1ſpeciem, aut perfectum aliquid, ſed vt ex
crementum quoddam. Sunt autem & colo
res viuaces in excrementis: tales enim etiam
ab igne fiunt. Si igitur aliqua ſub terra fiunt
ab igneo calore, quid prohibet etiam eadem
arte fieri? Omnia tamen hæc venena ſunt
præſentanea: mitius tamen ex his croceum,
quod nomen antiquum retinuit. Nec ſolùm
hominibus venena hæc ſunt, ſed plantis, ani
malibúſque. Suffitu plantæ pereunt. Verùm
& mures non ſolùm, ſed etiam lupi, ſi ex eo
ederint, nec aquam bibere poſſint, non ſo
lùm moriuntur, ſed in rabiem adeò efferun
tur, vt ſui generis animalia inuadant: & quæ
cunque momorderint, in eandem rabiem in
cidant, vt totum genus breui pereat: cuius
rei quandoque feci experimentum. Sed ta
men periculoſum eſt, ne etiam cicurada per
das, & innoxia animalia, & ne aqua inuenta
fruſtreris. Verùm parua re, ſi benè cedat, do
mum muribus plenam expurgabis. In lupis
difficilius eſt, cùm aquam celeriùs inueniant.
Sed nec his ſolùm venenum eſt, ſed auro,
argentó que auripigmentum, & reliqua ſic
ca, vt ſtibium, ærugo, ſulphur, contraria ra
tione, qua plumbum illis eſt ſalutare: nam
humidum illorum abſumunt, vt non poſſint
benè liquari: verùm agente igne, cùm non
ſit, quòd reſiſtat illius ſiccitati, vritur me
talli ſubſtantia, & in fumum tranſit. Itaque
celerius æs abſumunt auro & argento, ſed ta
men & hæc immiſta pinguedine ſua eua
neſcere cogunt. Quum enim pinguem par
tem habeant, quæ ardet intus metallis im
miſta, proprium humidum metalli in fu
mum agunt: quo abſumpto, metallum & ip
ſum euaneſcit, quod non niſi eo humido
conſtat: vt enim arborum nodi magni non
vruntur per ſe, adiunctis lignis ſocietate ar
dent: in humidum auri, & argenti, quod per
ſe vri non eſt aptum, addito auripigmento,
ſulphuræ ac talibus, ardet & conſumitur. Ex
horum igitur genere eſt, quod monetam de
corticat, non ſecus ac ſerpens ſolet corticem
amittere, manente imagine.
crementum quoddam. Sunt autem & colo
res viuaces in excrementis: tales enim etiam
ab igne fiunt. Si igitur aliqua ſub terra fiunt
ab igneo calore, quid prohibet etiam eadem
arte fieri? Omnia tamen hæc venena ſunt
præſentanea: mitius tamen ex his croceum,
quod nomen antiquum retinuit. Nec ſolùm
hominibus venena hæc ſunt, ſed plantis, ani
malibúſque. Suffitu plantæ pereunt. Verùm
& mures non ſolùm, ſed etiam lupi, ſi ex eo
ederint, nec aquam bibere poſſint, non ſo
lùm moriuntur, ſed in rabiem adeò efferun
tur, vt ſui generis animalia inuadant: & quæ
cunque momorderint, in eandem rabiem in
cidant, vt totum genus breui pereat: cuius
rei quandoque feci experimentum. Sed ta
men periculoſum eſt, ne etiam cicurada per
das, & innoxia animalia, & ne aqua inuenta
fruſtreris. Verùm parua re, ſi benè cedat, do
mum muribus plenam expurgabis. In lupis
difficilius eſt, cùm aquam celeriùs inueniant.
