Candidæ
quod tardiſ
ſimè abſu
muntur.
Sal chali, ſeu
alumen cati
na.
quod tardiſ
ſimè abſu
muntur.
Sal chali, ſeu
alumen cati
na.
Chalcanthum
cur adeò de
nigret.
cur adeò de
nigret.
Miſy.
In omni foſ
ſilium genere
eſt aliquid
quod ſplen
det.
ſilium genere
eſt aliquid
quod ſplen
det.
Cuperoſa.
Oleum vl
trioli.
trioli.
Proxima (vt dixi) ſuccis mixta reliqua
metallica, vt Pyrites, Marcheſitam vocat
vulgus: is componitur ex lapide & ſucco.
Tot habet genera fermè, quot metalla inue
niuntur: dictus pyrites, quòd colliſus ignem
mittat ob duritiem: eſt plerunque argenti
coloris, ſplendens: qui ſi accendatur inſper
ſa acri aceto, lienem prædurum colliquat, ſi
quid aliud. Cauſa eſt partium tenuitas ac
caliditas, quæ lienem per cutim & perito
neum ingrediens extenuat. Idem per ſe vix
liqueſcit, adiecto plumbo ſoluitur, quòd om
nibus aridioribus metallicis contingit: cùm
enim humidum paucum fuerit, aut aqueum,
ſine plumbo ſi in ignem mittatur, priùs ab
ſumitur, quàm liqueſcat: illo adiecto, non
abſumitur: quare cùm concretum ſit frigore:
igni liquari neceſſe eſt. Ob id cùm aurum,
argentumve lapide continetur, ſi plumbo
adiecto colliquentur, non perierit impenſa:
ſemper enim ſi per ſe hæc ignibus commit
tantur aliquid perit, quod vix adeò exiguum
eſſe poteſt, vt non plumbi iacturam ſuperet.
Porrò pyritidis aliud eſt fterile, aliud quod
metallum continet, æs plerunque, quod ſte
rile non eſt, argentum, etiam nonnunquam.
Creditum eſt, ob ſterile genus eſſe halitum
potiùs, quàm metallicam materiam: ſed con
ſtat eſſe ex metalli genere: nam cum plum
bo miſtum, efficit notularum pro typis vir
gulas. Vidi in candidiſſimi marmoris fruſto
tantam aureæ pyritidis copiam, vt totum
metallo ſcatere videretur, ne ſcires propè an
magis aurum lapidi, an lapis auro innatus
eſſet. Eruitur plerunque confracto lapide,
quod pyrites durior ſit marmore, ſilice, ſaxo.
Eſt & fragilis: quoniam leuis: ſæpè enim hæc
ob ſiccitatem ſociantur. Candidus purior,
ideò grauior. Quò fit vt quidam lapidis par
tem eſſe putent metalli vapore exuſtam, cui
locus eſt argumento: verticibus enim mon
tium naſcitur: ſed abundantia oſtendit cru
dum eſſe metallum: auream æris informem
materiam. Hæc eadem tum locorum natura
ex imbrium caſu ſuper lapides, & exhalatio
ne. Sint igitur hæ omnes ſimul horum cauſa
imbres, quorum caſu etiam metalla, lapides,
tæ, animalia, & præcipuè piſces generantur,
exhalatione ac vi metallorum excocti: nam
in ſuperficie monitum talia abundant colo
rata, & exuſta, quæ & in metallum temporis
curſu tranſeunt, & metallum continent, nam
à matrice ſeparata ſunt. Eſt igitur huiuſmo
di materia tanquam mola fœtus compara
tione, & ſemen alieno loco effuſum. Ex eius
genere eſt Ciſum, medium quaſi inter pyri
tidem & galenam. Effloreſcit ex pyritide
nonnunquam ſory, melanteria, & chalcitis,
at ex his myſi. Atramentum eſt melanteria
& ex vitrioli genere, vt dictum eſt: ſed quod
ex illo eſt cæruleum, mirum in modum nitet.
