Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001609
">
<
pb
pagenum
="
392
"
xlink:href
="
016/01/041.jpg
"/>
permutationem. </
s
>
<
s
id
="
s.001610
">Ariſtoteles dicit, quòd hoc
<
lb
/>
modo motus non fit: quia etſi antiperiſtaſis
<
lb
/>
fiat, non tamen per illam mobile impelli
<
lb
/>
poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001611
">Ratio ſua ſic ſe habet: quæ antipe
<
lb
/>
riſtaſi mouent, etiam mouentur: igitur, dum
<
lb
/>
non mouentur, non mouent: ſed quando
<
lb
/>
aer in A fuerit in B, tunc à nullo mouetur,
<
lb
/>
poſſedit enim locum, quem occupare debue
<
lb
/>
rat: igitur non poteſt mouere A, dum eſt in
<
lb
/>
B, è loco ſuo. </
s
>
<
s
id
="
s.001612
">Patet, quia corpus non mouet
<
lb
/>
corpus, niſi cùm ipſum mouens mouetur. </
s
>
<
s
id
="
s.001613
">Et
<
lb
/>
hæc demonſtratio non fuit intellecta ab ex
<
lb
/>
poſitoribus, & tamen oſtendit clarè opinio
<
lb
/>
nem Platonis falſam eſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.001614
">Tertia fuit quo
<
lb
/>
rundam antiquorum, quòd aër antecedens
<
lb
/>
ante mobile, puta in C, dum mobile eſt in
<
lb
/>
B, moueatur verſus D, & ſucceſſione ne va
<
lb
/>
cuum detur, transferatur B in C ad locum
<
lb
/>
aëris moti: & ita idem aër mouetur ex D
<
lb
/>
in E, & mobile ſequatur eodem impetu: ſicut
<
lb
/>
ſi bos habeat locum ſeu vicem ſubeat aeris
<
lb
/>
antecedentis, & currus ponderis ſeu mobi
<
lb
/>
lis, & vinculum, quo bos trahit currum, eſt
<
lb
/>
raritas, vel vacui neceſſitas: & ſic quantum
<
lb
/>
cunque mouebitur bos, & quantacunque
<
lb
/>
velocitate, eadem & tantùm mouebitur cur
<
lb
/>
rus, & ita quantumcunque, & qualicunque
<
lb
/>
velocitate aër ante mobile A mouebitur, ea
<
lb
/>
dem ſubſequetur A mobile, & ita fiet motus
<
lb
/>
continuus. </
s
>
<
s
id
="
s.001615
">Et hæc fuit opinio quorundam
<
lb
/>
antiquorum, quam quidam falsò Philoſophi
<
lb
/>
eſſe crediderunt, quum tamen ab ipſo relin
<
lb
/>
quatur, eadem ratione aduerſus eam, quæ
<
lb
/>
contra primam opinionem adducta eſt mili
<
lb
/>
tante, ſcilicet, quòd ſi C aër transfertur in
<
lb
/>
D, quæritur à quo? </
s
>
<
s
id
="
s.001616
">ſi à mobili, igitur ſe mo
<
lb
/>
uebunt viciſſim, quod eſt impoſſibile, nam
<
lb
/>
mobile propelleret aerem ex C in D: & iam
<
lb
/>
ſupponitur, quòd aër tranſlatus ex C in D,
<
lb
/>
trahat mobile ex C in D, igitur idem erit
<
lb
/>
cauſa, & effectus comparatum ad idem. </
s
>
<
s
id
="
s.001617
">Si
<
lb
/>
dicas, quòd aër transfert ſeipſum, dicit, cur
<
lb
/>
igitur etiam mobile hoc non poteſt facere?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001618
">& redit prima opinio. </
s
>
<
s
id
="
s.001619
">Si dicas, quòd aër,
<
lb
/>
quia habet principium motus, hoc poteſt
<
lb
/>
facere, ſequitur, quòd iſte motus erit perpe
<
lb
/>
tuus, quia aër ille ſemper manebit idem, &
<
lb
/>
mouetur à forma ſua, igitur ſemper æquali
<
lb
/>
velocitate. </
s
>
<
s
id
="
s.001620
">Horum autem vtrunque experi
<
lb
/>
mento repugnat: nam ſic lapis proiectus
<
lb
/>
manu tranſiret per totum orbem, & æquali
<
lb
/>
impetu: patet, quia ſuus aër præcedens æ
<
lb
/>
quali impetu ſemper moueretur, & non poſ
<
lb
/>
ſet oſtendere quiſquam rationem cur impe
<
lb
/>
tus ille remitti debeat. </
s
>
<
s
id
="
s.001621
">Quarta opinio eſt
<
lb
/>
Ariſtotelis, quòd aër, qui eſt in B, motus ab
<
lb
/>
eo, qui lapidem iacit, ante mobile mouetur,
