Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.001849">
                <pb pagenum="398" xlink:href="016/01/047.jpg"/>
              præſertim cum videamus peſtem quæ ephip­
                <lb/>
              piis aut tabulæ hæſerit, hominem occidere,
                <lb/>
              qui alteri eorum inſederit. </s>
              <s id="s.001850">Quædam igitur
                <lb/>
              vmbra ſola, vt oleander & taxus: quædam
                <lb/>
              venenum extinctum olim ſuſcitant, vt virgę
                <lb/>
              corni, aut ſanguinariæ, quæ cùm in manu ca­
                <lb/>
              leſcunt, rabiem in morſis à cane
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              liberatis
                <lb/>
              periculo reuocant. </s>
              <s id="s.001851">Sanguinariæ
                <expan abbr="quoq;">quoque</expan>
              virgis
                <lb/>
              cæſi, tum etiam iumenta, magno incommodo
                <lb/>
              affici creduntur. </s>
              <s id="s.001852">Feruntur & ſerpentes
                <expan abbr="quidã">quidam</expan>
                <lb/>
              occidere, etiam medio contactu haſtæ, vt
                <lb/>
              Matthiolus refert. </s>
              <s id="s.001853">Alius cum ſuxiſſet vulnus
                <lb/>
              à ſerpente diuiſo illatum, ſtatim expirauit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001854">Alij odore ſolo intereunt, vt qui Senis pu­
                <lb/>
              plicè à riuali odore ſolo oblato occidit. </s>
              <s id="s.001855">Mira
                <lb/>
              hæc videntur potius quam ſint, ſeu ad huma­
                <lb/>
              nam quis reſpiciat imbecillitatem, ſeu ad in­
                <lb/>
              genij malefici induſtriam, ſeu ad rerum ip­
                <lb/>
              ſarum vim, aut ad modi ſubtilitatem. </s>
              <s id="s.001856">Cúm­
                <lb/>
              que hoc ſit præſentis negotij propoſitum, in
                <lb/>
              tribus admirabilioribus exemplis illud nunc
                <lb/>
              explicemus. </s>
              <s id="s.001857">Occîdunt quædam (vt diximus)
                <lb/>
              deuorata ſtatim, alia ſolo contactu, alia olfa­
                <lb/>
              ctu: quid mirabilius ſit ex his, incertum eſt:
                <lb/>
              ſed audi cauſam horum, & perdiſces. </s>
              <s id="s.001858">Si ignis
                <lb/>
              ſcintilla cor introëat, nonne credis ſtatim
                <lb/>
              hominem interiturum? </s>
              <s id="s.001859">At venenum fiet acu­
                <lb/>
              tius igne, vt declarabimus,
                <expan abbr="">dum</expan>
              de aquis acer­
                <lb/>
              rimis ſermonem habebimus. </s>
              <s id="s.001860">Tale autem po­
                <lb/>
              tentia, dum in corpore eſt tale actu fit: occi­
                <lb/>
              dit ergo, inquam, & erit minus decima grani
                <lb/>
              triticei parte: nam ſcintilla ignis, & pondere,
                <lb/>
              & magnitudine, & ſubſtantia minor eſt eius
                <lb/>
              grani parte decima. </s>
              <s id="s.001861">En vides rem admodum
                <lb/>
              miram, quam breui euadat non obſcura, vel
                <lb/>
              dubia, quòd olfactu ſolo interimit in cerebri
                <lb/>
              penetralia vapor receptus? </s>
              <s id="s.001862">cum ſine repagulo
                <lb/>
              ſit cerebrum,
                <expan abbr="trahátq;">trahátque</expan>
              aërem vt cor, illicò ſpi­
                <lb/>
              ritum in cerebri ventriculis contentum peri­
                <lb/>
              mit
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              deſtruit. </s>
              <s id="s.001863">Neceſſe eſt autem tale ve­
                <lb/>
              nenum acutum eſſe. </s>
              <s id="s.001864">Memini me quorundam
                <lb/>
              olfactu adeò perterritum, vt pœniteret odo­
                <lb/>
              raſſe,
                <expan abbr="aberántq;">aberántque</expan>
              tamen plurimum talia à na­
                <lb/>
              tura veneni. </s>
              <s id="s.001865">Contingit hoc in omnib. </s>
              <s id="s.001866">quæ
                <lb/>
              ignis deſtillatione colliguntur, ſi iam ſpontè
                <lb/>
              calida fuerint. </s>
              <s id="s.001867">Quæ verò putrida, periculo
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              vacant. </s>
              <s id="s.001868">Oſtenſum eſt enim, quæ putrida ſint
                <lb/>
              naturæ noſtræ aduerſari: quæ verò deſtillan­
                <lb/>
              tur, participem habere vim tum ignis, tum
                <lb/>
              ſubſtantiæ, & caloris qui in re quę deſtillatur
                <lb/>
              viget. </s>
              <s id="s.001869">Quid mirum eſt igitur, hominem ſolo
                <lb/>
              olfactu repentè occidi? </s>
              <s id="s.001870">Eſt tactus etiam expe­
