215183QVINTVS.
on est igitur, quod inter concentus numeretur diapaſon cum diateſſaron.
Sed diapaſon, ad diapente conſonan-
tia eſt, & a noſtris duodecima nominatur, & tripla proportione constat. Oritur enim ex dupla, & ſexquialte-
ra. ſupra huiuſmodi concentum eſt diapaſon diapente cum tono, ſed concentus non eſt, licet ſuauiter aures per-
tingat. Eſt tandem diſdiapaſon conſonantia, quæ quintadecima nominatur, quadrupla comparatione conſtans,
ex duabus duplicibus orta, in qua tandem antiqui conſtitere, & poſtremum perfectæ ordinationis gradum po-
ſuere. hanc igitur nos in monochordo cum cæteris ita collocamus. Eſto neruus a b. in quatuor æqu is partes
diſtributus, cuius quarta pars c. notetur. a termino, & nota c, uerſus b, tantum progredere, ut tertiam
nerui partem inuenias, quam d, litera notabis. a d, vero uerſus b, dimidium nerui quærito, quo inuento
nota e, inde ad duas tertias totius nerui uerſus b, ſignato f, indeq́; demum ad tres quartas progredien-
1110 do ſignato g, tunc dico te iam monochordum diſtribuiſſe ſecundum prædictos omnes concentus, nam a b,
& c b, reddent diateſſaron. a b, & d b, diapente, a b, & c b, diapaſon. a b, & f b, dia-
paſon cum diapente, & a b, & g c, diſdiapaſon. quemadmodum figura oſtendit, in qua omiſſis literis, nu-
meros appoſuimus. 24, totus neruus, 18, 16. 12. 8. 6. per c. 6 per d 8, per e 12, pro f 16,
pro g 18, & extremo loco a, & b. Appoſita eſt etiam deſcriptio concentuum ſecundum notulas a no-
ſtris uſurpatas, quæ omnia Vitruuij mente ex Ariſtoxeni ſententia declarantur, nam concentus a numero no-
mina acceperunt, ut dicit Vitr.
tia eſt, & a noſtris duodecima nominatur, & tripla proportione constat. Oritur enim ex dupla, & ſexquialte-
ra. ſupra huiuſmodi concentum eſt diapaſon diapente cum tono, ſed concentus non eſt, licet ſuauiter aures per-
tingat. Eſt tandem diſdiapaſon conſonantia, quæ quintadecima nominatur, quadrupla comparatione conſtans,
ex duabus duplicibus orta, in qua tandem antiqui conſtitere, & poſtremum perfectæ ordinationis gradum po-
ſuere. hanc igitur nos in monochordo cum cæteris ita collocamus. Eſto neruus a b. in quatuor æqu is partes
diſtributus, cuius quarta pars c. notetur. a termino, & nota c, uerſus b, tantum progredere, ut tertiam
nerui partem inuenias, quam d, litera notabis. a d, vero uerſus b, dimidium nerui quærito, quo inuento
nota e, inde ad duas tertias totius nerui uerſus b, ſignato f, indeq́; demum ad tres quartas progredien-
1110 do ſignato g, tunc dico te iam monochordum diſtribuiſſe ſecundum prædictos omnes concentus, nam a b,
& c b, reddent diateſſaron. a b, & d b, diapente, a b, & c b, diapaſon. a b, & f b, dia-
paſon cum diapente, & a b, & g c, diſdiapaſon. quemadmodum figura oſtendit, in qua omiſſis literis, nu-
meros appoſuimus. 24, totus neruus, 18, 16. 12. 8. 6. per c. 6 per d 8, per e 12, pro f 16,
pro g 18, & extremo loco a, & b. Appoſita eſt etiam deſcriptio concentuum ſecundum notulas a no-
ſtris uſurpatas, quæ omnia Vitruuij mente ex Ariſtoxeni ſententia declarantur, nam concentus a numero no-
mina acceperunt, ut dicit Vitr.
