Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001038
">
<
pb
pagenum
="
381
"
xlink:href
="
016/01/030.jpg
"/>
autem plerique non ſolum dixerunt, ſed
<
lb
/>
etiam exiſtimauerunt, cùm tamen ambo ac
<
lb
/>
cidentia ſint. </
s
>
<
s
id
="
s.001039
">Cauſa eſt in promptu. </
s
>
<
s
id
="
s.001040
">Acciden
<
lb
/>
tia ſolemus appellare, quæ adſunt non cor
<
lb
/>
rupto ſubiecto: talis autem videtur glacies.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001041
">Nam gelu concreta aqua, lac, vinum, ſo
<
lb
/>
luto gelu eadem conſpiciuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.001042
">At igne ple
<
lb
/>
raque corrumpuntur, & quæ manent, vt
<
lb
/>
lapides & metalla, læſa vehementer vi
<
lb
/>
dentur, præter aurum & argentum, & pau
<
lb
/>
culas gemmas: ob id ignem arbitrabantur
<
lb
/>
maius aliquid eſſe quàm calorem. </
s
>
<
s
id
="
s.001043
">Huius
<
lb
/>
tamen differentiæ cauſam ſuperius docui
<
lb
/>
mus.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg104
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001044
">
<
margin.target
id
="
marg102
"/>
Cur ignis
<
lb
/>
ſub cineri
<
lb
/>
bus ſeruatur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001045
">
<
margin.target
id
="
marg103
"/>
Cur ignem
<
lb
/>
magis ſub
<
lb
/>
ſtantiam eſſe.
<
lb
/>
dicamus
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
quã
">quam</
expan
>
glaciem.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001046
">
<
margin.target
id
="
marg104
"/>
An aliquis
<
lb
/>
ignis non
<
lb
/>
ſplendeat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001047
">Erat & aliud dubitatione dignum: quo
<
lb
/>
niam ignis quiddam à quocunque calore ſe
<
lb
/>
paratum videbatur, non tamen eſt, licet co
<
lb
/>
lorem mutet, & ſibi ſimilem facilè gignat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001048
">Sed non omnis ignis ſplendet: etenim fer
<
lb
/>
rum igneum ſulphur accendit & vrit, ex
<
lb
/>
quo patet ipſum ignis iam formam conce
<
arrow.to.target
n
="
marg105
"/>
<
lb
/>
piſſe, nec tamen ſplendere. </
s
>
<
s
id
="
s.001049
">Ita diuerſa ra
<
lb
/>
tione ignis quem ardens aqua emittit, non
<
lb
/>
ſolùm ob ſubſtantiæ raritatem, ſed quia mi
<
lb
/>
nus calidus eſt: ob id etſi conſumatur &
<
lb
/>
ſplendeat, vix dicam illum ignem, qui lin
<
lb
/>
teum cui inhæret, & quod aqua ipſa maduit,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg106
"/>
<
lb
/>
non vrat, ignem dici debere. </
s
>
<
s
id
="
s.001050
">Eadem ratio
<
lb
/>
ſic ſi diutiùs diſtilletur, attenuetúrque ma
<
lb
/>
gis, magno miraculo manus ardebit, neque
<
lb
/>
ſentiet. </
s
>
<
s
id
="
s.001051
">Itaque ſi quis rectè inſpiciat, poſt
<
lb
/>
quàm calor certam metam attigit, ignis di
<
lb
/>
ci meretur: hæc autem meta non vna eſt,
<
lb
/>
ſed quum aërem vincere poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001052
">Quum verò
<
lb
/>
eò iam peruenerit, ſplendoris & lucis ac ro
<
lb
/>
boris tantùm acquirit, quantum etiam ca
<
lb
/>
lor ipſe, ipſéque ignis augetur. </
s
>
<
s
id
="
s.001053
">Vim verò
<
lb
/>
iuxta ſubſtantiæ, cui ineſt, denſitatem: nam
<
lb
/>
pruna calidior ob id flamma eſt, adeò vt py
<
lb
/>
rius puluis à pruna ſtatim à flamma vix ac
<
lb
/>
cendatur: atque id qui cauſam ignorant,
<
lb
/>
tanquam rem magnam admirantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001054
">Ergo
<
lb
/>
vt ab initio dixi, ignis nihil aliud eſt, quàm
<
lb
/>
calor valde magnus cum ſiccitate iunctus:
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg107
"/>
<
lb
/>
nam abſque ſiccitate ignis eſſe non poteſt,
