Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
41 9
42 10
43 11
44 12
45 13
46 14
47 15
48 16
49 17
50 18
51 19
52 20
53 21
54 22
55 23
56 24
57 25
58 26
59 27
60 28
61 29
62 30
63 31
64 32
65 33
66 34
67 35
68 36
69 37
70 38
< >
page |< < (13) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1454" xml:space="preserve">
                <pb o="13" file="514.01.045" n="45" rhead="PRIMVS."/>
              struere, flumi
                <unsure/>
              num curſus dirigere, portus munire, pontes traijcere. </s>
              <s xml:id="echoid-s1455" xml:space="preserve">ac demum naturam ipſam uincere in his
                <lb/>
              rebus, in quibus natura nos uincit, immania pondera leuando ponderibus adiectis: </s>
              <s xml:id="echoid-s1456" xml:space="preserve">ac demum innato œternita-
                <lb/>
              tis deſiderio parte quadam ſatisfaciendo, prouincias, regna, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1457" xml:space="preserve">orbem denique uniuerſum exornando: </s>
              <s xml:id="echoid-s1458" xml:space="preserve">quare
                <lb/>
              fit, ut de Architectura multa animo potius, quàm oratione conſequi poſſimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1459" xml:space="preserve">ſed ne uideatur immenſum illud,
                <lb/>
              ac prope infinitum quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1460" xml:space="preserve">dicit, tantam doctrinarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1461" xml:space="preserve">artium uarietatem habere debere Architectum.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1462" xml:space="preserve">ideò ponitur hic ea quœſtio, qua prœſcribitur quatenus earum ſcientiarum notitia ſit habenda, inquit igitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1463" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1464" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">At</emph>
              fortaſſe mirum uidebitur imperitis hominibus poſſe naturam tantum numerum doctrinarum
                <lb/>
              perdiſcere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1465" xml:space="preserve">memoria continere, cum autem animaduerterint omnes diſciplinas inter ſe coniunctio-
                <lb/>
              nem rerum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1466" xml:space="preserve">communicationem habere, fieri poſſe faciliter credetur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1467" xml:space="preserve">Encyclios enim diſciplina, uti
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-01" xlink:href="note-514.01.045-01a" xml:space="preserve">10</note>
              corpus unum ex his membris eſt compoſita. </s>
              <s xml:id="echoid-s1468" xml:space="preserve">Itaque qui a teneris ætatibus eruditionibus uarijs in-
                <lb/>
              ſtruuntur omnibus literis agnoſcunt eaſdem notas, communicationemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1469" xml:space="preserve">omnium diſciplinarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1470" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ea re facilius omnia cognoſcent.</s>
              <s xml:id="echoid-s1471" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1472" xml:space="preserve">Obij
                <unsure/>
              ci Vitruuio poterat, fieri non poſſe homines tot diſciplinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1473" xml:space="preserve">ſcientijs inſtrui poſſe, earumque memo-
                <lb/>
              riam continere quot ſuperius enumerauit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1474" xml:space="preserve">namque rei effectus ille non datur, cuius nulla cauſa præſtari poteſt, et
                <lb/>
              ideo tot ſcientias hominem perdiſcere, earumque memoriam continere non poſſe, quia ratio & </s>
              <s xml:id="echoid-s1475" xml:space="preserve">cauſa deficit.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1476" xml:space="preserve">Ratio autem eſt animœuis impotens, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1477" xml:space="preserve">imbecilla, quæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s1478" xml:space="preserve">multitudine & </s>
              <s xml:id="echoid-s1479" xml:space="preserve">amplitudine rerum obuuitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1480" xml:space="preserve">Re-
                <lb/>
              ſpondet Vitruuius. </s>
              <s xml:id="echoid-s1481" xml:space="preserve">id fieri poſſe cuius modus eſt aliquis, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1482" xml:space="preserve">homines tot ſcientias adipiſci & </s>
              <s xml:id="echoid-s1483" xml:space="preserve">memoriæ com-
                <lb/>
              mendare poſſe, quia non ſolum eius rei modus ſit aliquis, ſed etiamidem modus eſt facilis & </s>
              <s xml:id="echoid-s1484" xml:space="preserve">expeditus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1485" xml:space="preserve">
                <lb/>
              nam cum ſcientiœ omnes communitatem quandam rerum inter ſe habeant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1486" xml:space="preserve">quibuſdam ſimilitudinem, tan-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-02" xlink:href="note-514.01.045-02a" xml:space="preserve">20</note>
              quam in orbem concludantur, fieri poteſt, ut qui a teneris annis in illis ſe exercuerit eam ſimilitudinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1487" xml:space="preserve">
                <lb/>
              communionem agnoſcat, deq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1488" xml:space="preserve">ſimilibus rebus idem iudicium faciat, quare terminus eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1489" xml:space="preserve">ſobrietas quœdam
                <lb/>
              ( ut ita dicam ) ſciendi, quo prœfixo commodè omnium, uel plurimarum ſcientiarum participes fieri poſſumus.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1490" xml:space="preserve">Interim reprehenditur Pythius Architectus, qui hos terminos non agnouit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1491" xml:space="preserve">poſtea confirmatur ſententia Vi-
                <lb/>
              truuiana exemplis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1492" xml:space="preserve">rationibus accommodatis.</s>
              <s xml:id="echoid-s1493" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1494" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Iideoqve</emph>
              dc ueteribus Architectis, Pythius, qui Prienæ ædem Mineruæ nobiliter eſt Architecta-
                <lb/>
              tus, ait in ſuis commentarijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s1495" xml:space="preserve">Architectum omnibus artibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1496" xml:space="preserve">doctrinis plus oportere poſſe face-
                <lb/>
              re, quàm qui ſingulas res ſuis induſtrijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1497" xml:space="preserve">exercitationibus ad ſummam claritatem perduxerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1498" xml:space="preserve">id
                <lb/>
              autem re non expeditur, non enim debet, necpoteſt eſſe Architectus Grammaticus uti fuerit Ari-
                <lb/>
              ſtarchus, ſed non agrammatos, nec Muſicus, ut Ariſtoxenus, ſed non Amuſos, nec Pictor, ut Apel-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-03" xlink:href="note-514.01.045-03a" xml:space="preserve">30</note>
              les, ſed Graphidos non imperitus, nec Plaſtes quemadmodum Miron, ſeu Polycletus, ſed rationis
                <lb/>
              Plaſticæ non ignarus, nec denuo medicus, ut Hyppocrates, ſed non aniatrologitos, nec in cæteris
                <lb/>
              doctrinis ſingulariter excellens, ſed in his non imperitus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1499" xml:space="preserve">non enim in tantis rerum uarietatibus, ele
                <lb/>
              gantias ſingulares quiſque conſequi poteſt, quod earum ratiocinationes cognoſcere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1500" xml:space="preserve">percipere
                <lb/>
              uix cadit in poteſtatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s1501" xml:space="preserve">Nectamen non tantum Architecti non poſſunt in omnibus rebus habere
                <lb/>
              ſummum effectum, ſed etiam ipſi, qui priuatim proprietates tenent artium, non efficiunt, ut habeãt
                <lb/>
              omnes ſummum laudis principatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1502" xml:space="preserve">ergo ſi in ſingulis doctrinis ſinguli artifices, neque omnes, ſed
                <lb/>
              pauci æuo perpetuo nobilitatem uix ſunt conſecuti, quemadmodum poteſt Architectus, qui pluri-
                <lb/>
              bus artibus debet eſſe peritus non idipſum mirum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1503" xml:space="preserve">magnum facere, nequid ex his indigeat, ſed
                <lb/>
              etiam, ut omnes artifices ſuperet, qui ſingulis doctrinis aſsiduitatem cum induſtria ſumma præſtite-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-04" xlink:href="note-514.01.045-04a" xml:space="preserve">40</note>
              runt? </s>
              <s xml:id="echoid-s1504" xml:space="preserve">igitur in hac re Pythius erraſſe uidetur, quod non animaduerterit ex duabus rebus.</s>
              <s xml:id="echoid-s1505" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1506" xml:space="preserve">Rationi conſentaneum magis est, hominem unum poſſe ad unius alicuius ſcientiœ apicem peruenire, quàm
                <lb/>
              multarum, rarius tamen hoc euenit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1507" xml:space="preserve">Quare fit, ut cum non accidat, quod rationi magis conſentit, neque
                <lb/>
              illud euenire poterit, quid aratione magis longe abest. </s>
              <s xml:id="echoid-s1508" xml:space="preserve">Quare hac in re Pythius erraſſe uidetur, qui affir-
                <lb/>
              mauerit Architectum plus poſſe prœstare, quàm ſinguli præstantes artifices in ſua quiſque arte: </s>
              <s xml:id="echoid-s1509" xml:space="preserve">nec oblitus
                <lb/>
              est Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1510" xml:space="preserve">eorum, quœ ſupra dixit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1511" xml:space="preserve">In omni re, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1512" xml:space="preserve">prœcipue in Architectura ſpectari duo illa debere: </s>
              <s xml:id="echoid-s1513" xml:space="preserve">quod ſi-
                <lb/>
              gnificat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1514" xml:space="preserve">quod ſignificatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1515" xml:space="preserve">unde hac distinctione Pythiorepugnat: </s>
              <s xml:id="echoid-s1516" xml:space="preserve">modeſtè tamen, dum inquit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1517" xml:space="preserve">{ igitur
                <lb/>
              in hac re.</s>
              <s xml:id="echoid-s1518" xml:space="preserve">} Sed non in alijs ( excellentiſſimus enim erat Architectus) Pythius erraſſe uidetur, non dixit
                <lb/>
              errauit, addiditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1519" xml:space="preserve">rationem { quod non animaduerterit } & </s>
              <s xml:id="echoid-s1520" xml:space="preserve">reliqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s1521" xml:space="preserve">in uerbis autem uidetur Vitruuius ſe ip
                <lb/>
              ſum exponere quid per literas, graphidem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1522" xml:space="preserve">huiuſmodi alia uerba intellexit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1523" xml:space="preserve">Grammaticen enim & </s>
              <s xml:id="echoid-s1524" xml:space="preserve">Pictu
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-05" xlink:href="note-514.01.045-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ram intellexit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1525" xml:space="preserve">ſed leuiora hæc.</s>
              <s xml:id="echoid-s1526" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1527" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvod</emph>
              non animaduerterit ex duabus rebus ſingulas artes eſſe compoſitas, ex opere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1528" xml:space="preserve">ex eius ra-
                <lb/>
              tiocinatione. </s>
              <s xml:id="echoid-s1529" xml:space="preserve">ex his autem unum proprium eſſe eorum, qui ſingulis rebus ſunt exercitati ideſt operis
                <lb/>
              cffectus alterum cõe cum omnibus doctis id eſt ratiocinatio, ut Medicis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1530" xml:space="preserve">Muſicis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1531" xml:space="preserve">de uenarum
                <lb/>
              rithmo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1532" xml:space="preserve">de pedum motu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1533" xml:space="preserve">ſi uulnus mederi, aut ægrum eripere de periculo oportuerit, non ac-
                <lb/>
              cedet Muſicus, ſed id opus proprium erit Medici. </s>
              <s xml:id="echoid-s1534" xml:space="preserve">item in organo non Medicus, ſed Muſicus modu-
                <lb/>
              labitur, ut aures ſuam cantionibus recipiant iucunditatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s1535" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1536" xml:space="preserve">Nulli dubium, quòd ſi quis est memor eorum, quæ ſupra dicta ſunt, quin intelligat, quœ hic dicuntur, ſed
                <lb/>
              ſinon admodum perceperit, quid fabrica ſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1537" xml:space="preserve">quid ratiocinatio, quid res ſignificata, quid ſignificans, ani-
                <lb/>
              maduertat modo ad ea, quæ nunc afferuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1538" xml:space="preserve">exemplis multis confirmantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1539" xml:space="preserve">omnia percipiet, uide-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-06" xlink:href="note-514.01.045-06a" xml:space="preserve">60</note>
              bitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1540" xml:space="preserve">communionem ſcientiarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1541" xml:space="preserve">ſimilitudinem doctrinarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1542" xml:space="preserve">Namprimo ostenditur communicatio, &</s>
              <s xml:id="echoid-s1543" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>