In atramento ſutorio alumen contineri, haud
obſcurum eſt. Nam ſi lutum eius aqua dilua
tur, concreſcit in eo alumen, & oleum atra
menti odorem aluminis ſpirat. Ex pyritide &
argento cadmiæ quoddam genus conſtat, quod
vocatur cobaltum. Hæc adeò acris eſt, vt pe
des fodientium exurat: cauſa eſt calor haud
paruus, ſed mediocris. Si tamen eſſet ma
gnus, ſpontè eiiceretur, non foderetur.
metallica, vt Pyrites, Marcheſitam vocat
vulgus: is componitur ex lapide & ſucco.
Tot habet genera fermè, quot metalla inue
niuntur: dictus pyrites, quòd colliſus ignem
mittat ob duritiem: eſt plerunque argenti
coloris, ſplendens: qui ſi accendatur inſper
ſa acri aceto, lienem prædurum colliquat, ſi
quid aliud. Cauſa eſt partium tenuitas ac
caliditas, quæ lienem per cutim & perito
neum ingrediens extenuat. Idem per ſe vix
liqueſcit, adiecto plumbo ſoluitur, quòd om
nibus aridioribus metallicis contingit: cùm
enim humidum paucum fuerit, aut aqueum,
ſine plumbo ſi in ignem mittatur, priùs ab
ſumitur, quàm liqueſcat: illo adiecto, non
abſumitur: quare cùm concretum ſit frigore:
igni liquari neceſſe eſt. Ob id cùm aurum,
argentumve lapide continetur, ſi plumbo
adiecto colliquentur, non perierit impenſa:
ſemper enim ſi per ſe hæc ignibus commit
tantur aliquid perit, quod vix adeò exiguum
eſſe poteſt, vt non plumbi iacturam ſuperet.
Porrò pyritidis aliud eſt fterile, aliud quod
metallum continet, æs plerunque, quod ſte
rile non eſt, argentum, etiam nonnunquam.
Creditum eſt, ob ſterile genus eſſe halitum
potiùs, quàm metallicam materiam: ſed con
ſtat eſſe ex metalli genere: nam cum plum
bo miſtum, efficit notularum pro typis vir
gulas. Vidi in candidiſſimi marmoris fruſto
tantam aureæ pyritidis copiam, vt totum
metallo ſcatere videretur, ne ſcires propè an
magis aurum lapidi, an lapis auro innatus
eſſet. Eruitur plerunque confracto lapide,
quod pyrites durior ſit marmore, ſilice, ſaxo.
Eſt & fragilis: quoniam leuis: ſæpè enim hæc
ob ſiccitatem ſociantur. Candidus purior,
ideò grauior. Quò fit vt quidam lapidis par
tem eſſe putent metalli vapore exuſtam, cui
locus eſt argumento: verticibus enim mon
tium naſcitur: ſed abundantia oſtendit cru
dum eſſe metallum: auream æris informem
materiam. Hæc eadem tum locorum natura
ex imbrium caſu ſuper lapides, & exhalatio
ne. Sint igitur hæ omnes ſimul horum cauſa
imbres, quorum caſu etiam metalla, lapides,
tæ, animalia, & præcipuè piſces generantur,
exhalatione ac vi metallorum excocti: nam
in ſuperficie monitum talia abundant colo
rata, & exuſta, quæ & in metallum temporis
curſu tranſeunt, & metallum continent, nam
à matrice ſeparata ſunt. Eſt igitur huiuſmo
di materia tanquam mola fœtus compara
tione, & ſemen alieno loco effuſum. Ex eius
genere eſt Ciſum, medium quaſi inter pyri
tidem & galenam. Effloreſcit ex pyritide
nonnunquam ſory, melanteria, & chalcitis,
at ex his myſi. Atramentum eſt melanteria
& ex vitrioli genere, vt dictum eſt: ſed quod
ex illo eſt cæruleum, mirum in modum nitet.
In atramento ſutorio alumen contineri, haud
obſcurum eſt. Nam ſi lutum eius aqua dilua
tur, concreſcit in eo alumen, & oleum atra
menti odorem aluminis ſpirat. Ex pyritide &
argento cadmiæ quoddam genus conſtat, quod
vocatur cobaltum. Hæc adeò acris eſt, vt pe
des fodientium exurat: cauſa eſt calor haud
paruus, ſed mediocris. Si tamen eſſet ma
gnus, ſpontè eiiceretur, non foderetur.