<
lb
/>
aliter aqua feruens ignis eſſe poſſet. </
s
>
<
s
id
="
s.001055
">Non
<
lb
/>
minus igitur ignis eſſentia à ſiccitate ipſa
<
lb
/>
pendet, quàm à calore. </
s
>
<
s
id
="
s.001056
">Hac igitur de cau
<
lb
/>
ſa faces è quocunque ligno facere edocti
<
lb
/>
ſumus: ſed ſi ex denſiore ac ſolidiore, diu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg108
"/>
<
lb
/>
turniores. </
s
>
<
s
id
="
s.001057
">Stolonem querneum, cubi craſ
<
lb
/>
ſitudine à vertice ad imum diuides in pluri
<
lb
/>
ma fruſta, velut duodecim, aut ſexdecim,
<
lb
/>
pluráve, ita vt imum integrum maneat, in
<
lb
/>
de ſiccetur in furno duobus, tribúſve die
<
lb
/>
bus: excluſo itaque humido aqueo quum
<
lb
/>
remaneat quod pingue eſt, ardet vt tœda:
<
lb
/>
& ſi longitudine hominem æquat, durat
<
lb
/>
alacris flamma per horæ ac dimidiæ ſpatium
<
lb
/>
lumine ſplendidiſſimo. </
s
>
<
s
id
="
s.001058
">Ergo, vt iam dixi,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg109
"/>
<
lb
/>
tam frigidis ignis extinguitur, quàm humi
<
lb
/>
dis obruitur: ab humidis quidem duabus cau
<
lb
/>
ſis, tum vt contrariis, tum quòd reſpirare ac
<
lb
/>
moueri illum prohibeant: à frigidis autem,
<
lb
/>
ſolùm vt contrariis. </
s
>
<
s
id
="
s.001059
">Ab aqua igitur, triplici
<
lb
/>
ratione extinguitur.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg110
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001060
">
<
margin.target
id
="
marg105
"/>
Aqua
<
expan
abbr
="
ardẽs
">ardens</
expan
>
<
lb
/>
vritur illæſo
<
lb
/>
linteo quòd
<
lb
/>
ea madet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001061
">
<
margin.target
id
="
marg106
"/>
Manus vt
<
lb
/>
ardeat ho
<
lb
/>
mine non
<
lb
/>
ſentiente.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001062
">
<
margin.target
id
="
marg107
"/>
Ignis ratio
<
lb
/>
non minus
<
lb
/>
conſtat ſic
<
lb
/>
citate quam
<
lb
/>
calore.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001063
">
<
margin.target
id
="
marg108
"/>
Faces quo
<
lb
/>
modo è quo
<
lb
/>
cunque ligno
<
lb
/>
fiant.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001064
">
<
margin.target
id
="
marg109
"/>
Ignis ab
<
lb
/>
aqua triplici
<
lb
/>
ratione ex
<
lb
/>
tinguitur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001065
">
<
margin.target
id
="
marg110
"/>
Modi quibus
<
lb
/>
ignis genera
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001066
">Nunc tandem ſupereſt, vt cauſas gene
<
lb
/>
rationis illius oſtendamus, neque leuem
<
lb
/>
habent in ſe obſcuritatem. </
s
>
<
s
id
="
s.001067
">Igitur primò,
<
lb
/>
quot modis fiat conſideremus. </
s
>
<
s
id
="
s.001068
">Fit autem
<
lb
/>
propagatione, antiſpaſi percuſſione, fri
<
lb
/>
ctione, putredine, coïtione. </
s
>
<
s
id
="
s.001069
">Nam qui vel
<
lb
/>
ſpeculis concauis, vel ſphærulis perſpicuis
<
lb
/>
generantur, ad coïtionem manifeſtè perti
<
lb
/>
net. </
s
>
<
s
id
="
s.001070
">Sed coïtionis obſcura ratio non eſt, nam
<
lb
/>
que ſi denis viris nummos denos diſtri
<
lb
/>
buas, ſinguli habebunt nummum: ſed ſi in
<
lb
/>
quinque, binos. </
s
>
<
s
id
="
s.001071
">Si igitur calor qui per ma
<
lb
/>
gnum ſpatium diſperſus eſt, in vnum con
<
lb
/>
trahatur, quicquid magnæ illi quantitati
<
lb
/>
inerat, & modicæ illi ineſt: quamobrem
<
lb
/>
magnus calor in paruo ſpatio contentus,
<
lb
/>
magnos effectus producet, magnúſque ob
<
lb
/>
id dici merebitur, atque ob id ignis. </
s
>
<
s
id
="
s.001072
">Hoc
<
lb
/>
enim adeò planè expoſitum eſt, vt repetere
<
lb
/>
haud ſit neceſſarium. </
s
>
<