<
lb
/>
& propellit eum, qui eſt in C: & ille, qui
<
lb
/>
eſt in C, eum, qui eſt in D, & ille qui eſt in
<
lb
/>
D, eum qui eſt in E, & ita donec perueniat
<
lb
/>
ad G, qui non poſſit mouere H, eò quòd eſt
<
lb
/>
nimis debilis, & tunc quum H non mouea
<
lb
/>
tur, non trahet pondus, & ſic quieſcet in G.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001622
">Dicit igitur hoc modo: motus violentus fit
<
lb
/>
debilior, quia F mouetur ab E, igitur minore
<
lb
/>
impetu, quàm E, & E quàm D, & ita ſemper
<
lb
/>
violentus motus debilitatur, vt apparet
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
<
lb
/>
experimento. </
s
>
<
s
id
="
s.001623
">Hîc etiam non eſt motus ſine
<
lb
/>
motus ſine motore, quia quælibet pars mo
<
lb
/>
uetur à ſua præcedente, vt F, & E ab ipſo
<
lb
/>
D.Tertiò patet ratio dicti, quòd priùs ceſſat
<
lb
/>
quælibet pars aëris moueri, quam mouere:
<
lb
/>
nam cùm D mouetur à C, mouet E, quia
<
lb
/>
mouetur à C: igitur dum quieſcit iam D in
<
lb
/>
E, mouet D ipſum E ex loco ſuo, igitur
<
lb
/>
ceſſat priùs moueri, quàm mouere, quia D
<
lb
/>
ceſſat moueri dum D eſt in B, nam tunc C
<
lb
/>
eſt in D, quod mouebat D: igitur cùm C eſt
<
lb
/>
in D, D quieſcit in E, & tunc C mouetur
<
lb
/>
ad F, & non mouetur, niſi ab aliquo, & il
<
lb
/>
lud eſt D, igitur D priùs deſinit moueri,
<
lb
/>
quàm mouere: quia dum eſt D in C, non
<
lb
/>
mouetur, ſed quieſcit, & tamen mouet E
<
lb
/>
verſus F. </
s
>
<
s
id
="
s.001624
">Et ſi opponas, quòd corpus non
<
lb
/>
mouet, niſi moueatur, dico quòd eſt verum,
<
lb
/>
ſed tamen finis motus primi, id eſt, mouen
<
lb
/>
tis, eſt coniunctus fini motus ſecundi, non
<
lb
/>
idem: ſed priùs ceſſat motor à motu, quàm
<
lb
/>
id quod mouetur, & hoc eſt, quia ſaltem
<
lb
/>
natura motor priùs mouetur, quàm moueat:
<
lb
/>
ideò patet quartum, quòd motus rei, quæ
<
lb
/>
proijcitur, componitur ex infinitis motibus
<
lb
/>
ſibi inuicem ſuccedentibus, & eſt continuus
<
lb
/>
per accidens: fit enim tranſlato aëre B in C, &
<
lb
/>
aëre C interim in D, & eo qui erat in D
<
lb
/>
in E, & ita de aliis. </
s
>
<
s
id
="
s.001625
">Et ideò talis motus eſt
<
lb
/>
etiam velox, quia fines adeò vnius, initiis
<
lb
/>
alterius iunguntur, quod videtur vt debeant
<
lb
/>
ſimul transferri, & non eſt ita. </
s
>
<
s
id
="
s.001626
">Sed finga
<
lb
/>
mus decem boues vnum ante alium, & om
<
lb
/>
nes ante currum, & quilibet habeat ſtimu
<
lb
/>
lum in fronte, quo tangat alium bouem in
<
lb
/>
crure poſteriore, tunc moto primo currus
<
lb
/>
ſuccedet, & ille idem mouebit ſecundum, &
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
ſecũdus
">ſecundus</
expan
>
tertium, & ſemper vides, quòd qui
<
lb
/>
libet bos priùs mouetur ab altero, quàm mo
<
lb
/>
ueat, & tamen vltimus ſimul fermè cum
<
lb
/>
primo mouebitur: & hoc eſt, quia talis ſuc
<
lb
/>
ceſſio ſolùm componitur ex decem partibus,
<
lb
/>
ſunt enim decem boues tantùm: ſed aëris
<
lb
/>
ſucceſſio ex in finitis partibus componitur,
<
lb
/>
ideò refert tempus ſenſibile ab initio motus
<
lb
/>
lapidis vſque ad finem. </
s
>
<
s
id
="
s.001627
">Sed ad infinitum tol
<
lb
/>
lendum iuuat condenſatio aëris, vt rectè di
<
lb
/>
cebat Auerroës: & ipſa eſt cauſa, vt celerius
<
lb
/>
eſſet motus, & vt non ſit neceſſarium pone
<
lb
/>
re motus infinitos, ſed ſolum innumerabiles.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001628
