Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004236
">
<
pb
pagenum
="
449
"
xlink:href
="
016/01/098.jpg
"/>
aurum ex ſolo tranſitu eius domus, in qua
<
lb
/>
caſſides, galeæ, cæteráque ornamenta equi
<
lb
/>
tum inaurantur, fœdari. </
s
>
<
s
id
="
s.004237
">Id toties obſeruaui,
<
lb
/>
vt iam dubitare de hac re minimè poſſim.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004238
">Sed vnum occurrit, dubium tamen in hac
<
lb
/>
re, quòd cùm quinque annulos in manibus
<
lb
/>
haberem, vnus tantum, aut quandoque duo
<
lb
/>
fœdabantur: hi ambo in indice, alter dex
<
lb
/>
træ, alter ſiniſtræ manus. </
s
>
<
s
id
="
s.004239
">Cauſa, vt reor, erat,
<
lb
/>
quòd hi in ſuprema parte manus erant, &
<
lb
/>
à nullo tegebantur: vnde grauem vaporem
<
lb
/>
deſcendentem excipiebant: reliqui qui in
<
lb
/>
minimis erant digitis, ab aliis digitis tege
<
lb
/>
bantur. </
s
>
<
s
id
="
s.004240
">Potuit & alia eſſe cauſa, quoniam
<
lb
/>
ſcilicet, qui in indice erant annuli, è puro
<
lb
/>
erant auro: qui in aliis digitis, Smalto eſ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg560
"/>
<
lb
/>
ſent elaborati. </
s
>
<
s
id
="
s.004241
">Itaque conſtat, argeńtum
<
lb
/>
viuum tenuiſſimæ eſſe ſubſtantiæ: & eos,
<
lb
/>
qui vbi elaboratur, verſantur, obnoxios eſ
<
lb
/>
ſe his morbis, qui per ipſum creantur: va
<
lb
/>
por enim ille tenuis per nares trahitur ad
<
lb
/>
cerebrum, creátque tremorem, reſolutio
<
lb
/>
némque, tum etiam ad pulmones, efficítque
<
lb
/>
phthoem. </
s
>
<
s
id
="
s.004242
">Hoc ego argumento deprehendi,
<
lb
/>
quòd plurimos vidi, qui argentum viuum
<
lb
/>
tractabant, dico fermè centum, tabidos fa
<
lb
/>
ctos auri fabros, capulóſque enſium auro
<
lb
/>
ornantes, & eos præcipuè, vt reor, qui æru
<
lb
/>
ginem, aliáque medicamenta metallice miſ
<
lb
/>
cerent. </
s
>
<
s
id
="
s.004243
">Nam qui robuſtius pectus habebant,
<
lb
/>
reſolutis neruis facti ſunt paralitici: & alij
<
lb
/>
tremuli, neruos ingrediente metallico va
<
lb
/>
pore Conſtat autem, poſtquam reſoluuntur,
<
lb
/>
nerui, antequam exiccentur, illos potiùs re
<
lb
/>
frigerari, quàm exiccari, atque id iure meri
<
lb
/>
to: metallica enim omnia frigida ſunt, nec
<
lb
/>
niſi vi ignis exacuuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.004244
">Ignis autem vis
<
lb
/>
non tam breui imprimit, vt ex frigido in
<
lb
/>
calidum fiat tranſmutatio, niſi mutata ſub
<
lb
/>
ſtantia. </
s
>
<
s
id
="
s.004245
">Ob hoc igitur manifeſtum, quàm
<
lb
/>
periculoſum ſit tractare argentum viuum,
<
lb
/>
maximè cum igne, aut per loca tranſire, vbi
<
lb
/>
tractatur, hærent enim muris granula eius,
<
lb
/>
& ſubito ingreſſu aurum fœdatur: maláque
<
lb
/>
maxima, & à quibus vix quiſquam curatur,
<
lb
/>
adducere ſolet. </
s
>
<
s
id
="
s.004246
">Vnde etiam mulieres, quæ eo,
<
lb
/>
aut ſublimato vtuntur, refrigerato cerebro
<
lb
/>
dentes amittunt: qui verò relinquuntur, ſca
<
lb
/>
bri fiunt, ac nigri. </
s
>
<
s
id
="
s.004247
">Pectus verò conſtringi
<
lb
/>
tur, anhelitúſque fœtidus efficitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004248
">Narrant
<
lb
/>
in oſſe caluariæ mulieris, quæ iam biennio
<
lb
/>
ex capitis dolore mortua fuerat, nec quic
<
lb
/>
quam agentibus medicis, inuentum argen
<
lb
/>
tum viuum pondere duarum vnciarum. </
s
>
<
s
id
="
s.004249
">Ne
<
lb
/>
que me ædepol tam mirum, quàm videtur:
<
lb
/>
colligebatur enim ſenſim in cerebro, cùm
<
lb
/>
quotidie fuco vteretur ob humidum, quod
<
lb
/>
ſicco cogitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004250
">Ea igitur eſt vis argenti viui,
<
lb
/>
vt in ſubtiliſſimum halitum tranſeat. </
s
>
<
s
id
="
s.004251
">Et ne
<
lb
/>
que mirum fiet, ſi quid deuorauerit, annulos
<
lb
/>
inficiat ſpiritu atque ex hoc argumento de
<
lb
/>
præhendatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004252
">Videtur autem, quoniam faci
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg561
"/>
<
lb
/>
lè fluit, & quia neruos labefactat, poteſtate
<
lb
/>
humidum potiùs, quàm ſiccum, actu autem
<
lb
/>
tale omninò eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004253
">Firmatur his omnibus, quæ
<
lb
/>
illius humidum abſumunt: nam ſi quoniam
<
lb
/>
humidum ſit, ac tenue, ob id fluit, ab his om
<
lb
/>
nibus firmabitur, quæ humidum illud tenue
<
lb
/>
ſiccabunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004254
">Firmabitur ergo ab
<
expan
abbr
="
aſtringẽtibus
">aſtringentibus</
expan
>
,
<
lb
/>
tum etiam terrenis, modò ea intus penetrent.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004255
">Non igitur difficulter ſiſtitur, quia in argen
<
lb
/>
tum, ſi ſiſteretur, tranſiret: ſed quoniam dif
<
lb
/>
ficile eſt inuenire rem adeò
<
expan
abbr
="
tenuẽ
">tenuem</
expan
>
, vt illi per
<
lb
/>
totum immiſceatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004256
">Ergo ſulphuræ cogitur:
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg562
"/>
<
lb
/>
nam humidum illius tenuiſſimum vrit. </
s
>
<
s
id
="
s.004257
">Co
<
lb
/>
gitur & ſubſtantia metallorum, cùm eam
<
expan
abbr
="
cõ-biberit
">con
<
lb
/>
biberit</
expan
>
, & fumo: nam cogitur à quibuſdam, à
<
lb
/>
quibuſdam etiam lentore cohibetur. </
s
>
<
s
id
="
s.004258
">Quò fit,
<
lb
/>
vt nihil mirum ſit, herbarum, & ſi ſuccis fir
<
lb
/>
metur. </
s
>
<
s
id
="
s.004259
">Sed nihilo melius euadet. </
s
>
<
s
id
="
s.004260
">Eadem fer
<
lb
/>
mè ratione & à ſaliua, ob
<
expan
abbr
="
lentorẽ
">lentorem</
expan
>
, fluere pro
<
lb
/>
hibetur. </
s
>
<
s
id
="
s.004261
">Cùm enim, vt diximus, ipſum per ſe
<
lb
/>
ſolùm ſit lentum, quid mirum ſi ab alia re
<
expan
abbr
="
lẽ-ta
">len
<
lb
/>
ta</
expan
>
cohibeatur? </
s
>
<
s
id
="
s.004262
">Sed aliud eſt cogi, aliud à mo
<
lb
/>
tu cohiberi quidquid enim cogitur à motu
<
lb
/>
cohibetur: non quicquid à motu cohibetur,
<
lb
/>
ſtatim cogitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004263
">Cogi dico, cùm durum eua
<
lb
/>
dit: víxque hoc abſque ſulphuris, aut alterius
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg563
"/>
<
lb
/>
corporis miſtione fit. </
s
>
<
s
id
="
s.004264
">Sed cohibetur facilè,
<
lb
/>
quandoquidem (vt dixi) à ſola ſaliua id fiat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004265
">Igitur ob immenſum frigus, & pondus, &
<
lb
/>
erodendi vim, arbores necat: tardè, &
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
ſe
<
lb
/>
curè, ſi ad medullam non perueniat: celerrimè
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg564
"/>
<
lb
/>
& certò, cùm ad eam peruenerit. </
s
>
<
s
id
="
s.004266
">Idem muſ
<
lb
/>
cas, pulices, cimices,
<
expan
abbr
="
inſectáq;
">inſectáque</
expan
>
omnia, maxi
<
lb
/>
mè cum ſapone nigro perimit. </
s
>
<
s
id
="
s.004267
">Sunt qui ne
<
lb
/>
gent ipſum & minium in Oriente olim in
<
lb
/>
uenta. </
s
>
<
s
id
="
s.004268
">In Elbogano Bohemiæ Scombachi
<
lb
/>
vena minij inuenta eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004269
">Sed quod olim illi
<
lb
/>
fuit pretium & autoritas, ſupplente cinnaba
<
lb
/>
ri factitia deceſſit. </
s
>
<
s
id
="
s.004270
">Eſt & Cinnabaris alia,
<
lb
/>
quæ naſcitur, cuius nunc meminiſſe haud
<
lb
/>
opus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004271
">Sed Minium Sandarachæ perſimile
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg565
"/>
<
lb
/>
eſt, nec ab ea differt, niſi quòd argentum vi
<
lb
/>
uum excutit, & ſpontè, & magis etiam igne
<
lb
/>
excalefactum, quod etiam ſi non ſeparetur,
<
lb
/>
rurſum combibit,
<
expan
abbr
="
Sãdaracha
">Sandaracha</
expan
>
<
expan
abbr
="
argentũ
">argentum</
expan
>
viuum
<
lb
/>
non mittente. </
s
>
<
s
id
="
s.004272
">At qualis ſit ſandaracha, ſupe
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg566
"/>
<
lb
/>
rius diximus. </
s
>
<
s
id
="
s.004273
">Illud etiam de
<
expan
abbr
="
argẽto
">argento</
expan
>
viuo me
<
lb
/>
miniſſe velim, quòd vitreo vaſe, vel lapideo
<
