Reſtat de malis & morbis metallicorum ac de modis quibus ſibi ab ipſis
cauere poſſunt: nam ſemper maiorem rationem ualetudinis ſuſtentandæ,
quàm lucri faciendi habere conuenit, ut liberè munerib. corporis fungi poſ
ſimus. Eorum aut malorum alia affligunt artus, alia lædunt pulmones, par-
tim oculos, quæ dam denique homines interimunt. Aqua in quibus puteis
ineſt multa & frigidior crura uitiare ſolet: etenim frigus eſt inimicum neruis.
Sed foſſores ad eam rem ſatis altos perones ſibi comparent, qui crura tuean
tur ab aquarum frigore: cui conſilio qui non paruerit, is magno afficietur in-
commodo ualetudinis: præſertim cùm uixerit ad ſenectutem. Contra uerò a-
liquæ fodinæ adeo ſiccæ ſunt, ut prorſus aqua careant: quæ ariditas maius
etiam malum dat operarijs: ſiquidem puluis, qui cietur & agitatur foſsioni-
bus, penetrans in aſperam uſque arteriam & pulmones, parit difficultatem an
helitus & uitium, quod a)_sqma Græci nominant. Quod ſi uim corrodendi
habuerit, pulmones exulcerat, & tabem ingignit in corporibus: hinc in me-
tallis Carpati montis inuentæ ſunt mulieres, quæ ſeptem uiris nupſerunt: quos
omnes dira illa tabes immatura morte affecit. Aldebergi certe in Miſena in
fodinis reperitur pompholyx nigra, quæ uſque ad oſſa exedit uulnera, & ul-
cera. Ferrum quoque corrodit: atque ob id claui earum caſarum omnes ſunt li-
gnei. Quin etiam cadmiæ quoddam genus eſt quod operariorum pedes, a-
quis madidos, itemque manus exedit: pulmones & oculos lædit. Fodientes
igitur ſibi non modo perones comparent, ſed chirothecas etiam ad cubitum
uſque altas: & ueſicas laxas illigent faciei. Per has enim puluis neque trahetur ad
arteriam & pulmones, nec in oculos inuolabit: non diſſimiliter apud Roma
nos ſibi cauebant minij confectores, ne puluerem eius lethalem haurirent.
Tum difficultatem anhelitus parit aer immobilis manens tam in puteo quàm
in cuniculo: cui malo remedia ſunt machinæ ſpiritales, quas paulò antè ex-
poſui. Sed eſt aliud malum magis peſtiferum, quodque homini mox affert
necem: in quibus puteis, uel foſsis latentibus, uel cuniculis duricies ſaxorum
igni frangitur, in his aer inficitur ueneno: ſiquidem uenæ & uenulæ commiſ-
ſuræque ſaxorum exhalant ſubtile quoddam uirus, ignis ui expreſſum ex re-
bus metallicis alijsque foſsilibus: quod ipſum cum fumo ſubleuatur, non ali-
ter ac pompholyx, quæ in officinis, in quibus uenæ metallicæ excoquuntur,
ad ſuperiorem parietis partem adhæreſcit: id ſi ex terra euolare nequiuerit,
ſed deciderit in lacunas, atque eis innatauerit, periculum conflare ſolet. Etenim
ſi quando aqua iactu lapidis aut alterius rei commota fuerit, rurſus ex ipſis la-
cunis euolat: itaque ſpiritu ductum homines inficit: ſed idem magis efficit fu-
mus igni nondum extincto. Corpora autem animantium iſto ueneno infe-
cta plerunque continuo turgeſcunt, & omnem motum ac ſenſum amittunt,
ſineque dolore intereunt. Homines etiam ex puteis ſcalarum gradibus aſcen-
dentes, ubi uirus incrementum ſumpſerit, rurſus in eos decidunt: quia ma-
nus non faciunt ſuum officium globoſæque & rotundæ ipſis uidentur eſſe, i-
temque pedes. Aut ſi bona fortuna parumper læſi ex his malis euaſerint, palli
di ſunt & ſimiles mortuorum. Itaque tunc nemo in eam ipſam fodinam uel in
proximas deſcendat: aut ſi fuerit in eis, aſcendat ocyus. Prouidi certè ſoler-
tesque foſſores die Veneris ad ueſperam incendunt ſtruem lignorum: nec ante
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib