Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003491
">
<
pb
pagenum
="
435
"
xlink:href
="
016/01/084.jpg
"/>
ſunt, ſucci ſulphur, lapidis cryſtallus, terræ
<
lb
/>
Lemnia, metalli argentum. </
s
>
<
s
id
="
s.003492
">Compoſitorum
<
lb
/>
autem exempla ſuo loco referam, ne inuti
<
lb
/>
liter repetere multa cogar. </
s
>
<
s
id
="
s.003493
">Simplicium au
<
lb
/>
tem neceſſaria exempla fuere, quia non de
<
lb
/>
omnibus primò ſum tractaturus: nam quæ
<
lb
/>
cunque ſolida manent, perfecta voco, vt
<
lb
/>
metalla & lapides, de quibus poſteriùs di
<
lb
/>
cturus ſum molliora autem, imperfecta,
<
lb
/>
tum miſta, tum ſuccos, & terras appel
<
lb
/>
lo, quæ metallica nuncupabo omnia, ad
<
lb
/>
differentiam lapidum & metallorum. </
s
>
<
s
id
="
s.003494
">De
<
lb
/>
metallicis igitur nunc primùm dicere aggre
<
lb
/>
diar, à terrarum generibus initium ducens.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg430
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003495
">
<
margin.target
id
="
marg429
"/>
Compoſita
<
lb
/>
corpora 11.
<
lb
/>
ſunt gene
<
lb
/>
rum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003496
">
<
margin.target
id
="
marg430
"/>
De terrarum
<
lb
/>
diſcrimini
<
lb
/>
bus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003497
">Terrarum itaque genera ſunt, vel colo
<
lb
/>
ribus vel odore, vel vſu diſtantia. </
s
>
<
s
id
="
s.003498
">De his
<
lb
/>
quæ vſu diſtinguuntur generaliter ſuperius
<
lb
/>
dixemus. </
s
>
<
s
id
="
s.003499
">De aliis autem quæ colore diſtin
<
lb
/>
guuntur, etiam abſoluta eſt diſputatio: ſu
<
lb
/>
pereſt vt de vſu quarundam dicamus, tum
<
lb
/>
etiam de odore. </
s
>
<
s
id
="
s.003500
">Odoratæ terræ ſunt, quæ
<
arrow.to.target
n
="
marg431
"/>
<
lb
/>
malè olent frequentes. </
s
>
<
s
id
="
s.003501
">Sunt enim omnes quæ
<
lb
/>
olent, metallicis partibus commiſtæ. </
s
>
<
s
id
="
s.003502
">Refert
<
lb
/>
tamen Agricola, Mariæbergi in Saxonia,
<
lb
/>
dum ex argentaria fodina diuorum Sebaſtia
<
lb
/>
ni & Fabiani, coram Henrico Saxonum
<
lb
/>
Principe erueretur argentum, tam fragran
<
lb
/>
tem odorem erupiſſe, vt Princeps exclama
<
lb
/>
uerit, Calecutum adeſſe: eſt enim ea vrbis
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg432
"/>
<
lb
/>
Indiæ, quæ odorata omnia mittit. </
s
>
<
s
id
="
s.003503
">In Mala
<
lb
/>
cha quoque orientalis Indiæ portu vaſa fiunt
<
lb
/>
è terra odorata valde, quæ tamen viliſſimo
<
lb
/>
venduntur pretio ob copiam. </
s
>
<
s
id
="
s.003504
">Aut forſan
<
lb
/>
etiam, quia magni omnes odores quantum
<
lb
/>
cunque boni, rerum tamen quæ eſui aptæ
<
lb
/>
non ſint, cibos reddunt inſuaues, ac quaſi
<
lb
/>
examinant. </
s
>
<
s
id
="
s.003505
">Cibi enim iucundi ſunt proprio
<
lb
/>
odore & moderato: hic ab externo tractus
<
lb
/>
ac euictus exhalat: quò fit vt rem relinquat
<
lb
/>
inſipidam & inſuauem. </
s
>
<
s
id
="
s.003506
">Experiri licet hoc
<
lb
/>
torta in cupreſſi vaſe recondita, vel ſi thus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg433
"/>
<
lb
/>
addatur. </
s
>
<
s
id
="
s.003507
">Alia verò gratiam addunt. </
s
>
<
s
id
="
s.003508
">At mali
<
lb
/>
odoris frequentiora ſunt exempla, adeóque
<
lb
/>
odores hi praui ſunt, vt etiam ſæuiant. </
s
>
<
s
id
="
s.003509
">An
<
lb
/>
næbergi enim in fodina argentea, cui nomen
<
lb
/>
erat Corona roſacea, vt idem refert, duode
<
lb
/>
cim homines repentè ſunt ſuffocati: vnde
<
lb
/>
relicta eſt magno metu, ne dæmones mali
<
lb
/>
illam inhabitarent: hoc enim illis perſua
<
lb
/>
ſum, cum ex odore terrarum, aut lapidum
<
lb
/>
hoc contingat: nam receptus in cerebro pro
<
lb
/>
tinus examinat: mirandum, ſubeſſe plera
<
lb
/>
que fœda in terræ viſceribus, velut & ani