Marcheſita.
Cur metalli
ca adiecto
plumbo li
queſcant, et ſi
per ſe arida
ſint.
ca adiecto
plumbo li
queſcant, et ſi
per ſe arida
ſint.
Pyrites ar
gentum quan
doque conti
net, ſæpius
æs.
gentum quan
doque conti
net, ſæpius
æs.
Ciſum.
Atramentum
cæruleum.
cæruleum.
In atramento
ſutorio alu
men contine
tur.
ſutorio alu
men contine
tur.
Cobaltum.
Sed eſt & tepor in foſſilibus, velut in his,
quæ in valle fodiuntur vocata Ioachimica:
quamuis enim natura talia frigida ſint, eru
ta tamen calida videntur, ob bitumen, aut
ſulphur, aut acrem aliquem ſuccum de na
tura illorum, aut calcis. Porrò pyritidis for
ma nunquam, vt teſſeræ, imò quandoque
etiam, vt cubi vel aleæ diceres naturam con
tendiſſe cum arte. Eſt & ex eo fuluus, quem
aureum vocant. Proximum ei ſtibium, colori,
plumbei, ſplendido fulgore, ſquamoſum.
Oleum ex eo elicitur rubrum, acutúmque val
dè: ſulphur olet, & vim eius retinet oleum.
Ipſum antimonium (nam ſic nunc vocant
ſtibium) ob ſubſtantiæ craſſitudinem ad pau
ca vtile. Et vt ipſum plumbi, ita pyrites æris
particeps eſſe videtur: ob quam cauſam
etiam pyrites (vt dixi) ſplene extenuat. Vide
tur enim pyrites eſſe immatura ſubſtantia
æris, non exhalatio: nam in Ocris montibus
iuxta Tergeſtum tam longè latéque patet py
ritidis fodina, vt ſi exhalatio eſſet pyrites
æris, montem totum æreum eſſe oporteret.
quæ in valle fodiuntur vocata Ioachimica:
quamuis enim natura talia frigida ſint, eru
ta tamen calida videntur, ob bitumen, aut
ſulphur, aut acrem aliquem ſuccum de na
tura illorum, aut calcis. Porrò pyritidis for
ma nunquam, vt teſſeræ, imò quandoque
etiam, vt cubi vel aleæ diceres naturam con
tendiſſe cum arte. Eſt & ex eo fuluus, quem
aureum vocant. Proximum ei ſtibium, colori,
plumbei, ſplendido fulgore, ſquamoſum.
Oleum ex eo elicitur rubrum, acutúmque val
dè: ſulphur olet, & vim eius retinet oleum.
Ipſum antimonium (nam ſic nunc vocant
ſtibium) ob ſubſtantiæ craſſitudinem ad pau
ca vtile. Et vt ipſum plumbi, ita pyrites æris
particeps eſſe videtur: ob quam cauſam
etiam pyrites (vt dixi) ſplene extenuat. Vide
tur enim pyrites eſſe immatura ſubſtantia
æris, non exhalatio: nam in Ocris montibus
iuxta Tergeſtum tam longè latéque patet py
ritidis fodina, vt ſi exhalatio eſſet pyrites
æris, montem totum æreum eſſe oporteret.
Antimonium.
Sed ad Cadmiam reuertor: ex ea eſt, quæ
allium vſta olet, adeò fœtet, vt quæ Anne
bergi effoditur. Cadmia ipſa crocei plerun
que coloris eſt, & conficiendo ob id auri
chalco aptiſſima. Inſunt & metallicis me
talla, vt ſtibio quandoque argentum, quod
tamen ſolo igne ſeparari queat. Ipſum verò
ſtibium in vaſe excoctum, tranſit in plumbi
quoddam genus quod quartum poteſt dici.
