At uenæ pilis præferratis iccirco tunduntur, ut metallum à lapidibus &
tecti ſaxis diſcerni poſſit. Machinæ, qua id ipſum perficitur, ſpecies, quarto
machinarum, quibus metallici utuntur, generi ſubiecta, hoc modo fabrica
tur: truncus quernus longus pedes ſex, latus & altus duos & palmum humi
locatur: in cuius medio capſa eſt longa pedes duos & digitos ſex, alta pedem
& ſex digitos: eius frons patet, quæ oſtium appellari poteſt: eiuſdem fundum
tegitur ſolea ferrea, craſſa palmum, lata palmos duos & totidem digitos: cu
ius utrunque latus cuneatum in truncum adigitur. Prior uerò & poſterior ei
us pars eidem trunco affiguntur clauis ferreis: ad latera capſæ ſuper truncum
ſtatuuntur duo tigna, quorum ſuperiora capita aliquantum reciſa in formis
trabium domicilij includuntur: à capſa pedibus duobus & dimidio duo ti
gna tranſuerſa continenter coniunguntur: quorum capita intrinſecus parum
reciſa iacent in formis exterioribus iſtorum tignorum ſtatutorum: atque ibi
cum ipſis terebrantur, perque foramen hoc rotundum penetrat clauus ferreus:
cuius alterum caput duo habet cornua: alterum perforatum eſt, quod cuneo
traiecto ſic coercetur, ut tigna arctius conſtringat: quinetiam ex cornibus al
terum uerſus uergit, alterum deorſum: at ſuper ea tigna tranſuerſa ad ſpacium
pedum trium & dimidij iterum duo eiuſmodi tigna tranſuerſa ſimili modo
coniunguntur. Tignis autem tranſuerſis ſunt foramina quadrangula, in quæ
pila præferrata immittuntur: ea longe inter ſe non diſtant, & arctius in illis
continentur. Habet uerò quodque pilum retro dentem, quem inferius ſeuo li
nire oportet, ut eò facilius attolli poſſit: eum autem axis angulati bini den
tes longi & ſuperiore parte in rotundo lati uiciſſim attollunt, ut pilum deci
dens in capſam capite ferreo ſaxa in eam coniecta contundat & comminu
at. Sed axis rotam habet pinnatam, quam aquæ impetus impellit: uerùm ca
pſæ oſtio pro foribus aſſer eſt: qui in antis trunci excauatis & leuari poteſt,
ut oſtio reſerato operarius arenam, in quam ſaxa contrita ſunt, itemque ſabu
lum & glareas batillo eximat: & demitti, ut oſtio clauſo alia ſaxa iniecta rur
ſus pilis præferratis tundantur: ſed, ſi truncus quernus in promptu non fue
rit, duo tigna humi locantur, & inter ſe fibulis ferreis coniungantur: quorum
utrunque longum ſit pedes ſex, latum pedem, altum ſeſquipedem: quæ altitu
do capſæ eſſe debet: ea fit priore tigno latitudine dodrantis, & longitudine
duorum pedum & trientis ac ſemunciæ prorſus exciſo: in cuius ſolo effoſſo
locetur ſaxum duriſſimum, craſſum pedem, latum dodrantem: ad id, ſi quod
cauum remanet, ipſum terra uel arenula compleatur, eaque tundatur: ſolum quod
eſt ante capſam aſſeribus tegatur: ſaxum perfractum auferatur, & in eius lo
cum aliud reponatur: licet etiam capſam minorem & trium tantummodo pi
lorum facere capacem.
tecti ſaxis diſcerni poſſit. Machinæ, qua id ipſum perficitur, ſpecies, quarto
machinarum, quibus metallici utuntur, generi ſubiecta, hoc modo fabrica
tur: truncus quernus longus pedes ſex, latus & altus duos & palmum humi
locatur: in cuius medio capſa eſt longa pedes duos & digitos ſex, alta pedem
& ſex digitos: eius frons patet, quæ oſtium appellari poteſt: eiuſdem fundum
tegitur ſolea ferrea, craſſa palmum, lata palmos duos & totidem digitos: cu
ius utrunque latus cuneatum in truncum adigitur. Prior uerò & poſterior ei
us pars eidem trunco affiguntur clauis ferreis: ad latera capſæ ſuper truncum
ſtatuuntur duo tigna, quorum ſuperiora capita aliquantum reciſa in formis
trabium domicilij includuntur: à capſa pedibus duobus & dimidio duo ti
gna tranſuerſa continenter coniunguntur: quorum capita intrinſecus parum
reciſa iacent in formis exterioribus iſtorum tignorum ſtatutorum: atque ibi
cum ipſis terebrantur, perque foramen hoc rotundum penetrat clauus ferreus:
cuius alterum caput duo habet cornua: alterum perforatum eſt, quod cuneo
traiecto ſic coercetur, ut tigna arctius conſtringat: quinetiam ex cornibus al
terum uerſus uergit, alterum deorſum: at ſuper ea tigna tranſuerſa ad ſpacium
pedum trium & dimidij iterum duo eiuſmodi tigna tranſuerſa ſimili modo
coniunguntur. Tignis autem tranſuerſis ſunt foramina quadrangula, in quæ
pila præferrata immittuntur: ea longe inter ſe non diſtant, & arctius in illis
continentur. Habet uerò quodque pilum retro dentem, quem inferius ſeuo li
nire oportet, ut eò facilius attolli poſſit: eum autem axis angulati bini den
tes longi & ſuperiore parte in rotundo lati uiciſſim attollunt, ut pilum deci
dens in capſam capite ferreo ſaxa in eam coniecta contundat & comminu
at. Sed axis rotam habet pinnatam, quam aquæ impetus impellit: uerùm ca
pſæ oſtio pro foribus aſſer eſt: qui in antis trunci excauatis & leuari poteſt,
ut oſtio reſerato operarius arenam, in quam ſaxa contrita ſunt, itemque ſabu
lum & glareas batillo eximat: & demitti, ut oſtio clauſo alia ſaxa iniecta rur
ſus pilis præferratis tundantur: ſed, ſi truncus quernus in promptu non fue
rit, duo tigna humi locantur, & inter ſe fibulis ferreis coniungantur: quorum
utrunque longum ſit pedes ſex, latum pedem, altum ſeſquipedem: quæ altitu
do capſæ eſſe debet: ea fit priore tigno latitudine dodrantis, & longitudine
duorum pedum & trientis ac ſemunciæ prorſus exciſo: in cuius ſolo effoſſo
locetur ſaxum duriſſimum, craſſum pedem, latum dodrantem: ad id, ſi quod
cauum remanet, ipſum terra uel arenula compleatur, eaque tundatur: ſolum quod
eſt ante capſam aſſeribus tegatur: ſaxum perfractum auferatur, & in eius lo
cum aliud reponatur: licet etiam capſam minorem & trium tantummodo pi
lorum facere capacem.