Sed nec his ſolùm venenum eſt, ſed auro,
argentó que auripigmentum, & reliqua ſic
ca, vt ſtibium, ærugo, ſulphur, contraria ra
tione, qua plumbum illis eſt ſalutare: nam
humidum illorum abſumunt, vt non poſſint
benè liquari: verùm agente igne, cùm non
ſit, quòd reſiſtat illius ſiccitati, vritur me
talli ſubſtantia, & in fumum tranſit. Itaque
celerius æs abſumunt auro & argento, ſed ta
men & hæc immiſta pinguedine ſua eua
neſcere cogunt. Quum enim pinguem par
tem habeant, quæ ardet intus metallis im
miſta, proprium humidum metalli in fu
mum agunt: quo abſumpto, metallum & ip
ſum euaneſcit, quod non niſi eo humido
conſtat: vt enim arborum nodi magni non
vruntur per ſe, adiunctis lignis ſocietate ar
dent: in humidum auri, & argenti, quod per
ſe vri non eſt aptum, addito auripigmento,
ſulphuræ ac talibus, ardet & conſumitur. Ex
horum igitur genere eſt, quod monetam de
corticat, non ſecus ac ſerpens ſolet corticem
amittere, manente imagine.
Auripigmë
tum.
Arſenicum.
Roſagallum.
tum.
Arſenicum.
Roſagallum.
Modus mu
res necandi,
& lupos.
res necandi,
& lupos.
Metallica
ſicca auro, &
argento ſunt
venenum, ſi
cum his li
quentur.
ſicca auro, &
argento ſunt
venenum, ſi
cum his li
quentur.
Moneta de
corticari po.
teſt.
Chryſocolla
quomodo
fiat.
corticari po.
teſt.
Chryſocolla
quomodo
fiat.
Redeo ad chryſocollam, quam boracem
nunc dicunt: eius eſt genus factitium, quod
alumine ſciſſo, & ammoniaco ſale fieri ſolet.
Exiſtimat Galenus etiam vrina pueri in æreo
mortario aſſiduè agitata ſub caniculæ ortu
confici poſſe. Colos factitiæ croceus, ſplen
dens: vtuntur aurifices ad auri fruſta iun
genda, inde inditum nomen. At cœruleus vel
cyaneus lapis, quem lazuli vocant noſtri,
pulcherrimus eſt, cœli colore intermicanti
bus aureis maculis. Inde è rei natura mira
occaſio artifici data dum cælatur: aurum or
nat, veſtes, vel ſydera refert. Oportet autem
eligere aptum & benè diſtinctum, cælaréque
figuram ſculturæ ſimilem, non cauam. San
daracha eſt, quam vulgus vocat auripigmen
tum rubeum, ſed auripigmentum non eſt,
ſulphureum quid olet, & exterius crocea,
non ſplendens, intus rubra, ſpleudida, odor
tamen non eſt admodum ingratus: exterioris
coloris ſimilitudine croceo admiſtam auri
pigmento vendunt. Sydera, quam Manga
nenſem Itali vocant, terra eſt repurgando
nitro aptiſſima, illud tingens cæruleo colo
re. Eſt alia etiam, quæ ſic vitrum tingit cæ
rulei coloris, quam Zapharam quidam ap
pellant. Eſt & metallici generis terra viri
dis, quam Itali Azurrum viride vocant, nos
chlorogeam. Naſcitur in fodinis æris, & ar
genti feracibus, vnde veriſimile eſt ex halitu
fieri æris ac argenti: ſplendet, & ob id cœ
ruleo lapidi perſimilis, ſed non tamen adeò
vtilis ad opera. Nam cærulei lapidis color, nec
igne, nec aquâ vitiatur, & vix vlla vetuſtate.
Vnde illi honos & pretium. Cauſa eſt, quòd
denſiſſimus ſit, & tenuiſſimæ ſubſtantiæ. Vn
de modica quantitas tabulæ magnæ ſatisfa
cit, velut & de auro, & argento dicemus.
Cauſa tenuitatis ac denſitatis, diuturna co
ctio & ſeparatio partium inutilium. Ob
hanc cauſam pſeudo cæruleæ honos nullus
fermè: hæc ex Hiſpaniis aduehitur, ſed longè
cæruleo lapide inferior: quòd non tam te
nuis, nec denſa, ob id plus exigitur in opere,
nec vetuſtati aut ignibus, vel aquæ ſuſtinen
dæ paruis. Verùm chlorogeæ adhuc honos
eſt, quoniam non vicaria, ſed principalis vi
ce fungitur.
nunc dicunt: eius eſt genus factitium, quod
alumine ſciſſo, & ammoniaco ſale fieri ſolet.