                <lb/>
              rimentum,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              non tactus, ſed contactus per
                <lb/>
              haſtam,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              hoc, vt verè fatear, difficiliùs ac
                <lb/>
              mirabiliùs. </s>
              <s id="s.001871">Sed ſi quis hæc tria ſibi proponat,
                <lb/>
              Metum in plurib. (
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
              enim omnes æquali­
                <lb/>
              ter afficiuntur
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              & vim torpedinis, quæ retis
                <lb/>
              medio hominis manum etiam ſtupefacit, &
                <lb/>
              ſpiritum qui ex ore ſerpentis exhalat, cum in
                <lb/>
              peſte hoc ſolo cernamus multos interire:
                <expan abbr="col-ligátq;">col­
                  <lb/>
                ligátque</expan>
              hæc omnia ſimul: Multi ſolo ſpiritu
                <lb/>
              pernicioſo interiere, multi ſolo metu, multi
                <lb/>
              contactu retis manuum ſtuporem ſenſerunt:
                <lb/>
              vulnerato ſerpente, & metum, &
                <expan abbr="ſpiritũ">ſpiritum</expan>
              exi­
                <lb/>
              tialem, & contactum, mortem
                <expan abbr="repentinã">repentinam</expan>
              af­
                <lb/>
              ferre quid mirum? </s>
              <s id="s.001872">quod tamen tam
                <expan abbr="mirũ">mirum</expan>
              eſt,
                <lb/>
              quam adeò
                <expan abbr="rarũ">rarum</expan>
              . </s>
              <s id="s.001873">Ergo quæ natura
                <expan abbr="ſpõtè">ſpontè</expan>
              fert,
                <lb/>
              ars in malis fingendis ſolertior
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              fœlicior
                <lb/>
              perficere poteſt. </s>
              <s id="s.001874">Sed dices: Cur igitur pauci
                <lb/>
              ſic pereunt, non paucæ ſunt cauſæ. </s>
              <s id="s.001875">Primum
                <lb/>
              pauci hoc nolunt: Principes enim odio
                <expan abbr="habẽt">habent</expan>
                <lb/>
              ea, quib. </s>
              <s id="s.001876">& alij in ipſos vti poſſent. </s>
              <s id="s.001877">Pauciores
                <lb/>
              etiam ſunt, qui ſciant hæc: nec
                <expan abbr="ſapiẽtes">ſapientes</expan>
              peſſi­
                <lb/>
              mo
                <expan abbr="exẽplo">exemplo</expan>
              vti volunt, nec imperiti
                <expan abbr="ſufficiũt">ſufficiunt</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001878">Adde, quòd tam violentam belluam quis ſa­
                <lb/>
              nus libenter tractet? </s>
              <s id="s.001879">Ea
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              nocere
                <expan abbr="">non</expan>
              poſ­
                <lb/>
              ſunt, niſi copiosè
                <expan abbr="adminiſtrẽtur">adminiſtrentur</expan>
              ,
                <expan abbr="omniáq;">omniáque</expan>
              hę­
                <lb/>
              reant: at aduerſus hæc
                <expan abbr="Principũ">Principum</expan>
              cautio maxi­
                <lb/>
              ma eſt. </s>
              <s id="s.001880">Imminet
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              periculum adeò ingens
                <lb/>
              proditoribus ſi pateat non ſolùm ab his in
                <lb/>
              quos moliuntur, ſed & ab his propter quos,
                <lb/>
              ne poſt ſcelus pactum ſceleris habeant
                <expan abbr="teſtẽ">teſtem</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001881">
                <expan abbr="Deniq;">Denique</expan>
              qui vel natura, vel arte bene ſunt in­
                <lb/>
              ſtituti, hac ſcientia, quæ ſolùm eſt ad
                <expan abbr="hominũ">hominum</expan>
                <lb/>
              perniciem, carere volunt. </s>
              <s id="s.001882">Ego cùm
                <expan abbr="admodũ">admodum</expan>
                <lb/>
              curioſus fuerim omnium quæ mortali ſcire
                <lb/>
              liceret, hanc ſolam
                <expan abbr="ignorantiã">ignorantiam</expan>
              optimæ
                <expan abbr="ſciẽ-tiæ">ſcien­
                  <lb/>
                tiæ</expan>
              eſſe loco duxi: nec quæſiui vnquam, nec
                <lb/>
              ſi quis ſpontè obtuliſſet, habere voluiſſem.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001883">Quin potius ſi quid excogitandum fuerat, ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg194"/>
                <lb/>
              auxilia, & cautionem traduxi. </s>
              <s id="s.001884">Auxilium igi­
                <lb/>
              tur eſt, non hærere loco cuiquam, donec in­
                <lb/>
              caleſcat manus: lotio frequens partium cum
                <lb/>
              aqua tepida: olei
