Fabri, Honoré, Tractatus physicus de motu locali, 1646

Page concordance

< >
Scan Original
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
< >
page |< < of 491 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N1137F">
            <p id="N11F78" type="main">
              <s id="N11F94">
                <pb pagenum="14" xlink:href="026/01/046.jpg"/>
              conatu agat: </s>
              <s id="N11F9D">immò ſi potentia motrix produceret motum primum, non
                <lb/>
              impetum in corpore proiecto; </s>
              <s id="N11FA3">nulla deinde eſſet cauſa applicata ad pro­
                <lb/>
              ducendum impetum: </s>
              <s id="N11FA9">Itaque hic motus primi generis, ſi comparetur
                <lb/>
              cum potentia motrice, eſt verè influxus, vel actio; </s>
              <s id="N11FAF">ſi cum termino, eſt
                <lb/>
              eius fieri, ſeu dependentia; </s>
              <s id="N11FB5">ſi cum ſubiecto, ſeu mobili eſt paſſio; </s>
              <s id="N11FB9">nec
                <lb/>
              propriè dicitur produci, niſi vt quo (vt vulgò loquuntur) nec enim
                <lb/>
              actio eſt terminus, vel effectus, in quo ſiſtat cauſa; ſed eſt via, qua ten­
                <lb/>
              dit ad terminum. </s>
              <s id="N11FC3">Motus ſecundi generis eſt mutatio, ſeu tranſitus ex
                <lb/>
              vno loco in alium; </s>
              <s id="N11FC9">hoc eſt finis, vel effectus formalis ſecundarius,
                <lb/>
              quem exigit impetus; </s>
              <s id="N11FCF">& fruſtrà ponitur alia entitas, quæ tantùm eſſet
                <lb/>
              inſtituta ad exigendam iſtam loci mutationem; Igitur ſi ſufficienter
                <lb/>
              exigatur ab ipſo impetu, de quo infrà, certè fruſtra ponitur quodcun­
                <lb/>
              que aliud per Ax.3. & 7. </s>
            </p>
            <p id="N11FD9" type="main">
              <s id="N11FDB">
                <emph type="center"/>
                <emph type="italics"/>
              Theorema
                <emph.end type="italics"/>
              4.
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p id="N11FE8" type="main">
              <s id="N11FEA">
                <emph type="italics"/>
              Cauſa illa immediata motus, quæ non est efficiens, potest tantùm eſſe exi­
                <lb/>
              gens, quæ reducitur ad formalem, quæ ſuum effectum formalem ſecundarium,
                <lb/>
              id est ſuum finem intrinſecum exigit.
                <emph.end type="italics"/>
              </s>
              <s id="N11FF5"> Sic calor exigit rarefactionem, vel
                <lb/>
              reſolutionem, impetus motum; </s>
              <s id="N11FFB">cum enim non ſit cauſa efficiens per Th.
                <lb/>
              2. ſit tamen cauſa per Th.3. nec ſit materialis, nec finalis, vt conſtat, de­
                <lb/>
              bet eſſe formalis, vel exigens, ſeu exigitiua; </s>
              <s id="N12004">vt patet ex ipſa cauſarum
                <lb/>
              enumeratione; </s>
              <s id="N1200A">non eſt materialis, quia non recipit motum, niſi ab alio; </s>
              <s id="N1200E">
                <lb/>
              nec finalis, quæ ſupponit alias; cum ipſa non ſit dum ponitur
                <lb/>
              effectus. </s>
            </p>
            <p id="N12015" type="main">
              <s id="N12017">
                <emph type="center"/>
                <emph type="italics"/>
              Theorema
                <emph.end type="italics"/>
              5.
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p id="N12024" type="main">
              <s id="N12026">
                <emph type="italics"/>
              Entitas ſeu ſubstantia mobilis non eſt cauſa immediata motus,
                <emph.end type="italics"/>
              Sit enim
                <lb/>
              lapis proiectus per Poſtul. haud dubiè ſubſtantia lapidis non eſt cauſa
                <lb/>
              huius motus; </s>
              <s id="N12035">quia lapis tandem ſiſtit per hypoth.4. igitur non eſt cauſa
                <lb/>
              motus, quia eſſet cauſa neceſſaria; </s>
              <s id="N1203B">igitur ſemper cauſaret per Ax.12. præ­
                <lb/>
              terea potentia motrix proiicientis verè agit, cum etiam defatigetur; </s>
              <s id="N12041">igi­
                <lb/>
              tur aliquid producit, non motum immediatè, qui produci non poteſt pro
                <lb/>
              prièper Th. 2. Adde quod motus ſecundi generis habet tantùm cauſam
                <lb/>
              immediatam exigentem, ſed potentia motrix non exigit; </s>
              <s id="N1204B">quia primò
                <lb/>
              non defatigaretur exigendo; </s>
              <s id="N12051">ſecundò quia lapis ſeparatus à manu etiam
                <lb/>
              mouetur, ſed non ad exigentiam potentiæ motricis, vt patet; </s>
              <s id="N12057">quia ſtatim
                <lb/>
              poſt ſeparationem poteſt illa potentia deſtrui, licèt lapis longo pòſt
                <lb/>
              tempore moueatur; ſed quod non eſt, nihil exigit. </s>
            </p>
            <p id="N1205F" type="main">
              <s id="N12061">Aliquis fortè diceret potentiam motricem exigere primam partem
                <lb/>
              motus, quæ deinde ſecundam exigit, & ſecunda tertiam, tertia quar­
                <lb/>
              tam, &c. </s>
              <s id="N12068">Sed contra; </s>
              <s id="N1206B">quæro quid ſit prima illa pars motus; </s>
              <s id="N1206F">nec enim
                <lb/>
              aliud agnoſco niſi primam mutationem loci, quæ mutatio non poteſt
                <lb/>
              exigere niſi quando eſt; </s>
              <s id="N12077">atqui quando eſt, nihil reale eſt actu niſi mo­
                <lb/>
              bile, & nouus locus acquiſitus, mobile ipſum non exigit, vt demonſtra­
                <lb/>
              tum eſt, & conceſſum, nec etiam locus de nouo acquiſitus, in quo
                <lb/>
              ſcilicet mobile ſiſtere poteſt: quidquid pones aliud, impetum appellabo. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>