Exiſtimat Galenus etiam vrina pueri in æreo
mortario aſſiduè agitata ſub caniculæ ortu
confici poſſe. Colos factitiæ croceus, ſplen
dens: vtuntur aurifices ad auri fruſta iun
genda, inde inditum nomen. At cœruleus vel
cyaneus lapis, quem lazuli vocant noſtri,
pulcherrimus eſt, cœli colore intermicanti
bus aureis maculis. Inde è rei natura mira
occaſio artifici data dum cælatur: aurum or
nat, veſtes, vel ſydera refert. Oportet autem
eligere aptum & benè diſtinctum, cælaréque
figuram ſculturæ ſimilem, non cauam. San
daracha eſt, quam vulgus vocat auripigmen
tum rubeum, ſed auripigmentum non eſt,
ſulphureum quid olet, & exterius crocea,
non ſplendens, intus rubra, ſpleudida, odor
tamen non eſt admodum ingratus: exterioris
coloris ſimilitudine croceo admiſtam auri
pigmento vendunt. Sydera, quam Manga
nenſem Itali vocant, terra eſt repurgando
nitro aptiſſima, illud tingens cæruleo colo
re. Eſt alia etiam, quæ ſic vitrum tingit cæ
rulei coloris, quam Zapharam quidam ap
pellant. Eſt & metallici generis terra viri
dis, quam Itali Azurrum viride vocant, nos
chlorogeam. Naſcitur in fodinis æris, & ar
genti feracibus, vnde veriſimile eſt ex halitu
fieri æris ac argenti: ſplendet, & ob id cœ
ruleo lapidi perſimilis, ſed non tamen adeò
vtilis ad opera. Nam cærulei lapidis color, nec
igne, nec aquâ vitiatur, & vix vlla vetuſtate.
Vnde illi honos & pretium. Cauſa eſt, quòd
denſiſſimus ſit, & tenuiſſimæ ſubſtantiæ. Vn
de modica quantitas tabulæ magnæ ſatisfa
cit, velut & de auro, & argento dicemus.
Cauſa tenuitatis ac denſitatis, diuturna co
ctio & ſeparatio partium inutilium. Ob
hanc cauſam pſeudo cæruleæ honos nullus
fermè: hæc ex Hiſpaniis aduehitur, ſed longè
cæruleo lapide inferior: quòd non tam te
nuis, nec denſa, ob id plus exigitur in opere,
nec vetuſtati aut ignibus, vel aquæ ſuſtinen
dæ paruis. Verùm chlorogeæ adhuc honos
eſt, quoniam non vicaria, ſed principalis vi
ce fungitur.
Lazuli.
Sandaracha.
Syderea.
Cærulea.
Chlorogea.
Color ex la
zulo igni, &
aquæ, & ve
tustati haud
obnoxius.
zulo igni, &
aquæ, & ve
tustati haud
obnoxius.
Pſeudo cæru
lea.
lea.
Sunt & terræ miſtæ metallis, vt Galena,
quam Ocriam vocant Itali, plumbo, & ter
ra conſtat: materia eſt plumbi haud perfe
cti proculdubio, atque ideò liquandis metal
lis aptiſſima, tum maximè cùm ex matrice
ſunt eruendi. Eſt autem lapis cum metallo
iunctus matrix. Nam pleraque nobiliora
metalla in lapidoſa materia iacent, quam
matricem: nuncupare liceat.
quam Ocriam vocant Itali, plumbo, & ter
ra conſtat: materia eſt plumbi haud perfe
cti proculdubio, atque ideò liquandis metal
lis aptiſſima, tum maximè cùm ex matrice
ſunt eruendi. Eſt autem lapis cum metallo
iunctus matrix. Nam pleraque nobiliora
metalla in lapidoſa materia iacent, quam
matricem: nuncupare liceat.
Galena.
Matrix.
