
pugnabit? Itaque Auerroës ipſe hoc videns
dixit, aliquando ignem non eſſe calidum actu:
ſed ſi calidus non eſt actu, quæ potentia hæc
eſt: Potentia dicimus medicamenta talia,
quòd deuorata calefaciunt: an verò hic ignis
ab aliquo ingenti animali deuorabitur? Dein
de, ſi ignis calidus non eſt, nec aqua pari ra
tione frigida (hoc autem eſt confundere or
dinem vniuerſi ) quid etiam prohibet ne lu
ceat? quanquam hoc eludant vt leue argu
mentum. Si etiam ibi ignis eſt, cur quantò
altius aſcendimus, cuncta frigidiora appa
rent, vt etiam ſub torrida zona in montium
cacuminibus niues abundare affirment? Quod
minus mirum eſt, ſi quis conſideret non ſo
lùm hyeme niues, ſed media etiam æſtate fri
gidiſſimas grandines generari. Sed dicunt
abeſſe ea loca à radiorum repercuſſu: ſed hoc
minoris caliditatis argumentum eſſe poteſt,
non autem frigiditatis. Denique ſi ibi eſſet,
maximè ob generationem eſſet: verùm non
ob hoc eſſe poteſt, cùm calor cœleſtis ſit qui
generet, vel ipſo teſte philoſopho, & leuiſſi
ma res tam procul deſcendere haud queat.
Forſan quis ignem ferri hunc ſurſum dicet,
atque ex eo coniectabitur ibi locum illius
eſſe. Sed primùm argumenta hæc rhetorica,
indigna ſunt vt in rebus ſeriis adducantur:
neque hic ignis illius naturæ eſt, cuius ſu
periorem eſſe ferunt, cùm hic vrat, ſplen
deat, corrumpat, quorum nullum illi ineſſe
ferunt. Dicemus etiam poſt hæc, cur id con
tingat: & quòd non ſemper etiam contin
gat docebimus. Nec illud argumenta probant,
imò potius oppoſitum. Nam inter duo ex
trema, non duo, ſed tantùm vnum ſolet aſſi
gnari medium. Quòd ſi ſtatuatur, non qua
tuor, ſed tria tantùm erunt elementa. Quòd ſi
hoc non demonſtrat, multò minus quatuor
eſſe demonſtrabit. Nec faces aut cometes
nobis inſinuant eſſe ibi ignem, cùm ipſe
Philoſophus ſub igne ac iuxta terram in aë
re fieri affirmet hæc ipſa, vt ignis penitùs in
digna non ſint. Sed neque in miſtis videtur
ignis. Nam ſi modò eſſet, in euforbio & pi
pere potius eſſet, quorum vis calida eſt, ac
ſicca non mediocriter, quàm in frigidiſſimis
lapidibus. Deſtillationes etiam, tres ſubſtan
tias tantùm docent, aquam pro aqua, oleum
vice aëris, & terram quæ in imo ſubſidet.
Quòd ſi dicas, olei partem rubicundiorem
ignem referre quòd acutiſſima ſit, reſponde
mus & ſerò, hanc ac uitatem, acremque ſapo
rem ex ignis vi acriore proficiſci. Indicio
eſt, quòd metallicorum olei nulla eſt pars
expers acerrimi ſaporis. Quare ſi hoc totum
quod acerrimum eſt ignem refert, acris ni
hil omninò ineſſe oportet. Quate etiam ad
tria tantùm redimus elementa. Humores
in animalibus quatuor ſunt: ſed quid hoc
ad elementa? quid ſi tantùm tria cum
Thruſiano expoſitore artis medicæ Galeni
eſſe dicam? Sed tamen ſenſus oſtendit eſſe
quatuor? Nequaquam: nam nec ipſi faten
tur hunc ignem elementum eſſe. Quare po
tius tria declarat nobis ſenſus, quàm qua
tuor. Neque quod celeriter exedat omnia,
ideo dicendum elementum: nam ſic etiam
motus elementum eſſet: nec quia celeriter
creſcat, nam mures & ipſi elementum eſ
ſent. Sed horum neutrum terræ ineſt, quam
tamen omnes vno ore elementum eſſe fa
tentur. Omnia igitur ad hæc, ad demon
ſtrandum quatuor eſſe elementa, tum etiam
ignem elementum eſſe, parum habent fidei:
quin imò vt ab initio propoſuimus, oppoſi
tum potius oſtendunt. Supererat illud ma
ximum à qualitatum coniugationibus at
non vident hoc in miſtis oſtendere: calida
enim quædam ſunt & humida, alia calida
& ſicca, atque ſic deinceps. At in elemen
tis quoniam calor & ſiccitas tam immodica
ad interitum omnia erant traductura, pro
elemento cœleſtem calorem ac bene tem
peratum ſubſtituit, ex quo omnia genera
rentur. Hoc quidem ac putredine tum motu
generari ſolet materia, quam ignem vocant.