Ideoq́;
&
a numero nomina receperunt, quæ cum uox conſtiterit in una ſonorum finitione, ab
eaq́; ſe flectens mutauerit, & peruenerit in quartam terminationem, appellatur diateſſaron; in quintã,
diapente; in octauam, diapaſon; in octauam & dimidiam, diapaſon, & diateſſaron; in nonam, & dimi-
2220 diam, diapaſon, & diapente. in quintamdecimam, diſdiapaſon. Non enim inter duo interualla cum
chordarum ſonitus, aut uocis cantus factus fuerit, nec in tertia, aut ſexta, aut ſeptima poſſunt conſo-
nantiæ fieri, ſed ( ut ſupra ſcriptum eſt ) diateſſaron, & diapente, ex ordine ad diſdiapaſon conuenien-
tes ex natura uocis congruentis habent finitiones, & ei concentus procreantur ex coniunctione ſoni-
tuum qui Græcè phtongi dicuntur.
80[Figure 80]Hæc iam nota ſunt ex prædictis, & ex ſequenti figuratione.Diateſſaroneaq́; ſe flectens mutauerit, & peruenerit in quartam terminationem, appellatur diateſſaron; in quintã,
diapente; in octauam, diapaſon; in octauam & dimidiam, diapaſon, & diateſſaron; in nonam, & dimi-
2220 diam, diapaſon, & diapente. in quintamdecimam, diſdiapaſon. Non enim inter duo interualla cum
chordarum ſonitus, aut uocis cantus factus fuerit, nec in tertia, aut ſexta, aut ſeptima poſſunt conſo-
nantiæ fieri, ſed ( ut ſupra ſcriptum eſt ) diateſſaron, & diapente, ex ordine ad diſdiapaſon conuenien-
tes ex natura uocis congruentis habent finitiones, & ei concentus procreantur ex coniunctione ſoni-
tuum qui Græcè phtongi dicuntur.
quarta
ſeſquitertia
Diapente
quinta
ſeſquialtera.
Semitonium cum diapente.
Sexta minor
Tonus cum diapente
Sexta maior.
Semiditonus cum diapente
Septima minor.
Diapaſon
octaua
diſdiapaſon.
diapaſon con diapente
diapaſon
diapente
diateſſaron18 16 12 8 6
De Theatris uaſis # Cap. V.
T Ta ex his indagationibus mathematicis rationibus fiunt vaſa ærea pro ratione magnitu-
dinis theatri, eaq́; ita fabricentur, ut cum tanguntur, ſonitum facere poſsint inter ſe, dia-
teſſaron, diapente, ex ordine ad diſdiapaſon.
dinis theatri, eaq́; ita fabricentur, ut cum tanguntur, ſonitum facere poſsint inter ſe, dia-
teſſaron, diapente, ex ordine ad diſdiapaſon.
Postquam innotuit nobis qua proportione ſinguli concentus efficiantur, uolentes ea uaſa
ærea ordinare, quæ ſolebant antiqui in theatris diſponere, ut uox recitantium clara, iucundaq́; perciperetur:
Vitruuius primum declarat quomodo aptentur, & qua ratione temperentur, & quos effectus efficiant. Quod
igitur ad temperamentum attinet, inquit, ita eſſe facienda, ut cum tanguntur uel a uoce, uel ab aliquo icta
inter ſe concinant diateſſaron, & diapente, eatamen conditione, ut diateſſaron, & diapente ad diſdiapaſon
3360
ærea ordinare, quæ ſolebant antiqui in theatris diſponere, ut uox recitantium clara, iucundaq́; perciperetur:
Vitruuius primum declarat quomodo aptentur, & qua ratione temperentur, & quos effectus efficiant. Quod
igitur ad temperamentum attinet, inquit, ita eſſe facienda, ut cum tanguntur uel a uoce, uel ab aliquo icta
inter ſe concinant diateſſaron, & diapente, eatamen conditione, ut diateſſaron, & diapente ad diſdiapaſon
3360