lb
/>
concluſum, ſi non poſſit reſpirare, non ſecùs
<
lb
/>
ac pyrius puluis, eadem ratione tamen igni
<
lb
/>
admotum vehementiori, vas diſrumpit, ac te
<
lb
/>
nui calore commouet. </
s
>
<
s
id
="
s.004274
">Vnde immiſſo vaſe,
<
lb
/>
quod argentum viuum in ſe contineat ani
<
lb
/>
mali feruenti, animal mouetur: inde admira
<
lb
/>
tio cauſam ignorantibus. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004275
">
<
margin.target
id
="
marg557
"/>
Cauſa cur
<
lb
/>
aqua, & ar
<
lb
/>
gentum vi
<
lb
/>
uum obſint
<
lb
/>
cum fiunt
<
lb
/>
rotunda.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004276
">
<
margin.target
id
="
marg558
"/>
Argentum
<
lb
/>
viuum te
<
lb
/>
naciſſimum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004277
">
<
margin.target
id
="
marg559
"/>
Loca in qui
<
lb
/>
bus abundat
<
lb
/>
viuum ar
<
lb
/>
gentum
<
expan
abbr
="
vi-rẽt
">vi
<
lb
/>
rent</
expan
>
, & aquis
<
lb
/>
abundant.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004278
">Argentum
<
lb
/>
viuum
<
expan
abbr
="
aurũ
">aurum</
expan
>
<
lb
/>
fœdat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004279
">
<
margin.target
id
="
marg560
"/>
Argenti vi
<
lb
/>
ui tractatio
<
lb
/>
quos morbos
<
lb
/>
creet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004280
">
<
margin.target
id
="
marg561
"/>
Tribus modis
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
argentũ
">argentum</
expan
>
vi
<
lb
/>
uum firmari
<
lb
/>
poteſt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004281
">
<
margin.target
id
="
marg562
"/>
Quibus re
<
lb
/>
bus argentum
<
lb
/>
viuum ſiſti
<
lb
/>
tur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004282
">Quomodo
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
argentũ
">argentum</
expan
>
vi
<
lb
/>
uum à ſali
<
lb
/>
ua extingua
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004283
">
<
margin.target
id
="
marg563
"/>
Argentum
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
viuũ
">viuum</
expan
>
immiſ
<
lb
/>
ſum arbori
<
lb
/>
bus eas ne
<
lb
/>
cat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004284
">
<
margin.target
id
="
marg564
"/>
Argentum
<
lb
/>
viuum occi
<
lb
/>
dit omnia
<
lb
/>
inſecta.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004285
">
<
margin.target
id
="
marg565
"/>
Minium.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004286
">
<
margin.target
id
="
marg566
"/>
Argentum
<
lb
/>
viuum ex
<
lb
/>
caleſactum
<
lb
/>
vaſa fran
<
lb
/>
git.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004287
">Hactenus itaque de nobilioribus metal
<
lb
/>
licis, quæ natura profert: nunc verò quan
<
lb
/>
tum valeat ars naturam imitando videa
<
lb
/>
mus. </
s
>
<
s
id
="
s.004288
">Nam & ars habet ſua metallica, &
<
lb
/>
metalla etiam, nec non lapides, vt myr
<
lb
/>
rhina, de quibus iam actum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004289
">Ergo me
<
lb
/>
tallica ſunt factitia, Cinnabaris, argentum
<
lb
/>
ſublimatum, præcipitatum, pſoricum, ſmal
<
lb
/>
tem, recrementum, lapis, diphryges, cad
<
lb
/>
mia, pompholyx, ſpodos, æris flos, tum
<
lb
/>
ſquama, ærugo, vermicularis, ſtomoma, fer
<
lb
/>
rugo, cæruleum, ceruſſa, ſandix, ochra, plum
<
lb
/>
bago, argenti ſpuma, purpurina, vitrum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004290
">Cinabaris ſeu cinabrium: ſulphur in ol
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg567
"/>
<
lb
/>
lam pone, liqua, duplum adde argenti viui,
<
lb
/>
perpetuò miſce ſuppoſito igne, donec ar
<
lb
/>
genti viui nulla ſpecies appareat: inde re
<
lb
/>
frigerari permitte. </
s
>
<
s
id
="
s.004291
">Denuò verò excoques, &
<
lb
/>
ſenſim, vſquequo non ſtrideat: tunc verò
<
lb
/>
ignibus auctis eodem coquere expedit, do
<
lb
/>
nec ruber fumus exierit. </
s
>
<
s
id
="
s.004292
">Facit ad ſcriben
<
lb
/>
dum ac pinguendum rubro colore, cinnaba
<
lb
/>
rímque natiuam æmulatur. </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>