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg434
"/>
<
lb
/>
malium ſtercora. </
s
>
<
s
id
="
s.003510
">Sed non ſolùm fœda, verum
<
lb
/>
& cuiuſcunque generis ſunt materiæ ſub illa
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg435
"/>
<
lb
/>
varij vſus. </
s
>
<
s
id
="
s.003511
">Vt olim in Britannia ex puteis ter
<
lb
/>
ra candida effodiebatur, non minus centum
<
lb
/>
paſſibus profundis, ex aqua poſtquam argen
<
lb
/>
tum detraxiſſes, inſperſi agri adeò fœcundi
<
lb
/>
reddebantur, vt ſemel in vita inſperſiſſe ſuffi
<
lb
/>
ceret. </
s
>
<
s
id
="
s.003512
">Itaque omnis terra quæ latet, velut &
<
lb
/>
hominum viſcera, alicui vſus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.003513
">Sed nos ha
<
lb
/>
rum rerum inquiſitionem, partim ob igno
<
lb
/>
rantiam, partim ob auaritiam negligere ſole
<
lb
/>
mus. </
s
>
<
s
id
="
s.003514
">Sunt vbique, dico etiam in vrbibus, ne
<
lb
/>
dum agris, lapides in terra varij, varijque
<
lb
/>
vſus terrarum genera, tum varij coloris me
<
lb
/>
tallica pleráque: ſed non in
<
expan
abbr
="
mõtibus
">montibus</
expan
>
tantùm
<
lb
/>
quærimus. </
s
>
<
s
id
="
s.003515
">Indicio autem eſt ſic eſſe, cum quę
<
lb
/>
olim terræ infœcundæ haberentur, vt Ger
<
lb
/>
mania, argenti nunc ſit feraciſſima: aliæ de
<
lb
/>
ſierunt poſtquam feraces fuerant. </
s
>
<
s
id
="
s.003516
">Cauſa eſt,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg436
"/>
<
lb
/>
quod cum vbique metalla, & lapides, & ſucci
<
lb
/>
ſint, temporum ſucceſſu terra euaneſcente
<
lb
/>
deteguntur, alia creſcente occultantur, vt re
<
lb
/>
ctè videatur dixiſſe Anaxagoras, quaſi in om
<
lb
/>
nibus eſſe omnia, verùm in montibus præter
<
lb
/>
copiam, hoc eſt, vtilitatis, quæ aquæ ad hu
<
lb
/>
miliora loca, ſi quæ occurrant, facilè deriuan
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.003517
">In agris autem aquam quæ ſub terra ma
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg437
"/>
<
lb
/>
nat, cùm exigua ſit, exhauriendo ſiccabimus
<
lb
/>
prius, inde muro aut ſaxis loca, ex quibus ma
<
lb
/>
nat, impediemus atque obſtruemus. </
s
>
<
s
id
="
s.003518
">Siçque
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg438
"/>
<
lb
/>
cuniculos ad euertenda oppida etiam ſub
<
lb
/>
aqua effodiunt, & foſſas ipſas fodiendo ſub
<
lb
/>
ipſis ſuperant. </
s
>
<
s
id
="
s.003519
">Alio modo per circuitus dedu
<
lb
/>
cta aqua, vt etiam apud Herodotum Cyrus
<
lb
/>
docetur à Crœſo flumina exinanimus, rurſus
<
lb
/>
tamen in priorem alueum inferius deducen
<
lb
/>
tes: eodem modo etiam ſub terra fluentes ri
<
lb
/>
uulos aliò auertere licebit, in eoſdem rurſus
<
lb
/>
deducentes, vt ſic effodere infra aquam poſ
<
lb
/>
ſimus. </
s
>
<
s
id
="
s.003520
">Sunt & loca humiliora, in quæ tradu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg439
"/>
<
lb
/>
cimus
<
expan
abbr
="
quandoq;
">quandoque</
expan
>
illam, non amplius reducen
<
lb
/>
tes: quo præſidio in montibus maximè vti
<
lb
/>
conceditur, ob loci altitudinem. </
s
>
<
s
id
="
s.003521
">Nam aqua
<
lb
/>
quæ paſſim ſub terra inuenitur, neque
<
expan
abbr
="
admo-dũ
">admo
<
lb
/>
dum</
expan
>
profunda, nec æqualis, nec continua exi
<
lb
/>
ſtit. </
s
>
<
s
id
="
s.003522
">Quòd profunda non ſit, oſtendunt muro
<
lb
/>
rum fundamenta & ædium, quæ plerunque
<
lb
/>
ad terram quæ ſub aqua eſt, pertingunt. </
s
>
<
s
id
="
s.003523
">Quòd
<
lb
/>
non æqualis ſit altitudinis, diuerſitas profun
<
lb
/>
ditatis puteorum declarat. </
s
>
<
s
id
="
s.003524
">Quòd non conti
<
lb
/>
nua, ſed
<
expan
abbr
="
frequẽtibus
">frequentibus</
expan
>
riuulis deriuetur, facilè
<
lb
/>
eſt intelligere, cùm duorum puteorum aquæ
<
lb
/>
vix ſenis paſſibus diſtantium admodum ſa
<
lb
/>
