Fabri, Honoré, Tractatus physicus de motu locali, 1646

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 491 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap id="N1137F">
            <p id="N128D7" type="main">
              <s id="N128E5">
                <pb pagenum="23" xlink:href="026/01/055.jpg"/>
              tota ſimul; </s>
              <s id="N128EE">ſed eodem inſtanti in pluribus locis eſſe non poteſt; igitur
                <lb/>
              nec moueri; </s>
              <s id="N128F4">adde quod per cam actionem ſum in loco, per quam ſum
                <lb/>
              in tempore; </s>
              <s id="N128FA">igitur ſi hæc eſt ſemper eadem, illam eandem eſſe neceſſe
                <lb/>
              eſt; ſed hæc ſunt metaphyſica, quæ obiter tantùm attingo, aliàs fusè
                <lb/>
              de monſtrabo. </s>
            </p>
            <p id="N12902" type="main">
              <s id="N12904">
                <emph type="center"/>
                <emph type="italics"/>
              Scolium.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p id="N12910" type="main">
              <s id="N12912">Obſeruabis primò ex dictis præclarum naturæ inſtitutum; </s>
              <s id="N12916">cum enim
                <lb/>
              corpus moueri ſemper non debeat, (quippe hoc eſſet maximè incom­
                <lb/>
              modum) certè per ſuam entitatem moueri non exigit; </s>
              <s id="N1291E">alioquin ſemper
                <lb/>
              moueretur; </s>
              <s id="N12924">igitur per aliud ab entitate diſtinctum, id eſt per impetum; </s>
              <s id="N12928">
                <lb/>
              itaque licet per ſuam entitatem exigat fluxum in tempore, id eſt conſer­
                <lb/>
              uari, & durare; </s>
              <s id="N1292F">id eſt nouam ſemper actionem conſeruatiuam; </s>
              <s id="N12933">quia
                <lb/>
              maximum eius bonum eſt durare vel exiſtere; </s>
              <s id="N12939">Igitur per ſe ipſum illud
                <lb/>
              exigit; </s>
              <s id="N1293F">quia ſemper exigit, non tamen per ſe ipſum exigit fluxum in
                <lb/>
              loco, id eſt motum; quia moueri non ſemper eſt bonum. </s>
            </p>
            <p id="N12945" type="main">
              <s id="N12947">Obſeruabis ſecundò, cum idem corpus aliquando velociùs, tardiùs
                <lb/>
              aliquando moueri exigat; </s>
              <s id="N1294D">ſi per ſuam entitatem moueri exigeret, eo­
                <lb/>
              dem ſemper ferretur motu; </s>
              <s id="N12953">quia eadem ſemper eſſet exigentia; </s>
              <s id="N12957">igitur
                <lb/>
              debet eſſe aliquid aliud; </s>
              <s id="N1295D">illud autem eſt impetus, qui aliquando maior
                <lb/>
              ſeu perfectior, aliquando verò minor eſt; </s>
              <s id="N12963">igitur maiorem ſeu
                <expan abbr="velcio­rem">velocio­
                  <lb/>
                rem</expan>
              motum aliquando exigit, aliquando minorem, ſeu tardiorem; </s>
              <s id="N1296D">
                <lb/>
              cum enim motus ſit eius finis intrinſecus, vt reſolutio eſt finis caloris
                <lb/>
              vel rarefactio; </s>
              <s id="N12974">quemadmodum maior calor maiorem exigit, ſeu præ­
                <lb/>
              ſtat reſolutionem; ita & maior, ſeu perfectior impetus maiorem, ſeu
                <lb/>
              velociorem motum exigit. </s>
            </p>
            <p id="N1297C" type="main">
              <s id="N1297E">Obſeruabis tertiò aliud naturæ inſtitutum, quo ſcilicet in eo tan­
                <lb/>
              tùm ſubiecto recipi poteſt cauſa formalis, in quo recipi poteſt eius effe­
                <lb/>
              ctus formalis ſecundarius: </s>
              <s id="N12986">nec alia regula, præter eam excogitari poteſt; </s>
              <s id="N1298A">
                <lb/>
              cum enim aliqua forma ad talem, vel talem finem à natura inſtituta eſt; </s>
              <s id="N1298F">
                <lb/>
              certè propter illum finem eſt, igitur in eo non eſt, in quo ſuum finem
                <lb/>
              conſequi non poteſt; </s>
              <s id="N12996">alioquin fruſtrà eſſet; </s>
              <s id="N1299A">& contra in eo eſſe poteſt,
                <lb/>
              in quo fruſtrà non eſt; </s>
              <s id="N129A0">cum ſcilicet in eo ſuum finem conſequatur; </s>
              <s id="N129A4">ad­
                <lb/>
              de quod finis ille intrinſecus phyſicus ſcilicet, non moralis, aliquis no­
                <lb/>
              uus effectus eſt; </s>
              <s id="N129AC">atqui nouus effectus ſine ſua cauſa eſſe non poteſt, neque
                <lb/>
              cauſa neceſſaria ſine effectu; igitur ibi, ſcilicet in hoc ſubiecto, in quo
                <lb/>
              eſt, vel eſſe poteſt effectus formalis, cauſa formalis eſt, vel eſſe poteſt,
                <lb/>
              eſt inquam citra miraculum. </s>
            </p>
            <p id="N129B6" type="main">
              <s id="N129B8">Obſeruabis quartò egregiam rationem; </s>
              <s id="N129BB">propter quam res eadem in
                <lb/>
              pluribus locis naturaliter eſſe non poteſt; </s>
              <s id="N129C1">quippe cum res fuerit primo
                <lb/>
              producta in aliquo loco, illa certè nouum locum acquirere non poteſt
                <lb/>
              naturaliter; </s>
              <s id="N129C9">niſi per motum, atqui motus dicit neceſſario priorem lo­
                <lb/>
              tum relictum, & nouum acquiſitum; </s>
              <s id="N129CF">igitur cum tot acquirantur loca
                <lb/>
              per motum, quot relinquuntur; </s>
              <s id="N129D5">ſi ante motum vnus tantùm erat eiuſ­
                <lb/>
              dem rei locus, poſt motum etiam vnus eſt: </s>
              <s id="N129DB">quod autem producatur tan-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>