1tota ſimul;
ſed eodem inſtanti in pluribus locis eſſe non poteſt; igitur
nec moueri; adde quod per cam actionem ſum in loco, per quam ſum
in tempore; igitur ſi hæc eſt ſemper eadem, illam eandem eſſe neceſſe
eſt; ſed hæc ſunt metaphyſica, quæ obiter tantùm attingo, aliàs fusè
de monſtrabo.
nec moueri; adde quod per cam actionem ſum in loco, per quam ſum
in tempore; igitur ſi hæc eſt ſemper eadem, illam eandem eſſe neceſſe
eſt; ſed hæc ſunt metaphyſica, quæ obiter tantùm attingo, aliàs fusè
de monſtrabo.
Scolium.
Obſeruabis primò ex dictis præclarum naturæ inſtitutum;
cum enim
corpus moueri ſemper non debeat, (quippe hoc eſſet maximè incom
modum) certè per ſuam entitatem moueri non exigit; alioquin ſemper
moueretur; igitur per aliud ab entitate diſtinctum, id eſt per impetum;
itaque licet per ſuam entitatem exigat fluxum in tempore, id eſt conſer
uari, & durare; id eſt nouam ſemper actionem conſeruatiuam; quia
maximum eius bonum eſt durare vel exiſtere; Igitur per ſe ipſum illud
exigit; quia ſemper exigit, non tamen per ſe ipſum exigit fluxum in
loco, id eſt motum; quia moueri non ſemper eſt bonum.
corpus moueri ſemper non debeat, (quippe hoc eſſet maximè incom
modum) certè per ſuam entitatem moueri non exigit; alioquin ſemper
moueretur; igitur per aliud ab entitate diſtinctum, id eſt per impetum;
itaque licet per ſuam entitatem exigat fluxum in tempore, id eſt conſer
uari, & durare; id eſt nouam ſemper actionem conſeruatiuam; quia
maximum eius bonum eſt durare vel exiſtere; Igitur per ſe ipſum illud
exigit; quia ſemper exigit, non tamen per ſe ipſum exigit fluxum in
loco, id eſt motum; quia moueri non ſemper eſt bonum.
Obſeruabis ſecundò, cum idem corpus aliquando velociùs, tardiùs
aliquando moueri exigat; ſi per ſuam entitatem moueri exigeret, eo
dem ſemper ferretur motu; quia eadem ſemper eſſet exigentia; igitur
debet eſſe aliquid aliud; illud autem eſt impetus, qui aliquando maior
ſeu perfectior, aliquando verò minor eſt; igitur maiorem ſeu velocio
rem motum aliquando exigit, aliquando minorem, ſeu tardiorem;
cum enim motus ſit eius finis intrinſecus, vt reſolutio eſt finis caloris
vel rarefactio; quemadmodum maior calor maiorem exigit, ſeu præ
ſtat reſolutionem; ita & maior, ſeu perfectior impetus maiorem, ſeu
velociorem motum exigit.
aliquando moueri exigat; ſi per ſuam entitatem moueri exigeret, eo
dem ſemper ferretur motu; quia eadem ſemper eſſet exigentia; igitur
debet eſſe aliquid aliud; illud autem eſt impetus, qui aliquando maior
ſeu perfectior, aliquando verò minor eſt; igitur maiorem ſeu velocio
rem motum aliquando exigit, aliquando minorem, ſeu tardiorem;
cum enim motus ſit eius finis intrinſecus, vt reſolutio eſt finis caloris
vel rarefactio; quemadmodum maior calor maiorem exigit, ſeu præ
ſtat reſolutionem; ita & maior, ſeu perfectior impetus maiorem, ſeu
velociorem motum exigit.
Obſeruabis tertiò aliud naturæ inſtitutum, quo ſcilicet in eo tan
tùm ſubiecto recipi poteſt cauſa formalis, in quo recipi poteſt eius effe
ctus formalis ſecundarius: nec alia regula, præter eam excogitari poteſt;
cum enim aliqua forma ad talem, vel talem finem à natura inſtituta eſt;
certè propter illum finem eſt, igitur in eo non eſt, in quo ſuum finem
conſequi non poteſt; alioquin fruſtrà eſſet; & contra in eo eſſe poteſt,
in quo fruſtrà non eſt; cum ſcilicet in eo ſuum finem conſequatur; ad
de quod finis ille intrinſecus phyſicus ſcilicet, non moralis, aliquis no
uus effectus eſt; atqui nouus effectus ſine ſua cauſa eſſe non poteſt, neque
cauſa neceſſaria ſine effectu; igitur ibi, ſcilicet in hoc ſubiecto, in quo
eſt, vel eſſe poteſt effectus formalis, cauſa formalis eſt, vel eſſe poteſt,
eſt inquam citra miraculum.
tùm ſubiecto recipi poteſt cauſa formalis, in quo recipi poteſt eius effe
ctus formalis ſecundarius: nec alia regula, præter eam excogitari poteſt;
cum enim aliqua forma ad talem, vel talem finem à natura inſtituta eſt;
certè propter illum finem eſt, igitur in eo non eſt, in quo ſuum finem
conſequi non poteſt; alioquin fruſtrà eſſet; & contra in eo eſſe poteſt,
in quo fruſtrà non eſt; cum ſcilicet in eo ſuum finem conſequatur; ad
de quod finis ille intrinſecus phyſicus ſcilicet, non moralis, aliquis no
uus effectus eſt; atqui nouus effectus ſine ſua cauſa eſſe non poteſt, neque
cauſa neceſſaria ſine effectu; igitur ibi, ſcilicet in hoc ſubiecto, in quo
eſt, vel eſſe poteſt effectus formalis, cauſa formalis eſt, vel eſſe poteſt,
eſt inquam citra miraculum.
Obſeruabis quartò egregiam rationem;
propter quam res eadem in
pluribus locis naturaliter eſſe non poteſt; quippe cum res fuerit primo
producta in aliquo loco, illa certè nouum locum acquirere non poteſt
naturaliter; niſi per motum, atqui motus dicit neceſſario priorem lo
tum relictum, & nouum acquiſitum; igitur cum tot acquirantur loca
per motum, quot relinquuntur; ſi ante motum vnus tantùm erat eiuſ
dem rei locus, poſt motum etiam vnus eſt: quod autem producatur tan-
pluribus locis naturaliter eſſe non poteſt; quippe cum res fuerit primo
producta in aliquo loco, illa certè nouum locum acquirere non poteſt
naturaliter; niſi per motum, atqui motus dicit neceſſario priorem lo
tum relictum, & nouum acquiſitum; igitur cum tot acquirantur loca
per motum, quot relinquuntur; ſi ante motum vnus tantùm erat eiuſ
dem rei locus, poſt motum etiam vnus eſt: quod autem producatur tan-