Ignis itaque ſit, ſed elementorum nequaquam.
Primo Can
ticæ com
mente 15.
ticæ com
mente 15.
Iam ſcio quid dicturi ſint nonnulli.
Quis
tu es tam audax, qui aduerſus Philoſophum
ſentire audes? præſertim in tam confirmata,
atque antiqua rerum ſententia. Deinde, quo
nam pacto grandinum & niuis generatio
oſtendet ignem ibi non eſſe, quum etiamſi
nullus adſit ignis, attamen non par eſt regio
nem illam eſſe ſrigidiſſimam, cùm radiis ſy
derum illuſtretur, & nihilominus aër ipſe, in
quo ſita ea eſt regio, calidiſſimus ſit? Ignem
quoque cùm dicimus atque elementum, rem
prorſus calidiſſimam ac ſicciſſimam intelli
gimus: hic noſter ignis calidiſſimus eſt ac
ſicciſſimus, quo fit vt immiſtus etiam ſit:
nam ſi miſtus eſſet, talis eſſe non poſſet,
quare hic ignis elementum eſt.
tu es tam audax, qui aduerſus Philoſophum
ſentire audes? præſertim in tam confirmata,
atque antiqua rerum ſententia. Deinde, quo
nam pacto grandinum & niuis generatio
oſtendet ignem ibi non eſſe, quum etiamſi
nullus adſit ignis, attamen non par eſt regio
nem illam eſſe ſrigidiſſimam, cùm radiis ſy
derum illuſtretur, & nihilominus aër ipſe, in
quo ſita ea eſt regio, calidiſſimus ſit? Ignem
quoque cùm dicimus atque elementum, rem
prorſus calidiſſimam ac ſicciſſimam intelli
gimus: hic noſter ignis calidiſſimus eſt ac
ſicciſſimus, quo fit vt immiſtus etiam ſit:
nam ſi miſtus eſſet, talis eſſe non poſſet,
quare hic ignis elementum eſt.
Hæc ſunt quę tametſi non mihi obiiciantur,
obiici tamen poſſe ſentio. Ergo vt ad Ariſto
telem deueniam, homo ille fuit, & in diſſectione
ac ſingularibus in multis aberrauit. Quin
etiam illo poſteriores & Theophraſtus, & Ga
lenus plura perperàm ſcripsêre, itaque ſi licuit
illi Platonem ob veritatem relinquere, cur
etiam ob eandem illum nobis deſerere non li
cebit? Propoſitiones quaſdam conatus eſt ge
nerales aſtruere, quas experimentum falſas
eſſe docet: vt, quòd nullum animal bene oleat,
quodque graue non poſſit, vtrinque promi
nere, atque ideo terra non ex vtraque parte
aquis promineat, quæ tamen experimento
falſa eſſe depræhenduntur. Itaque ſi inter mil
le propoſitiones, in duabus, aut tribus aber
raſſe illum fateamur, haud rem homine indi
gnam etiam ſapientiſſimo feciſſe illum di
cemus. Nam & ab Auerroë ipſo in paucis
deſeritur, in nonnullis coarguitur, in pluri
bus verò ſenſu tranſpoſito defenditur. Hoc
autem verè eſt etiam ipſum confutare, non
tueri. Sed neque in hoc diſſentimus ab Ariſto
tele: nam in concauo orbis Lunæ, nec ignem eſſe
vult, nec rem calidiſſimam. Quod ad regionem
obiici tamen poſſe ſentio. Ergo vt ad Ariſto
telem deueniam, homo ille fuit, & in diſſectione
ac ſingularibus in multis aberrauit. Quin
etiam illo poſteriores & Theophraſtus, & Ga
lenus plura perperàm ſcripsêre, itaque ſi licuit
illi Platonem ob veritatem relinquere, cur
etiam ob eandem illum nobis deſerere non li
cebit? Propoſitiones quaſdam conatus eſt ge
nerales aſtruere, quas experimentum falſas
eſſe docet: vt, quòd nullum animal bene oleat,
quodque graue non poſſit, vtrinque promi
nere, atque ideo terra non ex vtraque parte
aquis promineat, quæ tamen experimento
falſa eſſe depræhenduntur. Itaque ſi inter mil
le propoſitiones, in duabus, aut tribus aber
raſſe illum fateamur, haud rem homine indi
gnam etiam ſapientiſſimo feciſſe illum di
cemus. Nam & ab Auerroë ipſo in paucis
deſeritur, in nonnullis coarguitur, in pluri
bus verò ſenſu tranſpoſito defenditur. Hoc
autem verè eſt etiam ipſum confutare, non
tueri. Sed neque in hoc diſſentimus ab Ariſto
tele: nam in concauo orbis Lunæ, nec ignem eſſe
vult, nec rem calidiſſimam. Quod ad regionem
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib