Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
41
41
42
42
43
43
44
44
45
45
46
46
47
47
48
48
49
49
50
50
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.001609">
                <pb pagenum="392" xlink:href="016/01/041.jpg"/>
              permutationem. </s>
              <s id="s.001610">Ariſtoteles dicit, quòd hoc
                <lb/>
              modo motus non fit: quia etſi antiperiſtaſis
                <lb/>
              fiat, non tamen per illam mobile impelli
                <lb/>
              poteſt. </s>
              <s id="s.001611">Ratio ſua ſic ſe habet: quæ antipe­
                <lb/>
              riſtaſi mouent, etiam mouentur: igitur, dum
                <lb/>
              non mouentur, non mouent: ſed quando
                <lb/>
              aer in A fuerit in B, tunc à nullo mouetur,
                <lb/>
              poſſedit enim locum, quem occupare debue­
                <lb/>
              rat: igitur non poteſt mouere A, dum eſt in
                <lb/>
              B, è loco ſuo. </s>
              <s id="s.001612">Patet, quia corpus non mouet
                <lb/>
              corpus, niſi cùm ipſum mouens mouetur. </s>
              <s id="s.001613">Et
                <lb/>
              hæc demonſtratio non fuit intellecta ab ex­
                <lb/>
              poſitoribus, & tamen oſtendit clarè opinio­
                <lb/>
              nem Platonis falſam eſſe. </s>
              <s id="s.001614">Tertia fuit quo­
                <lb/>
              rundam antiquorum, quòd aër antecedens
                <lb/>
              ante mobile, puta in C, dum mobile eſt in
                <lb/>
              B, moueatur verſus D, & ſucceſſione ne va­
                <lb/>
              cuum detur, transferatur B in C ad locum
                <lb/>
              aëris moti: & ita idem aër mouetur ex D
                <lb/>
              in E, & mobile ſequatur eodem impetu: ſicut
                <lb/>
              ſi bos habeat locum ſeu vicem ſubeat aeris
                <lb/>
              antecedentis, & currus ponderis ſeu mobi­
                <lb/>
              lis, & vinculum, quo bos trahit currum, eſt
                <lb/>
              raritas, vel vacui neceſſitas: & ſic quantum­
                <lb/>
              cunque mouebitur bos, & quantacunque
                <lb/>
              velocitate, eadem & tantùm mouebitur cur­
                <lb/>
              rus, & ita quantumcunque, & qualicunque
                <lb/>
              velocitate aër ante mobile A mouebitur, ea­
                <lb/>
              dem ſubſequetur A mobile, & ita fiet motus
                <lb/>
              continuus. </s>
              <s id="s.001615">Et hæc fuit opinio quorundam
                <lb/>
              antiquorum, quam quidam falsò Philoſophi
                <lb/>
              eſſe crediderunt, quum tamen ab ipſo relin­
                <lb/>
              quatur, eadem ratione aduerſus eam, quæ
                <lb/>
              contra primam opinionem adducta eſt mili­
                <lb/>
              tante, ſcilicet, quòd ſi C aër transfertur in
                <lb/>
              D, quæritur à quo? </s>
              <s id="s.001616">ſi à mobili, igitur ſe mo­
                <lb/>
              uebunt viciſſim, quod eſt impoſſibile, nam
                <lb/>
              mobile propelleret aerem ex C in D: & iam
                <lb/>
              ſupponitur, quòd aër tranſlatus ex C in D,
                <lb/>
              trahat mobile ex C in D, igitur idem erit
                <lb/>
              cauſa, & effectus comparatum ad idem. </s>
              <s id="s.001617">Si
                <lb/>
              dicas, quòd aër transfert ſeipſum, dicit, cur
                <lb/>
              igitur etiam mobile hoc non poteſt facere?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001618">& redit prima opinio. </s>
              <s id="s.001619">Si dicas, quòd aër,
                <lb/>
              quia habet principium motus, hoc poteſt
                <lb/>
              facere, ſequitur, quòd iſte motus erit perpe­
                <lb/>
              tuus, quia aër ille ſemper manebit idem, &
                <lb/>
              mouetur à forma ſua, igitur ſemper æquali
                <lb/>
              velocitate. </s>
              <s id="s.001620">Horum autem vtrunque experi­
                <lb/>
              mento repugnat: nam ſic lapis proiectus
                <lb/>
              manu tranſiret per totum orbem, & æquali
                <lb/>
              impetu: patet, quia ſuus aër præcedens æ­
                <lb/>
              quali impetu ſemper moueretur, & non poſ­
                <lb/>
              ſet oſtendere quiſquam rationem cur impe­
                <lb/>
              tus ille remitti debeat. </s>
              <s id="s.001621">Quarta opinio eſt
                <lb/>
              Ariſtotelis, quòd aër, qui eſt in B, motus ab
                <lb/>
              eo, qui lapidem iacit, ante mobile mouetur,
                <lb/>
              & propellit eum, qui eſt in C: & ille, qui
