Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
81
81
82
82
83
83
84
84
85
85
86
86
87
87
88
88
89
89
90
90
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003703">
                <pb pagenum="439" xlink:href="016/01/088.jpg"/>
              ſenſim adiicere, inde poſt dies octo reſerato
                <lb/>
              vaſe minutim vendere, cumque clarum &
                <lb/>
              bonum videatur: ſi tamen diutiùs moretur
                <lb/>
              in calice, vel vaſe, denuò corrumpitur. </s>
              <s id="s.003704">Re­
                <lb/>
              linquit etiam quòd effuſum eſt in calcis
                <lb/>
              margine butyroſam pinguedinem, ob quam
                <lb/>
              fraus detegitur. </s>
              <s id="s.003705">Eſt tamen lucroſa fraus. </s>
              <s id="s.003706">Si
                <lb/>
              tamen prohibere potiùs conſilium eſt an­
                <lb/>
              tequam conturbetur, ne putreſcat, decima
                <lb/>
              pars ardentis aquæ immiſta, efficit: meliùs
                <lb/>
              longè ſulphur, ſed odore prodit dolum: me­
                <lb/>
              mini me bibiſſe. </s>
              <s id="s.003707">Idem poteſt alumen: ſed
                <lb/>
              noxia ambo, valetudini vehementer ob­
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s id="s.003708">In vniuerſum autem, vt dicam, cla­
                <lb/>
              rant vinum quæcunque grauia ſunt, aut
                <lb/>
              lenta: lenta, vt lac, & oui candidum: ob id
                <lb/>
              liquores omnes illo immiſto repurgantur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003709">Grauia autem dum imum petunt, cuiuſmo­
                <lb/>
              di ſunt lapides fluminum cocti, donec ſcin­
                <lb/>
              dantur, & in puluerem redacti: quoniam
                <lb/>
              enim miſcentur, ſicci ſunt, trahunt quic­
                <lb/>
              quid lutoſum eſt: ab hoc enim fit turbu­
                <lb/>
              lentum. </s>
              <s id="s.003710">Cùm verò traxerint, deſcendunt in
                <lb/>
              vino ad fundum, & vinum repurgant. </s>
              <s id="s.003711">Igi­
                <lb/>
              tur & hoc idem ſal efficere poterit, ſed ſa­
                <lb/>
              pore prodit fraudem, & vinum inſuauius
                <lb/>
              reddit. </s>
              <s id="s.003712">Facilè eſt etiam omnia vina adultera­
                <lb/>
              ta metallicis dignoſcere. </s>
              <s id="s.003713">Nam in calice ho­
                <lb/>
              ris relicta 24. fundum ob grauitatem pe­
                <lb/>
              tente metallico, vina inſtar vappæ red­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg464"/>
                <lb/>
              duntur, colore euaneſcente. </s>
              <s id="s.003714">Sed ſi melle vi­
                <lb/>
              num adulteratum ſit, illicò dignoſcitur, ſu­
                <lb/>
              per candens ferrum conſperſis paucis gut­
                <lb/>
              tulis: reſoluto enim vino mel reſidet. </s>
              <s id="s.003715">Te­
                <lb/>
              nuior enim cùm ſit vini quàm mellis ſub­
                <lb/>
              ſtantia, illo reſoluto, hoc manet. </s>
              <s id="s.003716">Similiret
                <lb/>
              mel ſi adulteretur ( id ſolet fieri farina mi­
                <lb/>
              lij) decoctum & deſpumatum, in vaſque vi­
                <lb/>
              treum coniectum, remanet turbulentum ſu­
                <lb/>
              periore parte. </s>
              <s id="s.003717">Atque ita mihi contigit anno
                <lb/>
              præterito ſeplaſiam mercatoris Pepiæ de­
                <lb/>
              prehendere. </s>
              <s id="s.003718">Quòd ſi grauiore aliquo pul­
                <lb/>
              uere ſit corruptum, in imo ſubſidet quod
                <lb/>
              additum eſt, atque ob id in fundo obſcurum
                <lb/>
              fit. </s>
              <s id="s.003719">Oleum verò ardendo fallaciam prodit:
                <lb/>
              aut enim crepitat, ac ſtridet, aut amurca ma­
                <lb/>
              ior colligitur, quàm pro olei quantitate. </s>
              <s id="s.003720">Cur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg465"/>
                <lb/>
              igitur lac vinum emendat? </s>
              <s id="s.003721">quia craſi quaſi
                <lb/>
              facta pingue ſubſidet, lactis ſecum trahens
                <lb/>
              quod turbulentum eſt, aquea lactis in vi­
                <lb/>
              no relicta parte, quæ vini vitia obſcuret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003722">Inde paruæ vini partes vitia detegunt,
                <lb/>
              quòd ob imbecillitatem celerius ab aëre de­
                <lb/>
              nuò corrumpatur. </s>
              <s id="s.003723">At odoris vitium in gra­
                <lb/>
              tiam etiam commutat garyophyli citran­
                <lb/>
              gulo vndequaque infixi, ipſo verò ſuſpen­
                <lb/>
              ſo in vaſe, ſic vt vinum non tangat. </s>
              <s id="s.003724">Ergo
                <lb/>
              quæ natura non ſunt ſimilia, craſim non
                <lb/>
              faciunt, vt vinum cum aqua, niſi imbecil­
                <lb/>
              lem: multo minus cùm lacte vinum, mi­
                <lb/>
              nus adhuc & nullo modo liquida hæc cum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg466"/>
                <lb/>
              oleo. </s>
              <s id="s.003725">At lora magis verè miſta eſt, quòd
                <lb/>
              efferbuerit: nec tamen planè miſta, cùm miſ­
                <lb/>
              cere naturæ ſit, non artis opus, nec etiam
                <lb/>
              ignis. </s>
              <s id="s.003726">Quæcunque igitur verè miſta ſunt,
                <lb/>
              vnam tantùm elementi formam, ſed non ex­
                <lb/>
              quiſitam, oſtendunt: reliquorum ſolùm vi­
                <lb/>
              res. </s>
              <s id="s.003727">Nam ſi non vbique elementa in miſto
                <lb/>
              eſſent, aceruus eſſet quod miſtum eſt, non
                <lb/>
              res genita: ſi vbique & ſecundum ſub­
                <lb/>
              ſtantiam, corpora mutuò ſe penetra­
                <lb/>
              rent. </s>
              <s id="s.003728">Oſtenſum eſt autem hoc in Medicinæ
                <lb/>
              libris. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003729">
                <margin.target id="marg463"/>
              Vinum cor­
                <lb/>
              ruptum quo­
                <lb/>
              modo emen­
                <lb/>
              detur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003730">
                <margin.target id="marg464"/>
              Vinum adul­
                <lb/>
              teratum quo
                <lb/>
              modo di­
                <lb/>
              gnoſcatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003731">Mel &
                <lb/>
              oleum adul­
                <lb/>
              terata quo­
                <lb/>
              modo de­
                <lb/>
              præhendan
                <lb/>
              tur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003732">
                <margin.target id="marg465"/>
              Vinum quo­
                <lb/>
              modo redda­
                <lb/>
              tur odora­
                <lb/>
              tum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003733">
                <margin.target id="marg466"/>
              Elementa
                <lb/>
              actu ſunt in
                <lb/>
              omnibus mi­
                <lb/>
              ſtis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003734">Eſt igitur forma miſti victoris elemen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg467"/>
                <lb/>
              ti imperfecta. </s>
              <s id="s.003735">Atque ea ſenſim acquiritur:
                <lb/>
              in elementis quidem palàm, in aliis autem
                <lb/>
              id fieri Melanthon exiſtimat. </s>
              <s id="s.003736">Videtur autem
                <lb/>
              ex his rationi conſonum, cùm forma ſit ele­
                <lb/>
              menti dominantis. </s>
              <s id="s.003737">At hæc ſenſim amittitur,
                <lb/>
              ſenſim enim acquiſita eſt. </s>
              <s id="s.003738">In quibuſdam au­
                <lb/>
              tem nobilioribus Ariſtoteles non ſenſim
                <lb/>
              quidem omninò, ſed per gradus: quoniam
                <lb/>
              fœtus in vtero primò viuit, inde ſentit,
                <lb/>
              pòſt autem fit mentis capax. </s>
              <s id="s.003739">Anima autem,
                <lb/>
              in qua mens, poſterius perficitur. </s>
              <s id="s.003740">Mens au­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg468"/>
                <lb/>
              tem exterius aduenit. </s>
              <s id="s.003741">Atque hæc ſenſui pro­
                <lb/>
              piora. </s>
              <s id="s.003742">Omnia autem miſta, aut terrea ſunt,
                <lb/>
              vt lapides & plantæ: vel aquea, vt lac &
                <lb/>
              oleum: vel planè miſta, vt animalium cor­
                <lb/>
              pora. </s>
              <s id="s.003743">Nam igitur eodem modo fit miſtura,
                <lb/>
              quo nutricatio, vel augmentum. </s>
              <s id="s.003744">Nam in
                <lb/>
              miſtione aliquid alicui additur, in illis
                <lb/>
              quòd potentia eſt, ei quod eſt actu, & ſecun­
                <lb/>
              dum quamlibet formæ partem fit augmen­
                <lb/>
              tum, non autem materiæ: quoniam materia
                <lb/>
              ſine fine diuidi poteſt. </s>
              <s id="s.003745">Atque idem de nu­
                <lb/>
              tricatione. </s>
              <s id="s.003746">Igitur augmentum & nutricatio
                <lb/>
              ſecundum formam verè fiunt: ſecundum ma­
                <lb/>
              teriam autem eſt ſola additio, quoniam vn­
                <lb/>
              dique aliquid iuxtà apponitur. </s>
              <s id="s.003747">Minima ergo
                <lb/>
              pars carnis, accedente nutrimento augetur
                <lb/>
              tota ſecundum formam, ſed ſecundum ma­
                <lb/>
              teriam non, verùm tantùm in circuitu. </s>
              <s id="s.003748">Sed
                <lb/>
              neque hoc modo propriè: verum ( vt dixi)
                <lb/>
              augmenti & nutricationis fermè eadem eſt
                <lb/>
              ratio, imò & generationis: hæc enim fiunt
                <lb/>
              ab anima: ſolius enim animæ opus eſt, eo
                <lb/>
              modo poſſe attenuare, tum vnire ac tranſ­
                <lb/>
              mutare. </s>
              <s id="s.003749">Etenim ſi quid aliud vita carens
                <lb/>
              hoc poſſet, illud maximè poſſet ignis: eſt
                <lb/>
              enim eorum omnium quæ non viuunt ro­
                <lb/>
              buſtiſſimum, at non poteſt: vt enim iam do­
                <lb/>
              cuimus, quòd accedit iuxtà apponitur ei
                <lb/>
              quod comburitur, non autem ſuſtantiam
                <lb/>
              priorem ingreditur: itaque omnia miſta,
                <lb/>
              vel viuere, vel vixiſſe neceſſarium eſt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg469"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003750">
                <margin.target id="marg467"/>
              2. Contra­
                <lb/>
              dict. </s>
              <s id="s.003751">tract.1.
                <lb/>
              cont.1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003752">
                <margin.target id="marg468"/>
              Miſtura in
                <lb/>
              quo ab aug­
                <lb/>
              mento, &
                <lb/>
              nutricatio­
                <lb/>
              ne differat</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003753">
                <margin.target id="marg469"/>
              Miſta omnia
                <lb/>
              viuere, octo
                <lb/>
              oſtenditur
                <lb/>
              rationibus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003754">Sumantur autem ratio hoc modo: quia
                <lb/>
              nutriuntur, & nutrimentum non fit niſi ab
                <lb/>
              anima, & quod animam habet, viuit. </s>
              <s id="s.003755">Quòd
                <lb/>
              ſi nutriri neges, concedes ſaltem generari: at
                <lb/>
              nihil generatur, niſi ab anima, quia ( vt di­
                <lb/>
              xi) ſola illa miſcet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003756">Videmus etiam omnia miſta ſenſim de­
                <lb/>
              generare ab elementis grauioribus, velut la­
                <lb/>
              pides, & minus etiam metallicas terras, ma­
                <lb/>
              gis autem ſuccos, inde metalla, pòſt plantas,
                <lb/>
              & animalia imperfecta, & deinde perfectio­
                <lb/>
              ra ſenſim, donec ad hominem peruenia­
                <lb/>
              mus, cuius compoſitio ab elementorum na­
                <lb/>
              tura, ac ſubſtantia tantùm abeſſe videtur,
                <lb/>
              vt nullo modo ex eis illum conſtare quis
                <arrow.to.target n="marg470"/>
                <lb/>
              credat. </s>
              <s id="s.003757">Igitur ſi homo, animalia, & plantæ
                <lb/>
              viuunt, cùm vnus ſit & idem calor cœle­
                <lb/>
              ſtis, qui hæc omnia miſcet, ſed illa minus,
                <lb/>
              hæc magis, vt ſuo loco oſtendemus: mani­
                <lb/>
              feſtum eſt quòd rectè dixit Hippocrates,
                <lb/>
              animam nihil aliud eſſe quàm cæleſte illud
                <lb/>
              calidum. </s>
              <s id="s.003758">Quòd & Ariſtotelis opinioni ad­
                <lb/>
              hæret. </s>
              <s id="s.003759">dum vult ſpiritus calorem propor­
                <lb/>
              tionem habere quandam cum elemento </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>