Verùm inter metallica nullum excellen
tius argento viuo inuenire licet, ſolerti in
duſtria vbi oriatur, depræhendunt. Menſibus
Aprilis ac Maij ſub aurora ſereno cœlo in
montibus ſpèctant aſcendentes vapores, ac
veluti nebulam non altius ſe attollentem,
ſed humillimam, ac quaſi hærentem terræ.
Quò fit, vt coniectores argenti viui ibi ſe
dem aſſequantur. Grauiſſimum eſt ac tenuiſ
ſimum, quæ duo cùm etiam auro conueni
rent, ſperabant quidem ex vno alterum con
fici poſſe. Nempe non ſolum inter metalla,
ſed inter omnia quod ſciam hucuſque au
rum ſolum in eo mergitur, ac deſcendit, cùm
cætera ſupernatent. Idem viuum argentum
cum aurum combiberit, ſeu etiam per ſe
corium ceruinum, quod craſſiſſimum eſt, pe
netrat. Hoc enim modo aurum ſeligunt: ca
lefaciunt argentum viuum, atque ei impo
nunt veſtium fragmenta inaurata, aut alia,
quæ aurum continent, & (vt dixi) breui au
rum ipſum ab argento viuo abſorbetur, in
de exprimitur argentum viuum corio, ma
net autem in imo quod modico igne colli
quatum concreſcit. Sunt & alij modi aurum
colligendi, ſed non ſine acutis aquis, aut
ſulphuræ, & opera haud leui. Oleum co
rium non tranſit adeò celeriter, vt videatur
argentum viuum etiam oleo eſſe tenuius.
Erodit omnia metallica vaſa, æs, argen
tum, plumbum perforat: vnde ligneis vaſ
culis tutius, quàm metallicis committitur.
Incredibile eſt dictu, ſed tamen quod quiſ
que, vt ego feci, poteſt experiri. Narrabat
mihi hoc Hieronymus Gemmarius ab oculis
dictus, ſed fidem non poteram adhibere ci
tra experimentum. Aurum ſcilicet argento
viuo illitum fragilius euadere oui cortice,
tius argento viuo inuenire licet, ſolerti in
duſtria vbi oriatur, depræhendunt. Menſibus
Aprilis ac Maij ſub aurora ſereno cœlo in
montibus ſpèctant aſcendentes vapores, ac
veluti nebulam non altius ſe attollentem,
ſed humillimam, ac quaſi hærentem terræ.
Quò fit, vt coniectores argenti viui ibi ſe
dem aſſequantur. Grauiſſimum eſt ac tenuiſ
ſimum, quæ duo cùm etiam auro conueni
rent, ſperabant quidem ex vno alterum con
fici poſſe. Nempe non ſolum inter metalla,
ſed inter omnia quod ſciam hucuſque au
rum ſolum in eo mergitur, ac deſcendit, cùm
cætera ſupernatent. Idem viuum argentum
cum aurum combiberit, ſeu etiam per ſe
corium ceruinum, quod craſſiſſimum eſt, pe
netrat. Hoc enim modo aurum ſeligunt: ca
lefaciunt argentum viuum, atque ei impo
nunt veſtium fragmenta inaurata, aut alia,
quæ aurum continent, & (vt dixi) breui au
rum ipſum ab argento viuo abſorbetur, in
de exprimitur argentum viuum corio, ma
net autem in imo quod modico igne colli
quatum concreſcit. Sunt & alij modi aurum
colligendi, ſed non ſine acutis aquis, aut
ſulphuræ, & opera haud leui. Oleum co
rium non tranſit adeò celeriter, vt videatur
argentum viuum etiam oleo eſſe tenuius.
Erodit omnia metallica vaſa, æs, argen
tum, plumbum perforat: vnde ligneis vaſ
culis tutius, quàm metallicis committitur.
Incredibile eſt dictu, ſed tamen quod quiſ
que, vt ego feci, poteſt experiri. Narrabat
mihi hoc Hieronymus Gemmarius ab oculis
dictus, ſed fidem non poteram adhibere ci
tra experimentum. Aurum ſcilicet argento
viuo illitum fragilius euadere oui cortice,