                <lb/>
              eſt in C, eum, qui eſt in D, & ille qui eſt in
                <lb/>
              D, eum qui eſt in E, & ita donec perueniat
                <lb/>
              ad G, qui non poſſit mouere H, eò quòd eſt
                <lb/>
              nimis debilis, & tunc quum H non mouea­
                <lb/>
              tur, non trahet pondus, & ſic quieſcet in G.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001622">Dicit igitur hoc modo: motus violentus fit
                <lb/>
              debilior, quia F mouetur ab E, igitur minore
                <lb/>
              impetu, quàm E, & E quàm D, & ita ſemper
                <lb/>
              violentus motus debilitatur, vt apparet
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              experimento. </s>
              <s id="s.001623">Hîc etiam non eſt motus ſine
                <lb/>
              motus ſine motore, quia quælibet pars mo­
                <lb/>
              uetur à ſua præcedente, vt F, & E ab ipſo
                <lb/>
              D.Tertiò patet ratio dicti, quòd priùs ceſſat
                <lb/>
              quælibet pars aëris moueri, quam mouere:
                <lb/>
              nam cùm D mouetur à C, mouet E, quia
                <lb/>
              mouetur à C: igitur dum quieſcit iam D in
                <lb/>
              E, mouet D ipſum E ex loco ſuo, igitur
                <lb/>
              ceſſat priùs moueri, quàm mouere, quia D
                <lb/>
              ceſſat moueri dum D eſt in B, nam tunc C
                <lb/>
              eſt in D, quod mouebat D: igitur cùm C eſt
                <lb/>
              in D, D quieſcit in E, & tunc C mouetur
                <lb/>
              ad F, & non mouetur, niſi ab aliquo, & il­
                <lb/>
              lud eſt D, igitur D priùs deſinit moueri,
                <lb/>
              quàm mouere: quia dum eſt D in C, non
                <lb/>
              mouetur, ſed quieſcit, & tamen mouet E
                <lb/>
              verſus F. </s>
              <s id="s.001624">Et ſi opponas, quòd corpus non
                <lb/>
              mouet, niſi moueatur, dico quòd eſt verum,
                <lb/>
              ſed tamen finis motus primi, id eſt, mouen­
                <lb/>
              tis, eſt coniunctus fini motus ſecundi, non
                <lb/>
              idem: ſed priùs ceſſat motor à motu, quàm
                <lb/>
              id quod mouetur, & hoc eſt, quia ſaltem
                <lb/>
              natura motor priùs mouetur, quàm moueat:
                <lb/>
              ideò patet quartum, quòd motus rei, quæ
                <lb/>
              proijcitur, componitur ex infinitis motibus
                <lb/>
              ſibi inuicem ſuccedentibus, & eſt continuus
                <lb/>
              per accidens: fit enim tranſlato aëre B in C, &
                <lb/>
              aëre C interim in D, & eo qui erat in D
                <lb/>
              in E, & ita de aliis. </s>
              <s id="s.001625">Et ideò talis motus eſt
                <lb/>
              etiam velox, quia fines adeò vnius, initiis
                <lb/>
              alterius iunguntur, quod videtur vt debeant
                <lb/>
              ſimul transferri, & non eſt ita. </s>
              <s id="s.001626">Sed finga­
                <lb/>
              mus decem boues vnum ante alium, & om­
                <lb/>
              nes ante currum, & quilibet habeat ſtimu­
                <lb/>
              lum in fronte, quo tangat alium bouem in
                <lb/>
              crure poſteriore, tunc moto primo currus
                <lb/>
              ſuccedet, & ille idem mouebit ſecundum, &
                <lb/>
                <expan abbr="ſecũdus">ſecundus</expan>
              tertium, & ſemper vides, quòd qui­
                <lb/>
              libet bos priùs mouetur ab altero, quàm mo­
                <lb/>
              ueat, & tamen vltimus ſimul fermè cum
                <lb/>
              primo mouebitur: & hoc eſt, quia talis ſuc­
                <lb/>
              ceſſio ſolùm componitur ex decem partibus,
                <lb/>
              ſunt enim decem boues tantùm: ſed aëris
                <lb/>
              ſucceſſio ex in finitis partibus componitur,
                <lb/>
              ideò refert tempus ſenſibile ab initio motus
                <lb/>
              lapidis vſque ad finem. </s>
              <s id="s.001627">Sed ad infinitum tol­
                <lb/>
              lendum iuuat condenſatio aëris, vt rectè di­
                <lb/>
              cebat Auerroës: & ipſa eſt cauſa, vt celerius
                <lb/>
              eſſet motus, & vt non ſit neceſſarium pone­
                <lb/>
              re motus infinitos, ſed ſolum innumerabiles.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001628">Et hæc eſt opinio Ariſtotelis, à nullis vſque
                <lb/>
              ad hanc diem intellecta, de motu rerum, quæ
                <lb/>
              violenter mouentur. </s>
              <s id="s.001629">Sed nos magis indige­
                <lb/>
              mus prima, quæ eſt ſimpliciſſima, & etiam
                <lb/>
              non tantas difficultates patitur: & cum ſup­
                <lb/>
              ponitur, quòd omne quod mouetur, ab ali­
                <lb/>
              quo mouetur veriſſimum eſt: ſed illud quod
                <lb/>
              mouet, eſt impetus acquiſitus, ſicut calor
                <lb/>
              in aqua, qui eſt ibi præter naturam ab igne
                <lb/>
              inductus, & tamen igne ſublato, manum
                <lb/>
              tangentis exurit, & ideò etiam accidens vio­
                <lb/>
              lens adhærens vim ſuam retinet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001630">
                <margin.target id="marg157"/>
              Aer cur fa­
                <lb/>
              ctus ſit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001631">
                <margin.target id="marg158"/>
              Aer infrigi­
                <lb/>
              datus
                <expan abbr="repẽtè">repentè</expan>
                <lb/>
              cur tantum
                <lb/>
              noxæ afferat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001632">
                <margin.target id="marg159"/>
              Cur
                <expan abbr="ẽxſuf-flando">exſuf­
                  <lb/>
                flando</expan>
              aper­
                <lb/>
              tis labiis ca­
                <lb/>
              lefaciamus,
                <lb/>
              conſtrictis
                <lb/>
              infrigida.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001633">mus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001634">
                <margin.target id="marg160"/>
              Aer ſemper
                <lb/>
              mouetur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001635">
                <margin.target id="marg161"/>
              Cur in an­
                <lb/>
              guſtis locis
                <lb/>
              ſemper au­
                <lb/>
              ram ſentia­
                <lb/>
              mus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001636">
                <margin.target id="marg162"/>
              Cryptæ fri­
                <lb/>
              gidiores
                <lb/>
              quomodo
                <lb/>
              fiant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001637">
                <margin.target id="marg163"/>
              Ventorum
                <lb/>
              dignatio vn­
                <lb/>
              do ſpiret.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001638">
                <margin.target id="marg164"/>
              Aër quò fe­
                <lb/>
              ratur motu
                <lb/>
              naturali.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001639">
                <margin.target id="marg165"/>
              Motus ſim­
                <lb/>
              plices ſep­
                <lb/>
              tem.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001640">
                <margin.target id="marg166"/>
              De motu
                <lb/>
              violento
                <lb/>
              quomodo
                <lb/>
              fiat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001641">
                <margin.target id="marg167"/>
                <lb/>
              4. Phy. </s>
              <s id="s.001642">68 &
                <lb/>
              8.
                <lb/>
              Phy.82.
                <lb/>
              O A
                <lb/>
              . B
                <lb/>
              . C
                <lb/>
              . D
                <lb/>
              . E
                <lb/>
              . F
                <lb/>
              O G.
                <lb/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001643">Dicamus igitur primò ea, quæ ſunt ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg168"/>
                <lb/>
              nifeſta, & ſunt, quòd quatuor ſunt cauſæ
                <lb/>
              motus violenti, diuturni & celeris. </s>
              <s id="s.001644">Prima
                <lb/>
              eſt, quòd cauſa mouens celeriter ab initio
                <lb/>
              moueat. </s>
              <s id="s.001645">Secunda, quòd per magnum ſpa­
                <lb/>
              tium? </s>
              <s id="s.001646">ideò machinæ bellicæ, quò longio­
                <lb/>
              res, eò procul magis eiaculantur: & ita ar­
                <lb/>
              cus, quò magis tenditur ob ambas cauſas,
                <lb/>
              eò longiùs emittit ſagittam. </s>
              <s id="s.001647">Nam ſi tenda­
                <lb/>
              tur ad B vſque, mouebitur cum chorda
                <lb/>
              ſolùm ſagitta ex B in D: & ſi tendatur </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>