s
id
="
s.001073
">Sed qui antiſpaſi fit,
<
lb
/>
ad coïtionem reducitur. </
s
>
<
s
id
="
s.001074
">Non enim ob aliud
<
lb
/>
antiſpaſis accedit, quàm quòd in vnum co
<
lb
/>
git: ergo & huius cauſa cognita eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001075
">Propa
<
lb
/>
gatione autem oſtendimus quomodo gene
<
lb
/>
retur ſuperius. </
s
>
<
s
id
="
s.001076
">Vnumquódque enim natura
<
lb
/>
conſtantium atque mortalium ſibi ſimile ge
<
lb
/>
nerare aptum eſt, itaque nihil mirum ex ig
<
lb
/>
ne ignem accendi: verùm frictio & percuſ
<
lb
/>
ſio à motu initium habent: putredo autem
<
lb
/>
non ſufficit ignem accendere, ſed vel alio
<
lb
/>
calore confirmatur, aut motu, aut antiſpa
<
lb
/>
ſi, atque coïtione. </
s
>
<
s
id
="
s.001077
">Itaque ſi quo modo mo
<
arrow.to.target
n
="
marg111
"/>
<
lb
/>
tu ignis accendatur docuerimus, modos om
<
lb
/>
nes ſimul quibus ignis accendi poſſit de
<
lb
/>
monſtrabimus: & quòd tantùm tres verè
<
lb
/>
ſint, coïtio, propagationem motus, quan
<
lb
/>
quam longè plures eſſe videantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001078
">Oſtende
<
lb
/>
re autem quomodo ignis à motu generetur,
<
lb
/>
non aliud eſt, quàm quomodo motus ſit
<
lb
/>
cauſa caloris demonſtrare: nam ſi motus eſt
<
lb
/>
cauſa caloris, erit & augmenti illius. </
s
>
<
s
id
="
s.001079
">Ignis
<
lb
/>
autem ( vt diximus ) nihil aliud eſt, quàm
<
lb
/>
color in immenſum auctus. </
s
>
<
s
id
="
s.001080
">Ergo quónam
<
lb
/>
pacto motus calefacit, inquirunt Ariſtote
<
lb
/>
lici, ac multa nugantur: tandem verò ad id
<
lb
/>
redeunt, vt calor ſit effectus motus: eſtque
<
lb
/>
hoc ac ſi dicerent, Neſcimus. </
s
>
<
s
id
="
s.001081
">Idem enim
<
lb
/>
per idem oſtendere, certum nugacis atque
<
lb
/>
imperiti argumentum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001082
">Quid tandem obſ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg112
"/>
<
lb
/>
curè & ſuo more dixerunt quidam, quòd
<
lb
/>
calor hic in aëre iam eſt, ſed per motum ad
<
lb
/>
formam illam deducitur, eſſéque hunc ca
<
lb
/>
lorem illum qui à deſideribus prouenerit?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001083
">O egregium hominem: calida non cenſent
<
lb
/>
aſtra, inde calorem illum aſtrorum ignem
<
lb
/>
eſſe volunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001084
">Quòd etſi caliditatem efficere
<
lb
/>
ſidera, quæ calida eſſe negant concedatur,
<
lb
/>
rurſus dubitatio emergit, quomodo calo
<
lb
/>
rem illum motus augeat. </
s
>
<
s
id
="
s.001085
">Certum enim eſt,
<
lb
/>
conceptam caliditatem antè à ſyderibus abſ
<
lb
/>
que motu nondum eſſe igneam. </
s
>
<
s
id
="
s.001086
">Alexander
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg113
"/>
<
lb
/>
rectè ſentit in hoc, quòd non ex lapidibus
<
lb
/>
excutitur ignis, ſed aër qui ibi continetur,
<
lb
/>
attritu repentino vertitur in ignem. </
s
>
<
s
id
="
s.001087
">Sed ſi
<
lb
/>
ita eſt, cur non è ſolidiſſimis lapidibus, vt
<
lb
/>
porphyrite, ac duriſſimis magis excutitur,
<
lb
/>
quàm à mollioribus, vt chryſtallo & chal
<
lb
/>
cedonio? </
s
>
<
s
id
="
s.001088
">Rurſus, cur non è duobus lapidi
<
lb
/>
bus eiuſdem generis magis, vt chryſtallinis,
<
lb
/>
quàm è chryſtallo & chalybe ignis proue
<
lb
/>
nit? </
s
>
<
s
id
="
s.001089
">Deinde, cur ( quod maximum eſt ) ſi
<
lb
/>
ſolus aër accenditur, ſcintillæ illæ magna
<
lb
/>
ex parte, ac veluti graues, lento proceſſu
<
lb
/>
deſcendunt? </
s
>
<
s
id
="
s.001090
">Nam purus ignis, aut non deſ-</
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>