Cauſa eſt, quòd Antimonium ſit plumbi ma
teria, vt æris pyrites. Sic chryſocolla ſucci
genus eſt, aurum continens, à quo nomen
ſumpſit. Eroſione quadam fiunt aquarum
acutarum, chryſocolla auri, & cæruleum, ſi
múlque naſcuntur, altero alterum vincente,
plerunque tamen cæruleo, vt author eſt Theo
phraſtus: chalchantum ex æris, aquæ ſtygiæ ex
auripigmento. Alia igitur fiunt ex materia me
tallum, alia ex ipſis metallis: ex metallorum mate
ria diximus pyritidem, & ſtybium: ex metallis
eroſis chalcanthum, chalcitidem, chryſocol
lam, & ſtygiam aquam, miſy, ſory, taliáque.
Quæ autem erodunt, acuta partim, aut ſalſa,
aut acida, nam & in artificis hoc idem li
cet intueri: verùm ſufficiet etiam ſola mate
ria, quæ erodatur: nam verius chalcan
tum, & chalcitis ex æris materia fiunt,
quàm ex ære, vt oſtendemus, fit potiùs
ærugo.
allium vſta olet, adeò fœtet, vt quæ Anne
bergi effoditur. Cadmia ipſa crocei plerun
que coloris eſt, & conficiendo ob id auri
chalco aptiſſima. Inſunt & metallicis me
talla, vt ſtibio quandoque argentum, quod
tamen ſolo igne ſeparari queat. Ipſum verò
ſtibium in vaſe excoctum, tranſit in plumbi
quoddam genus quod quartum poteſt dici.
Cauſa eſt, quòd Antimonium ſit plumbi ma
teria, vt æris pyrites. Sic chryſocolla ſucci
genus eſt, aurum continens, à quo nomen
ſumpſit. Eroſione quadam fiunt aquarum
acutarum, chryſocolla auri, & cæruleum, ſi
múlque naſcuntur, altero alterum vincente,
plerunque tamen cæruleo, vt author eſt Theo
phraſtus: chalchantum ex æris, aquæ ſtygiæ ex
auripigmento. Alia igitur fiunt ex materia me
tallum, alia ex ipſis metallis: ex metallorum mate
ria diximus pyritidem, & ſtybium: ex metallis
eroſis chalcanthum, chalcitidem, chryſocol
lam, & ſtygiam aquam, miſy, ſory, taliáque.
Quæ autem erodunt, acuta partim, aut ſalſa,
aut acida, nam & in artificis hoc idem li
cet intueri: verùm ſufficiet etiam ſola mate
ria, quæ erodatur: nam verius chalcan
tum, & chalcitis ex æris materia fiunt,
quàm ex ære, vt oſtendemus, fit potiùs
ærugo.
Auripigmentum & ipſum videtur au
ri particeps eſſe, ſed impenſa ſuperat lu
crum. Eius tria genera ſunt: Natiuum
eſt croceum, eo & ſale fit album, quod vo
cant Arſenicum. Hoc cùm veteraſcit, lu
cidum efficitur, ideóque omnium deterri
mum, vocàntque Roſagallum. Nihil enim
prohibet ſimile fieri natura arte miſtura,
idem autem eſſe non poteſt: nec propter id,
quòd ſint plura genera, vnum in alterius
colorem tranſire prohibetur, quandoqui
dem iuxta caloris & humidi multitudi
nem, calores in vnaquaque ſpecie natura
vel arte mutentur. Nam & igne non ſe
cùs ac natura auripigmentum mutatur
in ſandaracham, colore quidem, non autem
ſubſtantia. Nihil enim prohibet ab igneo
calore genereri etiam ſub terra, non vt
ri particeps eſſe, ſed impenſa ſuperat lu
crum. Eius tria genera ſunt: Natiuum
eſt croceum, eo & ſale fit album, quod vo
cant Arſenicum. Hoc cùm veteraſcit, lu
cidum efficitur, ideóque omnium deterri
mum, vocàntque Roſagallum. Nihil enim
prohibet ſimile fieri natura arte miſtura,
idem autem eſſe non poteſt: nec propter id,
quòd ſint plura genera, vnum in alterius
colorem tranſire prohibetur, quandoqui
dem iuxta caloris & humidi multitudi
nem, calores in vnaquaque ſpecie natura
vel arte mutentur. Nam & igne non ſe
cùs ac natura auripigmentum mutatur
in ſandaracham, colore quidem, non autem
ſubſtantia. Nihil enim prohibet ab igneo
calore genereri etiam ſub terra, non vt
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib