Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
91
91
92
92
93
93
94
94
95
95
96
96
97
97
98
98
99
99
100
100
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003850">
                <pb pagenum="442" xlink:href="016/01/091.jpg"/>
              monium illorum præbent. </s>
              <s id="s.003851">Generaliter ta­
                <lb/>
              les ſunt, quæ fructum non edunt, aut
                <lb/>
              exiguum: iuniperus humilis, hedera, ca­
                <lb/>
              prificus, pinaſter etiam, & aculeatarum
                <lb/>
              pleræque; Sunt etiam folia arborum, aut
                <lb/>
              decidua, & trunci exiles, marcentque om­
                <lb/>
              nia. </s>
              <s id="s.003852">Quid mirum, cùm velut lactanti puero
                <lb/>
              nutrix prægnans adhibetur, nam metallis &
                <lb/>
              plantis commune eſt alimentum idem, ideò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg486"/>
                <lb/>
              vix natura loci ambobus poterit ſatisface­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.003853">Sed metalla ampliùs hauriunt, cùm ar­
                <lb/>
              bores: nam propago metallorum arboribus
                <lb/>
              longè maior eſt, vt etiam belluæ maris ipſis
                <lb/>
              animalibus terreſtribus.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg487"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003854">
                <margin.target id="marg486"/>
              Comparatio
                <lb/>
              metallorum,
                <lb/>
              & planta­
                <lb/>
              rum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003855">
                <margin.target id="marg487"/>
              Argentea
                <lb/>
              fodinæ mira
                <lb/>
              magnitudo.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003856">Argenti fodinam, cùm etiam hoc ſit mi­
                <lb/>
              nus fœcundum metallum inuenio apud
                <lb/>
              Agricolam fuiſſe pedum 30, in longitudi­
                <lb/>
              ne, latitudine autem dodrantis, altitudine
                <lb/>
              60. Ex quo manifeſtum eſt ſimilem fuiſſe
                <lb/>
              arbori: nam arboris altitudo maxima, poſt­
                <lb/>
              longitudo, ſeu ramorum diductio, minima
                <lb/>
              craſſitudo, quæ pro latitudine in fodinis ac­
                <lb/>
              cipitur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003857">Ergo ſi in argento tanta, quid in ære,
                <lb/>
              quid in plumbo, & ferro, quid in ſul­
                <lb/>
              phure? </s>
              <s id="s.003858">demum quanta in ipſis lapidibus?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003859">Non tamen eadem ratione qua marinæ bel­
                <lb/>
              luæ ſolùm præſtant magnitudine terreſtri­
                <lb/>
              bus, copia ſcilicet humoris, ſed quia pon­
                <lb/>
              dus in metallicis, ac lapidibus cùm non
                <lb/>
              pendeant, periculum nullum affert, in ar­
                <lb/>
              boribus affert. </s>
              <s id="s.003860">Arbores enim quoniam
                <lb/>
              pendent, ventis facilè extirpantur, diligen­
                <lb/>
              tiaque illa naturæ fruſtratur.
                <arrow.to.target n="marg488"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003861">
                <margin.target id="marg488"/>
              Partes neceſ­
                <lb/>
              ſariæ metal­
                <lb/>
              licis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003862">Quòd ad ſimilitudinem attinet, vt dixi,
                <lb/>
              tam arbores, quàm metalla aſpectu boreæ
                <lb/>
              gaudent: & quatuor habent neceſſarias fer­
                <lb/>
              mè partes, radicem, corticem, ſubſtantiam,
                <lb/>
              & venas. </s>
              <s id="s.003863">Radix lapidi lapis alius eſt, aut
                <lb/>
              terra, vt ſuo loco docebimus: metallo metal­
                <lb/>
              lum, aut metallicum, vel terra. </s>
              <s id="s.003864">Cortex ve­
                <lb/>
              rò apertè diſſidet à reliqua ſubſtantia, loco
                <lb/>
              & duritie: venæ intra ſubſtantiam manife­
                <lb/>
              ſtè apparent. </s>
              <s id="s.003865">Quid igitur aliud eſt fodina
                <lb/>
              quàm planta, terra & lapidibus obruta?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003866">hæc verò, vt dixi, aut terra metallica de
                <arrow.to.target n="marg489"/>
                <lb/>
              qua dixi, aut nobilior ſuccus, aut metallum,
                <lb/>
              aut lapis. </s>
              <s id="s.003867">Communia ſunt omnibus metal­
                <lb/>
              licis vt durius reddant, ac frigidius. </s>
              <s id="s.003868">Eretria,
                <lb/>
              ac metalla, & lapides, & metallicorum plu­
                <lb/>
              rima, frigida ſunt. </s>
              <s id="s.003869">Quædam tamen etſi
                <lb/>
              ſicca ſint, molliunt abundante pinguedine,
                <lb/>
              vt aſphaltum & gagates lapis. </s>
              <s id="s.003870">Sunt autem
                <lb/>
              ſicca, quia terrea. </s>
              <s id="s.003871">Ignis autem ſeu potiùs
                <lb/>
              calor calefacere poteſt, humectare non
                <lb/>
              poteſt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg490"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003872">
                <margin.target id="marg489"/>
              Metallico­
                <lb/>
              rum omnium
                <lb/>
              communia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003873">
                <margin.target id="marg490"/>
              Metallica
                <lb/>
              omnia cur
                <lb/>
              fermè mali
                <lb/>
              aut nullius
                <lb/>
              ſaporis, odo­
                <lb/>
              ris tamen
                <lb/>
              iucundi eſſe
                <lb/>
              poſſint
                <lb/>
              càuſæ duæ.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003874">Metallica etiam omnia mali ſaporis fer­
                <lb/>
              mè eſſe neceſſe eſt, aut nullius: nullus, vt
                <lb/>
              puri lapides, & pura terra, mali reliqua. </s>
              <s id="s.003875">Cau­
                <lb/>
              ſa eſt, quòd vix ab aduſtione abſoluuntur:
                <lb/>
              & ſicca ſunt, vt diximus: dulcia autem
                <lb/>
              humida. </s>
              <s id="s.003876">Quòd etſi humidum aliquod adſit,
                <lb/>
              & ſapor gratus cum prauo commiſceatur,
                <lb/>
              non obruit illum, ſed corrumpitur. </s>
              <s id="s.003877">Nam
                <lb/>
              ſi parum gentianæ multo lacti immiſcue­
                <lb/>
              ris, ſaporem ingratum habebis. </s>
              <s id="s.003878">Non autem
                <lb/>
              ſic in odoribus: nam vehementior ſolet ob­
                <lb/>
              ſcurare minorem, Aes amarum eſt, ac peſſi­
                <lb/>
              mi ſaporis, ferrum verò ſubamarum, inde
                <lb/>
              plumbum album, quòd ſtannum vocamus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003879">Aſtringit cum amaritudine alumen & cal­
                <lb/>
              chantum, ſed magis amarum eſt, tum ve­
                <lb/>
              rò reliqua, vt ſulphur & bitumen Argen­
                <lb/>
              tum tamen iucundum, & ſubdulcem præbet
                <lb/>
              ſaporem, & longè meliorem habet aurum,
                <lb/>
              ſed non præſtat. </s>
              <s id="s.003880">Cognoſcuntur ſapores, ſi
                <lb/>
              vel vaſis talibus humidum aliquod exci­
                <lb/>
              piatur, ac ſeruetur, vel diluatur pars me­
                <lb/>
              tallici intra vinum, ius aut aquam, diuque
                <lb/>
              maneat in eis. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003881">Metallica etiam omnia, ſi frigore con­
                <arrow.to.target n="marg491"/>
                <lb/>
              creto humido conſtent, igne ſoluuntur, vt
                <lb/>
              ſulphur & metalla: quædam cùm calore
                <lb/>
              congruerint, frigore ſoluuntur & aqua, vt
                <lb/>
              alumen, ſal, atramentum, nitrum: quædam
                <lb/>
              ſolùm molliuntur aqua, vt lapides plurimi.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003882">Refert Agricola marmoris partem vidiſſe
                <lb/>
              mollem factam ab aqua, cùm in ea diu ia­
                <lb/>
              cuiſſet. </s>
              <s id="s.003883">Hæc terrea eſſe neceſſe eſt, quæ
                <lb/>
              nunquam perfectè liqueſcunt. </s>
              <s id="s.003884">Itaque quæ
                <lb/>
              perfectè liqueſcunt, aquea ſunt, etiam ſi ab
                <lb/>
              humido, quæ non poſſunt perfectè liqueſ­
                <lb/>
              cere terrea. </s>
              <s id="s.003885">Succi igitur aquea conſtant ſub­
                <lb/>
              ſtantia, vt alumen, bitumen, ſulphur, ſal,
                <lb/>
              & nitrum, & calchantum, multaque eiuſ­
                <lb/>
              cemodi. </s>
              <s id="s.003886">Salem tum terram cum ſucco potius
                <lb/>
              dixerim: ſed non eſt præſentis inſtituti, ſin­
                <lb/>
              gula tractare, verùm clarioris exempli, &
                <lb/>
              vtilitatis. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003887">
                <margin.target id="marg491"/>
              Metallica
                <lb/>
              omnia trifa­
                <lb/>
              riam ſolui</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003888">Sunt etenim rariores quidam ſucci, vt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg492"/>
                <lb/>
              qui Annæbergi inuentus eſt, in cuniculo
                <lb/>
              fodinæ Othonis Imperatoris durus & can­
                <lb/>
              didus: atque adeò acris, vt erodendo mures
                <lb/>
              necaret. </s>
              <s id="s.003889">Sed nunc de notioribus ſermo erit,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg493"/>
                <lb/>
              inter quos alumen Rochæ, pro antiquo­
                <lb/>
              rum liquidò ſubſtitutum, aſtringentis virtu­
                <lb/>
              tis, adeò vt ſi aquæ incoxeris, vſquequò diſ­
                <lb/>
              ſoluatur, charta noſtra aquæ illi immerſa,
                <lb/>
              inde ſiccata, atramentum optimè retinet:
                <lb/>
              nec diffundi, aut ſpargi perperàm patitur,
                <lb/>
              etiamſi peſſima fuerit. </s>
              <s id="s.003890">Modus eſt, vnica alu­
                <lb/>
              minis in ſingulas aquæ libras decoquantur,
                <lb/>
              donec tertia aquæ pars relinquatur: in­
                <lb/>
              de charta ſuper tabulam leuem extendatur,
                <lb/>
              ſpongiaque ea infuſa vtrinque madeſcat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003891">Præſtantius ex alumine rubrum eſt. </s>
              <s id="s.003892">Indicum
                <lb/>
              eſt alumen combibiſſe, quòd ſplendeat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003893">Eadem ratione pennas anſerum reddit me­
                <lb/>
              liores, & coria: prohibetque vina ne tur­
                <lb/>
              bentur in vaſis. </s>
              <s id="s.003894">Alumen quod Scaiolæ vo­
                <lb/>
              cant, eſt Aſtrum Samium apud veteres, nec
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg494"/>
                <lb/>
              eſt ex ſuccorum genere: vt nec alumen
                <lb/>
              plumæ, quòd ex terrenis partibus conſtat,
                <lb/>
              atque ideò tenuiter ſi teratur, lectoque in­
                <lb/>
              ſpergatur, pruritum commouet aſſiduum:
                <lb/>
              acutas enim ac pungentes partes habet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.003895">Quòd ſi ex eo ellychnia fiant, haud ardent,
                <lb/>
              ſed perpetuò oleum conſumitur, ipſa autem
                <lb/>
              manent. </s>
              <s id="s.003896">Commune eſt hoc omni fermè ge­
                <lb/>
              neri cruſtati lapidis. </s>
              <s id="s.003897">Nam & in Eiſleba ex
                <lb/>
              pyritide, tum lapide alio ſciſſili pyræ impo­
                <lb/>
              ſitæ, liquor viridis emanat, qui cum igne
                <lb/>
              extincto cogitur, ignem amplius non ſen­
                <lb/>
              tit. </s>
              <s id="s.003898">Sic & ex Amianto lapide Romæ map­
                <lb/>
              pas, & in Verebergo Bohemiæ mantilia eſſe
                <lb/>
              affirmat Agricola, quæ non aqua, ſed igni­
                <lb/>
              bus eluantur. </s>
              <s id="s.003899">Et ex Magneſia lapide ſquam­
                <lb/>
              moſo, argentei, & plumbei coloris in Bol­
                <lb/>
              decrana menſæ fiunt, quæ igne purgantur,
                <lb/>
              nec vitiantur: ex tenuiore autem parte </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>