1aliqua affectione, quâ ſenſum ipſum afficit hæc forma, igitur ex effectu il
lo illam percipis, quod clarum eſt.
lo illam percipis, quod clarum eſt.
Huc reuoca vulgare illud principium, Frustrà fit per plura, quod po
test fieri per pauciora, quod ad Tertium etiam reuocatur; quod ita in
telligi non debet, vt ſine gutta aquæ Oceanus, ſine ſtella cœlum, ſine gra
nulo arenæ terra, ſine altero oculorum homo ſtare non poſſint; quæ
omnia falſiſſima eſſe conſtat; ſed tantùm quod illud dicatur exiſtere ſiue
ſit ſubſtantia, ſiue accidens, quod vel experientia certa euincit, vel neceſ
ſitas, vel ratio, vel diuina fides (immò & humana in rebus humanis, non
tamen in ſcientiis.)
test fieri per pauciora, quod ad Tertium etiam reuocatur; quod ita in
telligi non debet, vt ſine gutta aquæ Oceanus, ſine ſtella cœlum, ſine gra
nulo arenæ terra, ſine altero oculorum homo ſtare non poſſint; quæ
omnia falſiſſima eſſe conſtat; ſed tantùm quod illud dicatur exiſtere ſiue
ſit ſubſtantia, ſiue accidens, quod vel experientia certa euincit, vel neceſ
ſitas, vel ratio, vel diuina fides (immò & humana in rebus humanis, non
tamen in ſcientiis.)
Igitur nunquam claudicat hic equus Okami, vt vulgò dicitur, ſi hoc
fræno regatur, & præſcripto ambulet paſſu.
fræno regatur, & præſcripto ambulet paſſu.
Scholium.
Obſeruabis ſeptem præmiſſa Axiomata, licet metaphyſica ſaltem ali
qua ex parte eſſe videantur, ita pertinere ad Phyſicam, vt plurimæ phy
ſicæ affectiones ſine illis explicari, & demonſtrari non poſſint.
qua ex parte eſſe videantur, ita pertinere ad Phyſicam, vt plurimæ phy
ſicæ affectiones ſine illis explicari, & demonſtrari non poſſint.
Primum certum eſt etiam certitudine metaphyſica, ſeu geometrica.
Secundum, Quartum, & Quintum per Primum demonſtrari poſſunt.
Tertium eſt veluti communis poſitio, ſeu commune poſtulatum, in quo
docti omnes conunciunt; quippe nihil ſine ratione dici debet à philoſo
pho; Sextum & Septimum probari poſſunt per Tertium; ſed iam ad
alia, quæ propiùs ad phyſicam accedunt, veniamus.
Secundum, Quartum, & Quintum per Primum demonſtrari poſſunt.
Tertium eſt veluti communis poſitio, ſeu commune poſtulatum, in quo
docti omnes conunciunt; quippe nihil ſine ratione dici debet à philoſo
pho; Sextum & Septimum probari poſſunt per Tertium; ſed iam ad
alia, quæ propiùs ad phyſicam accedunt, veniamus.
Axioma VIII.
Quidquid primò eſt, & antè non erat, habet cauſam diſtinctam.
Id eſt quid
quid incipit eſſe ab alio eſt; quippe à ſe eſſe non poteſt; nihil enim à ſe
ipſo dependere poteſt ſeu produci; quia quod à ſe eſt, neceſſariò eſt,
quod verò neceſſariò eſt, non eſſe non poteſt, alioquin priùs eſſet, &
poſterius, priùs vt cauſa, poſteriùs vt effectus: præterea quidquid produci
tur aliquando producitur, & alicubi, vt certiſſimum eſt; ſed quia hoc ali
qui negant, contendo tantùm in hoc rerum ordine, & naturaliter lo
quendo, quidquid producitur alicubi produci, & aliquando, quod nemo
negabit; Igitur ſi aliquid ſe producit; cur hîc potiùs quam illîc? cur
nunc potius quam antè? cum enim antè nullibi eſſet, cur deſinit non
eſſe hîc & non illîc, nunc & non antè? hinc quod à ſe eſt, vbique, &
ſemper eſt, ſed ne quis mihi litem intendat, licet hoc Axioma certitudi
nem geometricam habeat; ſufficit modò habere phyſicam, quod ex om
nibus hypotheſibus demonſtratur; ſi enim aliquid de nouo produci
tur, quod certum eſt, ab alio produci video: calor ab igne mediatè
vel immediatè, impetus à potentia motrice, vel ab alio impetu: cuncta
hæc ſi reuera producuntur de quo alibi, ab alio produci conſtat; in Me
taphyſica hoc ipſum geometricè demonſtrabimus; cum enim agere ſup
ponat eſſe; quippe omnis actio alicuius agentis eſt; & cum agere termi
netur ad effectum, nam fieri eſt alicuius fieri; certè agens, & terminus,
cauſa, & effectus diſtinguuntur, igitur. Quidquid primo eſt, &c.
quid incipit eſſe ab alio eſt; quippe à ſe eſſe non poteſt; nihil enim à ſe
ipſo dependere poteſt ſeu produci; quia quod à ſe eſt, neceſſariò eſt,
quod verò neceſſariò eſt, non eſſe non poteſt, alioquin priùs eſſet, &
poſterius, priùs vt cauſa, poſteriùs vt effectus: præterea quidquid produci
tur aliquando producitur, & alicubi, vt certiſſimum eſt; ſed quia hoc ali
qui negant, contendo tantùm in hoc rerum ordine, & naturaliter lo
quendo, quidquid producitur alicubi produci, & aliquando, quod nemo
negabit; Igitur ſi aliquid ſe producit; cur hîc potiùs quam illîc? cur
nunc potius quam antè? cum enim antè nullibi eſſet, cur deſinit non
eſſe hîc & non illîc, nunc & non antè? hinc quod à ſe eſt, vbique, &
ſemper eſt, ſed ne quis mihi litem intendat, licet hoc Axioma certitudi
nem geometricam habeat; ſufficit modò habere phyſicam, quod ex om
nibus hypotheſibus demonſtratur; ſi enim aliquid de nouo produci
tur, quod certum eſt, ab alio produci video: calor ab igne mediatè
vel immediatè, impetus à potentia motrice, vel ab alio impetu: cuncta
hæc ſi reuera producuntur de quo alibi, ab alio produci conſtat; in Me
taphyſica hoc ipſum geometricè demonſtrabimus; cum enim agere ſup
ponat eſſe; quippe omnis actio alicuius agentis eſt; & cum agere termi
netur ad effectum, nam fieri eſt alicuius fieri; certè agens, & terminus,
cauſa, & effectus diſtinguuntur, igitur. Quidquid primo eſt, &c.