                <expan abbr="quoq;">quoque</expan>
              rutacei,
                <expan abbr="">non</expan>
              illius vul­
                <lb/>
              garis, ſed eius quod
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
              modo
                <expan abbr="factũ">factum</expan>
              ſit, quo
                <lb/>
              &
                <expan abbr="ſpicatũ">ſpicatum</expan>
              , &
                <expan abbr="garyophylatũ">garyophylatum</expan>
              apud pigmenta­
                <lb/>
              rios fieri ſolet, inunctio. </s>
              <s id="s.001885">Dixi
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              ,
                <expan abbr="ignẽ">ignem</expan>
              loco
                <lb/>
              adhibitum omne venenum extinguere: ſiqui­
                <lb/>
              dem ignis venena aliqua extinguit, alia exa­
                <lb/>
              cuit. </s>
              <s id="s.001886">Extinguit ſemper, dum loco adhibetur,
                <lb/>
              quoniam virtus eius omne humidum tollit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001887">Omne
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              ſiccum in aliquo humido eſt: vi­
                <lb/>
              demus enim planè ſicca nullas habere vires.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001888">Sunt
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              planè ſicca expertia naturæ miſto­
                <lb/>
              rum
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              elementorum. </s>
              <s id="s.001889">Elementa enim om­
                <lb/>
              nia (vt dixi) humida. </s>
              <s id="s.001890">Miſtum
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              miſcetur,
                <lb/>
              quia humidum eſt. </s>
              <s id="s.001891">Ignis igitur exteriùs, &
                <lb/>
              quod calidiſſimum eſt intus, omnia venena
                <lb/>
              finit. </s>
              <s id="s.001892">Sed intus calidiſſima ipſa venena ſunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001893">
                <expan abbr="Quædã">Quædam</expan>
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              exacuit:
                <expan abbr="">nam</expan>
              Locuſtam opificem
                <lb/>
              veneni verberauit Nero, quòd non protinus
                <lb/>
              occidiſſet. </s>
              <s id="s.001894">Illa iterum coxit (coqui dixerunt,
                <lb/>
              quod nunc ſublimari, ſeu deſtillari.) Ignis er­
                <lb/>
              go, ſi miſceantur, vires tollit, exhalante te­
                <lb/>
              nuior humido, in quo veneni vis ſita eſt. </s>
              <s id="s.001895">Sed
                <lb/>
              ſi pura deſtillentur, aut venena venenis miſ­
                <lb/>
              ceantur, exacuit venenum: velut in medica­
                <lb/>
              mentis additur aliquid quod penetret: &
                <lb/>
              cùm minuere vim debeat, auget. </s>
              <s id="s.001896">Sed ad
                <lb/>
              auxilia tranſeamus. </s>
              <s id="s.001897">Primum eſt potus the­
                <lb/>
              riacæ, quæ ſi probè confecta ſit nemo eſt,
                <lb/>
              qui neſciat quantum conferat. </s>
              <s id="s.001898">Secundum,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg195"/>
                <lb/>
              mus quem Moyſis appellant: referunt enim
                <lb/>
              veſci radice napelli, ſeu napellus ſit acco­g
                <lb/>
              nitum, ſeu aliud quippiam: at de hoc ſuo
                <lb/>
              loco dicetur. </s>
              <s id="s.001899">Quidam non indigni fide,
                <lb/>
              vidiſſe ſe referunt. </s>
              <s id="s.001900">At operæ pretium fue­
                <lb/>
              rat eos docuiſſe, quonam pacto tam paruus
                <lb/>
              cùm ſit, queat effodere terram: & quàm
                <lb/>
              mirabili affectu feratur in eum cibum in
                <lb/>
              tanta copia,
                <expan abbr="facilioréq;">facilioréque</expan>
                <expan abbr="alimẽti">alimenti</expan>
              : & cùm omnia
                <lb/>
              animalia illicò eſu acconiti pereant, mus in­
                <lb/>
              firmior cæteris, paruitate, mollitie, breuitate
                <lb/>
              vitæ, & moderatione, aſſueſcere potuerit tam
                <lb/>
              acri veneno. </s>
              <s id="s.001901">Si tamen hoc contingat,
                <expan abbr="de-mõſtratum">de­
                  <lb/>
                monſtratum</expan>
              eſt, omne quod veneno veſcitur,
                <lb/>
              eſſe alexipharmacum, ſeu illi reſiſtere: opti­
                <lb/>
              ma erit medicina pro venenis Vnum Affir­
                <lb/>
              mant deprehenſum eſſe, muſcas magnas il­
                <lb/>
              lum edere: quod ſi ita eſt, foliis, vel floribus </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>