">Et hæc eſt opinio Ariſtotelis, à nullis vſque
<
lb
/>
ad hanc diem intellecta, de motu rerum, quæ
<
lb
/>
violenter mouentur. </
s
>
<
s
id
="
s.001629
">Sed nos magis indige
<
lb
/>
mus prima, quæ eſt ſimpliciſſima, & etiam
<
lb
/>
non tantas difficultates patitur: & cum ſup
<
lb
/>
ponitur, quòd omne quod mouetur, ab ali
<
lb
/>
quo mouetur veriſſimum eſt: ſed illud quod
<
lb
/>
mouet, eſt impetus acquiſitus, ſicut calor
<
lb
/>
in aqua, qui eſt ibi præter naturam ab igne
<
lb
/>
inductus, & tamen igne ſublato, manum
<
lb
/>
tangentis exurit, & ideò etiam accidens vio
<
lb
/>
lens adhærens vim ſuam retinet. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001630
">
<
margin.target
id
="
marg157
"/>
Aer cur fa
<
lb
/>
ctus ſit.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001631
">
<
margin.target
id
="
marg158
"/>
Aer infrigi
<
lb
/>
datus
<
expan
abbr
="
repẽtè
">repentè</
expan
>
<
lb
/>
cur tantum
<
lb
/>
noxæ afferat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001632
">
<
margin.target
id
="
marg159
"/>
Cur
<
expan
abbr
="
ẽxſuf-flando
">exſuf
<
lb
/>
flando</
expan
>
aper
<
lb
/>
tis labiis ca
<
lb
/>
lefaciamus,
<
lb
/>
conſtrictis
<
lb
/>
infrigida.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001633
">mus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001634
">
<
margin.target
id
="
marg160
"/>
Aer ſemper
<
lb
/>
mouetur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001635
">
<
margin.target
id
="
marg161
"/>
Cur in an
<
lb
/>
guſtis locis
<
lb
/>
ſemper au
<
lb
/>
ram ſentia
<
lb
/>
mus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001636
">
<
margin.target
id
="
marg162
"/>
Cryptæ fri
<
lb
/>
gidiores
<
lb
/>
quomodo
<
lb
/>
fiant.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001637
">
<
margin.target
id
="
marg163
"/>
Ventorum
<
lb
/>
dignatio vn
<
lb
/>
do ſpiret.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001638
">
<
margin.target
id
="
marg164
"/>
Aër quò fe
<
lb
/>
ratur motu
<
lb
/>
naturali.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001639
">
<
margin.target
id
="
marg165
"/>
Motus ſim
<
lb
/>
plices ſep
<
lb
/>
tem.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001640
">
<
margin.target
id
="
marg166
"/>
De motu
<
lb
/>
violento
<
lb
/>
quomodo
<
lb
/>
fiat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001641
">
<
margin.target
id
="
marg167
"/>
<
lb
/>
4. Phy. </
s
>
<
s
id
="
s.001642
">68 &
<
lb
/>
8.
<
lb
/>
Phy.82.
<
lb
/>
O A
<
lb
/>
. B
<
lb
/>
. C
<
lb
/>
. D
<
lb
/>
. E
<
lb
/>
. F
<
lb
/>
O G.
<
lb
/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001643
">Dicamus igitur primò ea, quæ ſunt ma
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg168
"/>
<
lb
/>
nifeſta, & ſunt, quòd quatuor ſunt cauſæ
<
lb
/>
motus violenti, diuturni & celeris. </
s
>
<
s
id
="
s.001644
">Prima
<
lb
/>
eſt, quòd cauſa mouens celeriter ab initio
<
lb
/>
moueat. </
s
>
<
s
id
="
s.001645
">Secunda, quòd per magnum ſpa
<
lb
/>
tium? </
s
>
<
s
id
="
s.001646
">ideò machinæ bellicæ, quò longio
<
lb
/>
res, eò procul magis eiaculantur: & ita ar
<
lb
/>
cus, quò magis tenditur ob ambas cauſas,
<
lb
/>
eò longiùs emittit ſagittam. </
s
>
<
s
id
="
s.001647
">Nam ſi tenda
<
lb
/>
tur ad B vſque, mouebitur cum chorda
<
lb
/>
ſolùm ſagitta ex B in D: & ſi tendatur </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>