pore, & ſalubritate diſſideant. </
s
>
<
s
id
="
s.003525
">Deducuntur
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg440
"/>
<
lb
/>
autem riuuli non recto tramite, ſed & ple
<
lb
/>
runque tortuoſi, vel ob alterius aquæ occur
<
lb
/>
ſum, vel ob lapides media in via conſtitutos,
<
lb
/>
vel quia cauitatem quandam in quam com
<
lb
/>
modius confluant aquæ inuenerunt. </
s
>
<
s
id
="
s.003526
">Ergo ſi
<
lb
/>
ſub ea fodere libeat, liceat (vt dixi) tribus mo
<
lb
/>
dis, tetráſque diuerſi generis, lapides, metal
<
lb
/>
la, ſuccos, ac reliqua huiuſmodi inuenire. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003527
">
<
margin.target
id
="
marg431
"/>
Terra bene
<
lb
/>
olens.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003528
">
<
margin.target
id
="
marg432
"/>
Vaſa omnia
<
lb
/>
iucundi odo
<
lb
/>
ris qui
<
expan
abbr
="
tamẽ
">tamen</
expan
>
<
lb
/>
à cibo ſit
<
lb
/>
alienus, cibos
<
lb
/>
reddunt in
<
lb
/>
ſuaues.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003529
">
<
margin.target
id
="
marg433
"/>
Terra malè
<
lb
/>
olens.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003530
">
<
margin.target
id
="
marg434
"/>
Quid ſub
<
lb
/>
terra.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003531
">
<
margin.target
id
="
marg435
"/>
Terra Bri
<
lb
/>
tannica.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003532
">
<
margin.target
id
="
marg436
"/>
Dies multa
<
lb
/>
detegit, alia
<
lb
/>
occultat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003533
">
<
margin.target
id
="
marg437
"/>
De aqua
<
lb
/>
ſub terra.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003534
">
<
margin.target
id
="
marg438
"/>
Cuniculi ſub
<
lb
/>
aqua.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003535
">
<
margin.target
id
="
marg439
"/>
De aqua
<
lb
/>
quæ ſub ter
<
lb
/>
ra paſſim,
<
lb
/>
inuenitur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.003536
">
<
margin.target
id
="
marg440
"/>
Cur riuuli
<
lb
/>
aquarum
<
lb
/>
obliqui.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.003537
">Sed ad terrarum rurſus vſum deuenio. </
s
>
<
s
id
="
s.003538
">In
<
lb
/>
Valdeburgia Germaniæ, argillæ genus eſt
<
lb
/>
denſum ac pingue, tenuiſſimæque ſubſtan
<
lb
/>
tiæ, quod nec ignibus læditur, nec liquo
<
lb
/>
res ſorbet, nec exudat. </
s
>
<
s
id
="
s.003539
">Videntur enim fi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg441
"/>
<
lb
/>
gulinorum vaſorum eſſe hæ quinque laudes,
<
lb
/>
vt ſint leuiſſima, vt non ſorbeant, vt non
<
lb
/>
exudent, vt non facilè frangantur, vt ignibus
<
lb
/>
reſiſtant. </
s
>
<
s
id
="
s.003540
">Mirum quàm parua diuerſitate,
<
lb
/>
quòd vaſa ſua ignibus non frangantur, Flo
<
lb
/>
rentini in condiendis cibis commodi aſſe
<
lb
/>
quantur: Mediolanenſes non: fiunt tamen
<
lb
/>
vbique, ſi quis rationem ſciat conficiendi
<
lb
/>
optima, ſcilicet è terra illa quæ ad figulina
<
lb
/>
vaſa pro liquandis metallis conficienda in
<
lb
/>
vſu eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.003541
">Terra autem illa è lapide metallicam
<
lb
/>
partem continente fit. </
s
>
<
s
id
="
s.003542
">Quis enim dubitet,
<
lb
/>
vaſa quæ ſuſtinent auri & argenti liquati
<
lb
/>
vim,
<
expan
abbr
="
coquẽdis
">coquendis</
expan
>
cibis non ſufficere? </
s
>
<
s
id
="
s.003543
">Itaque mi
<
lb
/>
hi ex tali terra lebetem pro vſu paraui, æter
<
lb
/>
nam propè rem, niſi concutiatur: nam ab ig
<
lb
/>
ne nihil patitur. </
s
>
<
s
id
="
s.003544
">Manifeſtum eſt igitur, quòd
<
lb
/>
tenuem oportet eſſe argillam, imò tenuiſ
<
lb
/>
ſimam, & natura leuem ac pinguem. </
s
>
<
s
id
="
s.003545
">Hoc
<
lb
/>
genus ſi bene ſubigatur, ac diu, vaſa efficit </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>